(arsacal.nl) - Tijdens zijn apostolische reis naar de Verenigde Arabische Emiraten heeft paus Franciscus samen met de Groot Iman van Al-Azhar, Ahmad Al-Tayyeb een Paus Franciscus - Toespraak
Document over broederlijkheid onder de mensen voor wereldvrede en voor het samenleven
Abu Dhabi - Verenigde Arabische Emiraten
(4 februari 2019) getekend over de broederschap onder de mensen. Het document heeft naast positieve ook negatieve reacties opgeleverd: had de paus de waarheid van het katholieke geloof verloochend?
Natuurlijk moeten we bedenken dat het gaat om een overeenstemming tussen twee grote godsdiensten. Het Paus Franciscus - Toespraak
Document over broederlijkheid onder de mensen voor wereldvrede en voor het samenleven
Abu Dhabi - Verenigde Arabische Emiraten
(4 februari 2019) is geen tekst van de Katholieke Kerk, maar het resultaat van afstemming tussen de H. Stoel en de gezaghebbende Al-Azhar universiteit in Caïro. Maar we moeten het ook lezen in het licht van het Tweede Vaticaans Concilie, zoals de paus zelf aangaf op de Paus Franciscus - Interview
Interview met meegereisde journalisten op de vlucht van Abu Dhabi naar Rome
(5 februari 2019) naar Rome.
De discussies die ontstonden na de publicatie van de tekst deden me denken aan de verdeeldheid die tijdens het Tweede Vaticaans Concilie ontstond rond de Verklaring over de Godsdienstvrijheid 2e Vaticaans Concilie - Verklaring
Dignitatis Humanae
Over de godsdienstvrijheid - Het recht van de persoon en van de gemeenschappen op sociale en burgerlijke vrijheid in godsdienstige aangelegenheden
(7 december 1965). Die verdeeldheid werd na het Concilie helaas een van de belangrijkste redenen voor een schisma: het verbreken van de eenheid met de paus door bisschopswijdingen zonder pauselijk mandaat binnen de priesterbroederschap Pius X, gesticht door aartsbisschop Marcel Lefèbvre. In de visie van mgr. Lefèbvre had het Tweede Vaticaans Concilie een positie aanvaard die diametraal tegenover de plechtige verklaringen van Pius IX stond, waarmee die de mening veroordeelde dat het ieder mens vrij stond zijn eigen godsdienst te kiezen, terwijl het Concilie-document aangaf dat de menselijke persoon recht heeft op godsdienstvrijheid. 2e Vaticaans Concilie, Verklaring, Over de godsdienstvrijheid - Het recht van de persoon en van de gemeenschappen op sociale en burgerlijke vrijheid in godsdienstige aangelegenheden, Dignitatis Humanae (7 dec 1965), 2 Maar Pius IX had gesproken over de vraag of het moreel vrij stond, dat wil zeggen of het geen verschil maakte of je de ene godsdienst zou kiezen of de andere, terwijl het Tweede Vaticaans Concilie het erover had dat niemand gedwongen mag worden.
Dat recht op godsdienstvrijheid is gebaseerd op de waardigheid van de menselijke persoon en kan door de rede en vanuit de openbaring worden gekend. 2e Vaticaans Concilie, Verklaring, Over de godsdienstvrijheid - Het recht van de persoon en van de gemeenschappen op sociale en burgerlijke vrijheid in godsdienstige aangelegenheden, Dignitatis Humanae (7 dec 1965), 2 Er moet godsdienstvrijheid zijn omdat de geloofsact alleen een vrije daad kan zijn: geloven wil juist zeggen een persoonlijke daad uit vrije wil (maar onder de invloed van Gods genade). Een mens moet dus zelf zoeken naar de waarheid, met Gods hulp. Een tweede ermee verbonden reden waarom er godsdienstvrijheid moet zijn is dat volgens het Concilie de burgerlijke overheid niet over godsdienstige zaken gaat en geen eigen onderscheidingsvermogen heeft als staat in godsdienstige aangelegenheden. De burgerlijke overheid mag mensen dus niet dwingen in godsdienstige aangelegenheden te handelen tegen hun geweten in. 2e Vaticaans Concilie, Verklaring, Over de godsdienstvrijheid - Het recht van de persoon en van de gemeenschappen op sociale en burgerlijke vrijheid in godsdienstige aangelegenheden, Dignitatis Humanae (7 dec 1965), 2
Dit laatste is voor de Islam een moeilijker punt, omdat de moslim-wereld geen scheiding van kerk en staat erkent. Het is uit de formulering van het Paus Franciscus - Toespraak
Document over broederlijkheid onder de mensen voor wereldvrede en voor het samenleven
Abu Dhabi - Verenigde Arabische Emiraten
(4 februari 2019) van Abu Dhabi duidelijk dat het thema van de godsdienstvrijheid lastig is geweest om daarover tot goede overeenstemming te komen. Toch kon in een document dat een overeenstemming biedt tussen religieuze leiders over wereldvrede en menselijk samenleven dit thema natuurlijk niet ontbreken.
Uit het Paus Franciscus - Interview
Interview met meegereisde journalisten op de vlucht van Abu Dhabi naar Rome
(5 februari 2019) dat paus Franciscus in het vliegtuig heeft gegeven op de terugweg naar Rome, blijkt dat hijzelf wel even moeite heeft gehad met de formulering die het Paus Franciscus - Toespraak
Document over broederlijkheid onder de mensen voor wereldvrede en voor het samenleven
Abu Dhabi - Verenigde Arabische Emiraten
(4 februari 2019) terzake uiteindelijk geeft ("Le diro ho visto una frase [del Documento] e mi sono detto: 'Ma questa frase, non so se è sicura..."). Hij heeft zich laten overtuigen, na de theoloog van het pauselijk huis te hebben gevraagd, dat de zin in orde was: "Het Paus Franciscus - Toespraak
Document over broederlijkheid onder de mensen voor wereldvrede en voor het samenleven
Abu Dhabi - Verenigde Arabische Emiraten
(4 februari 2019) heeft zich geen millimeter verwijderd van Vaticanum II" ("...il Documento non si è discostato di un millimetro dal Vaticano II"). Volgens de Paus Franciscus - Interview
Interview met meegereisde journalisten op de vlucht van Abu Dhabi naar Rome
(5 februari 2019) die de paus in het vliegtuig over de totstandkoming van de tekst van het Document heeft gegeven, zijn de Groot Iman met zijn team en de H. Stoel er bijna een jaar mee bezig geweest deze tekst voor te bereiden om aldus een belangrijke stap te zetten naar veroordeling van terrorisme, naar vrede en godsdienstvrijheid, die in islamitische landen vaak ontbreekt.
De passage over godsdienstvrijheid in het Paus Franciscus - Toespraak
Document over broederlijkheid onder de mensen voor wereldvrede en voor het samenleven
Abu Dhabi - Verenigde Arabische Emiraten
(4 februari 2019) luidt als volgt (in een eigen vertaling): "De vrijheid is een recht van iedere persoon: ieder geniet het recht van vrijheid van credo, van gedachte, van uitdrukking en van handelen. Het pluralisme en de diversiteit van godsdienst, van kleur, van geslacht, van ras en van taal, zijn een wijze goddelijke wil, waarmee God de menselijke wezens heeft geschapen".
Wie de tekst goed leest, zal al tot de conclusie komen dat de tekst zoals die door de partijen is overeen gekomen het hier heeft over de wijze waarop God de mens heeft geschapen als begiftigd met kennis, geweten en vrije wil, naar Gods beeld en gelijkenis. In die zin behoort het feit dat er verschillende godsdiensten zijn tot de consequenties van de wijze waarop God de mens heeft geschapen en ook na de zondeval heeft laten bestaan: als een menselijke persoon die - gewond door de zonde - met de hulp van Gods genade naar de waarheid moet zoeken en die moet omarmen in een eigen, vrije wilsbeslissing. Het gaat hier - zoals de paus in het vliegtuig-interview heeft onderstreept - over wat het Tweede Vaticaans Concilie heeft geleerd over de waardigheid van de menselijke persoon en de godsdienstvrijheid.
Wilde de paus de Openbaring in Christus relativeren? Of wilde hij soms zelfs ontkennen dat de kerk van Christus zich bevindt in de Katholieke Kerk? 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de Kerk, Lumen Gentium (21 nov 1964), 8 2e Vaticaans Concilie, Verklaring, Over de godsdienstvrijheid - Het recht van de persoon en van de gemeenschappen op sociale en burgerlijke vrijheid in godsdienstige aangelegenheden, Dignitatis Humanae (7 dec 1965), 1 Zeker niet! Volgende week is het een jaar geleden dat paus Franciscus de Congregatie voor de Geloofsleer opdracht gaf het document Congregatie voor de Geloofsleer
Placuit Deo
Het heeft God behaagd - Over het christelijke heil
(22 februari 2018) te publiceren dat ingaat op allerlei tendensen die heden ten dage het christelijk verstaan van de verlossing verduisteren. Dat document maakt heel duidelijk dat wij Jezus Christus verkondigen als enige Verlosser van iedere mens en heel de mensheid Congregatie voor de Geloofsleer, Het heeft God behaagd - Over het christelijke heil, Placuit Deo (22 feb 2018), 2 en dat wij de door Jezus gebrachte verlossing ontvangen in de Kerk, binnen de sacramentele heilseconomie. Congregatie voor de Geloofsleer, Het heeft God behaagd - Over het christelijke heil, Placuit Deo (22 feb 2018), 12. vv.
Ook allerlei andere documenten van de paus, bijvoorbeeld de Apostolische Exhortatie Paus Franciscus - Apostolische Exhortatie
Gaudete et Exsultate
Verheugt u en jubelt - Over de roeping tot heiligheid in deze wereld
(19 maart 2018) (19 maart 2018) gaan hier op in: Onze eigen zending kan alleen vanuit Christus worden begrepen. Paus Franciscus, Apostolische Exhortatie, Verheugt u en jubelt - Over de roeping tot heiligheid in deze wereld, Gaudete et Exsultate (19 mrt 2018), 20
In andere niet-christelijke godsdiensten herkennen we soms een straal van Gods waarheid. Vgl. 2e Vaticaans Concilie, Verklaring, Over de houding van de Kerk tegenover niet-christelijke godsdiensten, Nostra Aetate (28 okt 1965), 2 omdat het resultaat van het zoeken van de mens naar de waarheid erin tot uiting komt en niet zelden ook menselijke inzichten. Het is echter niet zo dat God zich ook in deze godsdiensten heeft geopenbaard. Vgl. Congregatie voor de Geloofsleer, Verklaring over de uniciteit en heilbrengende universaliteit van Jezus Christus en de Kerk, Dominus Iesus (6 aug 2000). 2000
Met dit alles mogen we niet vergeten dat door dit Paus Franciscus - Toespraak
Document over broederlijkheid onder de mensen voor wereldvrede en voor het samenleven
Abu Dhabi - Verenigde Arabische Emiraten
(4 februari 2019) een belangrijke stap is gezet doordat een zeer gezaghebbend orgaan van de islamitische wereld zich verbonden heeft tot inzet voor de vrede, voor godsdienstvrijheid, voor barmhartigheid in de rechtspraak, dialoog, tolerantie, bescherming van kerken en cultusplaatsen, afwijzing van terrorisme, gelijke rechten voor de burgers, het recht van vrouwen op opleiding en werk en uitoefening van politieke rechten, bescherming van kinderen en hun rechten en van de rechten van het gezin.
Laten we hopen en bidden dat dit Document goede vruchten mag dragen!
Mgr. Hendriks, coadjutor Haarlem-Amsterdam
Publicatiedatum: 15 februari 2019
Laatst bewerkt: 9 april 2019
