Toelichting op Votre presence

Toespraak Paus Pius XII - Toespraak
Votre présence - Over kunstmatige bevruchting
Tot het vierde Internationale Congres van Katholieke artsen
(29 september 1949) van 29 september 1949 tot het vierde internationaal congres van katholieke artsen over de kunstmatige bevruchting. Acta Apostolicae Sedis 41 (1949) 557-561

De medische wetenschap raakt tegenwoordig in steeds meer punten de sfeer van de moraal. Dit kwam heel bijzonder tot uiting op het vierde internationaal congres van katholieke artsen, dat van 26-29 september 1949 in Rome plaats had en waar gehandeld werd over het probleem van de bezieling van het embryo, over de eugenetiek vóór het huwelijk, over de narco-analyse, over het beroepsgeheim ten opzichte van narcotische toestanden, over leucotomie en vooral over de kunstmatige bevruchting. Toen deze katholieke artsen op 29 september door de paus in audiëntie werden ontvangen, hield de H. Vader een toespraak van beslissende betekenis, waarin hij handelde over de christelijke medicus en de vooruitgang van de wetenschap en in het tweede gedeelte de grondprinciepen aangaf van de katholieke leer omtrent de kunstmatige menselijke bevruchting.

Onder kunstmatige bevruchting verstaat men het bewerken van zwangerschap door een methode, waarbij het mannelijk sperma niet door natuurlijke geslachtelijke gemeenschap, maar op een technische wijze in de vrouwelijke organen wordt overgebracht. De kunstmatige menselijke bevruchting was reeds lang bekend. Reeds op 24 maart 1897 had het H. Officie op de vraag, of kunstmatige bevruchting van een vrouw mocht worden toegepast, geantwoord, dat dit niet geoorloofd was. Drs. C. Moonen C.ss.R., Kunstmatige bevruchting, in Nederlandse Katholieke Stemmen 43 (1947) 159-166, met een naschrift van Dr. L. Buys C.ss.R. Wij verwijzen vooral naar het tweede artikel van Drs. C. Moonen C.ss.R .. Een pauselijk woord over de kunstmatige inseminatie, in Nederl. Kath. Stemmen 46 (1950) 19-28 Daar echter sindsdien nieuwe methoden waren uitgevonden, was het niet duidelijk, of deze ook onder het antwoord van het H. Officie vielen.

Vooral tijdens de Tweede Wereldoorlog was de kunstmatige bevruchting vrij snel en in tamelijk ruime mate opgekomen, speciaal in Engeland en Amerika. Reeds op 8 april 1945 had kardinaal Griffin in een toespraak tot katholieke artsen de kunstmatige bevruchting verworpen. Toespraak van 8 april 1945, zie R.K. Artsenblad 25 (1946) 97. Het is niet duidelijk, of de kardinaal de volledige omvang van het probleem ziet. Hij heeft waarschijnlijk niet de kunstmatige bevruchting in het huwelijk op het oog, waarbij het sperma verkregen wordt van de wettige echtgenoot. De kardinaal spoort de artsen aan, stelling te nemen tegen het voortbrengen van wat men genoemd heeft "test tube babies: 'reageer-buis-k indjes".

Pius XII maakt thans in zijn toespraak van 29 september 1949 voor goed een eind aan alle twijfels.

Eerst stelt de paus het beginsel op: waar het gaat over de mens, mag de praktijk van de kunstmatige bevruchting noch uitsluitend noch zelfs hoofdzakelijk beschouwd worden vanuit biologisch en medisch oogpunt, zonder rekening te houden met recht en moraal. Daarna gaat de paus de verschillende gevallen na, die zich bij de kunstmatige bevruchting kunnen voordoen:

1. Kunstmatige bevruchting buiten het huwelijk, m.a.w. de kunstmatige bevruchting van een ongehuwde vrouw.
2. Kunstmatige bevruchting in het huwelijk, maar door het actieve element van een derde, d.w.z. de kunstmatige bevruchting van een gehuwde vrouw met het sperma, dat niet afkomstig is van haar echtgenoot, maar van een derde.
   In beide gevallen, aldus de paus, is de kunstmatige bevruchting immoreel en is als zodanig onherroepelijk te verwerpen. Als hoofdreden voor zijn afwijzing geeft hij aan, dat voortplanting alleen in het huwelijk mag plaats hebben en dat alleen echtgenoten een wederzijds recht op elkanders lichaam hebben om nieuw leven voort te brengen.
3. Kunstmatige bevruchting in het huwelijk, waarbij de gehuwde vrouw bevrucht wordt met het sperma van haar eigen echtgenoot. Hieromtrent zegt de paus: "Er is niet alleen reden om uiterst gereserveerd te zijn, maar men moet haar volstrekt afwijzen." Dus ook deze bevruchting wordt verworpen, onverschillig op welke wijze het sperma verkregen wordt.
   De reden van deze laatste afwijzing zal wel hierin moeten gezocht worden, "dat de kunstmatige bevruchting de voortplanting bewerkt buiten de door de Schepper als verplichtend vastgestelde wijze van voortplanten, en dat zij de elementen, die natuurlijkerwijze de voortplantingsactiviteit maken tot een uiting van de gehele, geestelijk-lichamelijke natuur van de mens, buiten beschouwing laat. Deze kunstmatige voortplantingsactiviteit is geen natuurlijke uitdrukking van de onderlinge verbondenheid in liefde van de echtgenoten, stelt daarmee de gave ontwikkeling en opvoeding van het kind in gevaar en realiseert niet de secundaire doeleinden van het huwelijk, al wordt dan ook het primaire huwelijksdoel, de voortplanting, bereikt" Drs. C. Moonen C.s.s.R., in Nederl. Kath. Stemmen 46 (1950) 26
   Met deze derde afwijzing sluit de paus niet noodzakelijk uit "het gebruik van kunstmatige middelen, die alleen dienen ofwel om de natuurlijke daad te vergemakkelijken ofwel om de natuurlijke daad, die op normale wijze gesteld is, haar doel te doen bereiken". (Paus Pius XII - Toespraak
   Votre présence - Over kunstmatige bevruchting
   Tot het vierde Internationale Congres van Katholieke artsen
   (29 september 1949)).
   Onder deze laatste groep van kunstmatige middelen zal men ook wel moeten rekenen, wat kardinaal Griffin de "geassisteerde inseminatie" noemde, nl. hulpverlening aan de echtgenote na de gewone omgang met haar echtgenoot. R.K. Artsenblad 25 (1946) 97

   Bron: Ecclesia Docens 0758

Publicatiedatum: 29 september 1949
Laatst bewerkt: 29 augustus 2016