Paus Franciscus sprak in spontane bewoordingen tot ongeveer 900 vrouwelijke religieuzen van de Internationale Unie van Algemene Oversten, die hij op 12 mei 2016 in audiëntie heeft ontvangen.
Onderzoek door Johannes Paulus II gewild
Het oorspronkelijke diakonaat voor vrouwen was geen ambt in het vooruitzicht op het priesterschap, maar een vorm van dienstbetoon dat meer bepaald ingevoerd werd om vrouwelijke catechumenen bij het doopsel te helpen.
Een Internationale Theologische Commissie
Het diakonaat. Evolutie en perspectieven
Daarin o.a. Het dienstambt van de vrouwelijke diaken
(30 september 2002) op vraag van de heilige Paus Johannes Paulus II uitvoerde, belicht het verschil tussen diaken en diakones in een document met als titel: “Het diakonaat. Evolutie en perspectieven”.
De perschef van de Heilige Stoel, P. Federico Lombardi SJ, kondigde aan dat de persdienst van de Heilige Stoel de woorden van Paus Franciscus herbeluisterd heeft om een schriftelijke tekst te kunnen aanbieden. Hij bevestigde het nieuws dat gedacht werd aan een commissie.
De Italiaanse sectie van Radio Vaticaan meldt : “Paus Franciscus heeft eraan herinnerd dat de oorspronkelijke rol van diakonessen nog niet helemaal duidelijk is, en hij zei bereid te zijn de kwestie door een studiecommissie te laten onderzoeken”.
De synode en Benedictus XVI
Het diakonaat voor vrouwen werd ter sprake gebracht door Mgr. Paul-André Durocher, aartsbisschop van Gatineau (Canada) op de synode voor het gezin in 2014, in een toespraak over nr. 29 van het werkdocument van de synode (Instrumentum laboris), dat gaat over de rol van de vrouw in de Kerk. Hij beoogde “een proces dat voor de vrouw eventueel de weg zou kunnen banen voor het permanent diakonaat dat, zoals de traditie zegt, niet op het priesterschap is gericht, maar op het ambt: hij gebruikt hier de terminologie van Vaticanum II dat over diakens spreekt bij wie de handen opgelegd werden, niet met het oog op het priesterschap maar met het oog op het ambt” van dienstbaarheid 2e Vaticaans Concilie - Constitutie
Lumen Gentium
Over de Kerk
(21 november 1964).
Tijdens de algemene audiëntie van 14 februari 2007, gaf Paus Benedictus XVI in een catechese over “vrouwen in de dienst van het Evangelie” commentaar bij een passage uit de Brief aan de Romeinen, waar Paulus over een vrouw, een diakones, spreekt:
“De apostel vermeldt een zekere Febe, diakones genoemd van de Kerk van Kenchrea, een havenstadje ten oosten van Korinthe. Vgl. Rom. 16, 1-2 Alhoewel deze titel in die tijd nog niet de waarde had van het specifieke hiërarchische ambt, is hij wel de uitdrukking van “een ware verantwoordelijkheidsbeoefening” door de vrouw ten behoeve van deze Christengemeente. Paulus doet de aanbeveling Febe hartelijk te ontvangen en bij te staan in alle zaken waarin zij hun hulp nodig heeft. En hij zegt ook: “zelf is zij voor velen, en met name ook voor mij, een echte beschermengel geweest” Paus Benedictus XVI, Audiëntie, De vrouwen in dienst van het Evangelie (14 feb 2007), 2
Paus Benedictus XVI verlangde de bevordering van de rol van de vrouw in de Kerk, meer bepaald in het spoor van H. Paus Johannes Paulus II - Apostolische Brief
Mulieris Dignitatem
Over de waardigheid en de roeping van de vrouw
(15 augustus 1988).
De Didaskalie van de Apostelen
Voor de evangelisatie en beoefening van de naastenliefde voor vrouwen, evenals voor de doopviering – toen nog door onderdompeling – geeft de Apostolische Vader
Didascalia Apostolorum () van de Apostelen (3e eeuw), die in het document van 2003 geciteerd wordt, aan de bisschoppen de aanbeveling “een man aan te stellen tot diaken voor de uitoefening van vele noodzakelijke dingen, en een vrouw voor de dienst aan vrouwen. Want er zijn huizen waar ge geen diaken naar vrouwen kunt sturen, maar wel een diakones. En ook omdat een vrouwelijke diaken nodig is wanneer vrouwen in het water gaan; zij moeten met olie gezalfd worden door een diakones”.
De Didaskalie zegt ook: “De diakones moet het lichaam van de vrouwen bij het doopsel zalven; de pasgedoopte vrouwen onderricht geven; de gelovige vrouwen, vooral zieke vrouwen, thuis bezoeken. Het is haar verboden zelf het doopsel toe te dienen of een rol te spelen in het Eucharistisch offer”.
De apostolische Constituties
Het statuut van diakones wordt bepaald door de Apostolische Vader
Constitutiones Apostolorum (1 januari 400) (4e eeuw), die eveneens door het document van de Theologische Commissie geciteerd worden:
“De Constituties benadrukken dat diakonessen geen enkele liturgische functie hebben, maar dat zij hun functie voor de gemeenschappen vervullen “ten dienste van de vrouwen” en als tussenpersoon tussen vrouwen en de bisschop. Er is steeds gezegd dat zij de Heilige Geest vertegenwoordigen, maar zij “doen niets zonder de diaken”. Zij moeten in de bijeenkomsten aan de ingang voor de vrouwen staan. Hun functie wordt als volgt samengevat: “Een diakones zegent niet en doet niets van wat de presbyters (priesters, nvdr) en diakens doen, maar zij bewaakt de deuren en staat de presbyters bij tijdens het doopsel van vrouwen, omwille van het fatsoen”.”
Een wet van Theodosius, uitgevaardigd op 21 juni 390 (en snel herroepen), bepaalde de leeftijd om toegelaten te worden tot het ambt van diakones op 60 jaar. Het concilie van Chalcedonië (canon 15) bracht de leeftijd terug op 40 jaar, met het verbod daarna te huwen.
Het document besluit dit hoofdstuk als volgt: “Het lijkt duidelijk dat dit ambt niet begrepen werd als een gewoon vrouwelijk equivalent voor het mannelijk diakonaat. Het gaat op zijn minst om een kerkelijke functie, door vrouwen uitgeoefend, soms vermeld voor die van subdiaken in de lijst van Kerkelijke ambten”.
Open vragen
Omdat dit ambt verbonden was met de doop van volwassenen, raakte het geleidelijk in de vergeethoek, meer bepaald door de kinderdoop. Drie concilies zullen de toegang van vrouwen tot het diakonaat verbieden. Ook al geeft Paus Benedictus VIII in 1017 aan de bisschop van Port schriftelijk de toelating om “priesters, diakens, diakonessen en subdiakens” te wijden.
Het diakonaat wordt een stap naar het statuut van diaken en het gewijde priesterschap, zoals dat van de permanente diakens vandaag, maar de diakonessen verdwijnen.
In de 19e eeuw verschijnt de term diakones opnieuw in protestantse middens en verwijst naar vrouwen die zich wijden aan liefdadigheidswerken en de verkondiging van het Evangelie.
Het Internationale Theologische Commissie
Het diakonaat. Evolutie en perspectieven
Daarin o.a. Het dienstambt van de vrouwelijke diaken
(30 september 2002) duidt zelf aan wat nog te onderzoeken valt: “Moet de handoplegging voor diakonessen gelijkgesteld worden met die voor diakens of situeert zij zich eerder in de lijn van de handoplegging voor de subdiaken en de lector? Het is moeilijk de knoop door te hakken uitgaande van historische gegevens alleen. In de volgende hoofdstukken, zullen de elementen verhelderd worden en zullen vragen open blijven”.
Ziedaar in zeer grote lijnen, het kader van de werkzaamheden van de Commissie, die Paus Franciscus beoogt, over de rol van diakonessen in de Kerk van de eerste eeuwen.
Vert. Maranatha-gemeenschap
Bron: Zenit.org
Publicatiedatum: 12 mei 2016
Laatst bewerkt: 18 augustus 2016
