Mgr. Pio Vito Pinto, voorzitter van de Commissie die belast is met de hervorming van het Kerkrecht inzake nietig verklaring van het huwelijk, legt de hoofdpunten van deze hervorming uit bij perspresentatie van twee Motu Proprio's van Pus Franciscus op 8 september j.l..
Mgr. Pinto evoceert “het nieuwe van het ingrijpen van Paus Franciscus”, meer bepaald “het vertrouwen in de bisschoppen” voor de hervorming van de procedure voor het nietig verklaren van een huwelijk.
Paus Franciscus publiceerde op 8 september twee apostolische brieven, in het Latijn en het Italiaans, in de vorm van een motu proprio, om de beschikkingen van het Kerkrecht van de katholieke oosterse Kerken, (Paus Franciscus - Motu Proprio
Mitis Iudex Dominus Iesus
De Heer Jezus, barmhartige rechter - Enkele aanpassingen van het kerkelijk wetboek aangaande het huwelijksrecht
(15 augustus 2015), Jezus, zachtmoedig en barmhartig) en de katholieke Latijnse Kerk (Paus Franciscus - Motu Proprio
Mitis et Misericors Iesus
De milde en barmhartige Jezus - Inzake enkele aanpassingen in het kerkelijk wetboek van de Oosterse Kerken aangaande het huwelijksrecht (15 augustus 2015), De zachtmoedige Jezus oordeelt) te vereenvoudigen, wat de juridische stappen betreft met het oog op een “nietig verklaring” van een volgens katholieke riten gesloten huwelijk.
Deze kwesties werden bestudeerd door een Commissie die door Paus Franciscus in augustus 2014 werd opgericht, onder het voorzitterschap van Mgr. Pinto, decaan van de rechtbank van de Romeinse Rota, die de hervorming aan de pers voorstelde, naast kardinaal Francesco Coccopalmerio, voorzitter van de Pauselijke Raad voor Wetteksten, hiertoe aangesteld door Benedictus XVI in 2007 en door hem in 2012 tot kardinaal gecreëerd.
Zij waren in het gezelschap van vier andere commissieleden: Mgr Dimitrios Salachas (Athene), Mgr Luis Francisco Ladaria Ferrer, S.J. (Congregatie voor de Geloofsleer), Mgr Alejandro W. Bunge (Romeinse Rota), Mgr P. Nikolaus Schöch, O.F.M. (Apostolische Signatuur).
“In trouw aan Vaticanum II sinds de aanvang van zijn pontificaat, heeft Paus Franciscus door deze daad zijn trouw tot uiting willen brengen aan de theologie van Vaticanum II betreffende de collegialiteit. De eerste reden van deze hervorming is op dit principe gebaseerd: de Paus investeert in collegialiteit, in vertrouwen in de bisschoppen”, aldus Mgr. Pinto.
Toespraak van Mgr. Pinto
Eerst enkele woorden over de bijzondere Commissie voor de hervorming van het huwelijksrecht. De Commissie, die een besluit is van de Heilige Vader, is snel te werk gegaan en met volledige samenwerking van alle leden. De Paus wilde regelmatig ingelicht worden.
De Heilige Vader werd in zijn beslissing om deze twee belangrijke wetteksten uit te vaardigen, bevestigd doordat de collegiale werkgroep van de Commissie bijna steeds unanieme goedkeuring kreeg tijdens de stemming van elk voorstel, elke nieuwe canon en elk artikel van de procedure die in dat wetgevende document zijn opgenomen.
Tenslotte wilde de Paus vier grote specialisten horen, want alles is voor verbetering vatbaar. Deze specialisten gaven hem hun bemerkingen en bevonden dat de Heilige Vader gerust kon zijn zowel wat de inhoud betreft als de vormgeving van de documenten.
Ik kan dus getuigen dat de Heilige Vader deze beslissing met grote ernst maar ook met grote sereniteit genomen heeft; door de consensus van de bisschoppen hetzij op de laatste synode hetzij in de antwoorden op de vragenlijst die hun voordien door het algemeen secretariaat was opgestuurd, voelt hij zich gesteund in de overtuiging dat hij qua inhoud, procedure en tijd nagestreefd heeft wat voor hem de grootste wet is, namelijk het heil van de zielen.
Het tweede aspect dat ik hier zou willen onderlijnen, betreft volgende vraag: waarom deze derde diepgaande hervorming van het huwelijksrecht? En waarom is het de derde? Want in de geschiedenis hebben drie Pausen, vanaf de 18e eeuw, het huwelijksrecht doorslaggevend hervormd: Benedictus XIV, de heilige Pius X en Paus Franciscus.
Voor Benedictus XIV, de grote Paus Lambertini, werd het proces voor nietig verklaring van een huwelijk besloten met één enkele uitspraak; een tweede daarmee overeenstemmende uitspraak was dus niet nodig.
Als Paus Lambertini, die een uitstekend jurist was, enerzijds van de sleutelmacht gebruik wilde maken om een impuls te geven aan de ontbinding van een gesloten en niet geconsumeerd huwelijk, heeft hij het systeem anderzijds vernieuwd door de invloed van de verdediging te vergroten, namelijk door een tweede uitspraak noodzakelijk te maken, conform aan de eerste – en dit om de toch zware misbruiken, vooral in één bepaald land in Midden Europa, af te remmen. Dit systeem werd sinds Benedictus XIV tot op vandaag behouden.
Het huwelijksrecht is - zelfs met de grote hervorming van Pius X in het begin van de 20e eeuw – gedurende drie eeuwen tot op vandaag, bijna identiek gebleven. Men dient eraan te herinneren dat de heilige Pius X, door toedoen van kardinaal Lega, toenmalig decaan van de in zijn vroegere vorm herstelde Rota, bevolen had dat de procesvoeringen vooral in de bisdommen dienden te gebeuren; daarin is hij zeker een voorloper geweest.
De nieuwe Wetboek
Codex Iuris Canonici
Codex van het Canonieke recht
(25 januari 1983) van 1983 heeft de procesvoering ook gelaten zoals Lambertini ze had opgesteld; ondanks de interventie van Wetboek
Codex Iuris Canonici
Codex van het Canonieke recht
(25 januari 1983) volgens dewelke het Hof van Beroep in tweede instantie door een juridisch decreet kan beslissen om de uitspraak in eerste instantie te bevestigen of aan een nieuw gewoon onderzoek van tweede graad te onderwerpen. Deze interventie in de codex maakt een einde aan de bijzondere mogelijkheden die de zalige Paus Paulus VI uitzonderlijk aan de Conferentie van Amerikaanse Bisschoppen verleende, waaronder de afschaffing van de tweede conforme uitspraak; zodat de procesvoering essentieel bleef zoals door Benedictus XIV Lambertini bepaald.
Wat is dan het nieuwe van het ingrijpen van Paus Franciscus? Ik zou het in zijn essentiële punten willen samenvatten. In trouw aan Vaticanum II sinds de aanvang van zijn pontificaat, heeft Paus Franciscus door deze daad zijn trouw tot uiting willen brengen aan de theologie van Vaticanum II betreffende de collegialiteit. De eerste reden van deze hervorming is op dit principe gebaseerd: de Paus investeert in collegialiteit, in vertrouwen in de bisschoppen.
Geen enkele Paus heeft twee synodes bijeengebracht met een tijdsspanne van één jaar tussen beide. Volgens hem is het duidelijk – en hij heeft het ook gezegd in een algemene audiëntie van november 2014 – dat de Kerk geen eigenaar is van de sleutelmacht, evenmin als de Paus; de Kerk is dienares en de Paus, dienaar. Wat hij vraagt, is dat de bisschoppen dienaar zouden zijn met hem; dat heeft hij duidelijk gemaakt in zijn belangrijke toespraak aan het einde van de laatste synode, die hem ertoe gebracht heeft de beslissing tot hervorming van de canonieke procesvoering, nu uit te vaardigen en niet na de synode; in de hoop dat de gewone synode deze hervorming niet alleen zal aanvaarden en in werking stellen, maar zich onder het teken van de diaconie ook zal wijden aan een christelijke heropleving van jongeren op hun weg naar het huwelijk.
Het tweede aspect van de hervorming heeft een dubbele kern: de centrale rol van de diocesane bisschop als rechter en de bereidheid om eerlijk van geest en hart, de armen in het midden te plaatsen. Dit onderscheidt de hervorming van Franciscus diepgaand van die der andere genoemde pontificaten: de dubbele centrale plaats van de diocesane bisschop en de armen. Franciscus wil ten dienste staan van de vele gescheiden en hertrouwde gelovigen onder de armen.
Het is evident dat het huidige systeem van het huwelijksrecht voor enkele duizenden bestemd is; en het nieuwe systeem zal niet automatisch in voege treden. Het is niet uitgesloten dat her en der weerstand en hindernissen zijn; dat maakt deel uit van onze mensheid. Toch investeert de Heilige Vader met volledig vertrouwen in de vrije gemeenschap, vrij omdat de Geest de ziel is van de gemeenschap, en wij, zondaars, wij weten allemaal dat het niet altijd gemakkelijk is de Geest in alles te gehoorzamen.
De manier waarop de bisschop de ziel van deze nieuwe procesvoering tot nietig verklaring van het huwelijk zal zijn, zal tot in de details uiteengezet worden. De bisschoppen zullen vanzelfsprekend in drie maanden tijd, de nieuwe procesvoering niet overal en onmiddellijk operationeel kunnen maken. Er is gemiddeld veel tijd nodig; maar belangrijk is dat deze wet van Franciscus met liefdevolle gehoorzaamheid ontvangen wordt.
Opleiding is essentieel. De Romeinse Rota heeft deze dagen in Centraal Amerika een belangrijke cursus georganiseerd en ik kan persoonlijk getuigen dat ik onder de indruk was van het verlangen van vele priesters en leken, mannen en vrouwen, om hun bisschoppen hierbij te leren assisteren. Ik was gesticht door de nederigheid van twee bisschoppen - onder wie een metropoliet van een Latijns Amerikaans land - die met hun priesters en leken, met belangstelling de oefeningen volgden die twee prelaten, auditoren van de Rota, aanboden. In een brief aan de decaan, benadrukte de Paus het belang van deze cursus; hij zei uitdrukkelijk dat hij in deze noodzakelijke inspanning een nieuw middel zag voor Petrus om de Kerk nabij te zijn, zodat zij degenen die gerechtigheid verwachten, te hulp kunnen komen.
Tot besluit: “de arme in het midden” en de diocesane bisschop als meester en vader bij de uitspraak tot nietig verklaring van een huwelijk, zijn de nieuwigheden die de hervorming van Franciscus vooral onderscheiden van die van Pius X en Benedictus XIV; de afschaffing van de tweede conforme uitspraak, de vlotte afhandeling van de uitspraak, de vrije en noodzakelijke samenhang van regionale en interdiocesane rechtbanken, de kosteloosheid, enz., zijn belangrijke aspecten maar belichten elkaar en halen hun kracht uit deze dubbele onontbeerlijke centrale plaats. Ook de noodzakelijke ecclesiologie van het teken: het is namelijk evident dat de bisschop van een bisdom met miljoenen gelovigen, niet persoonlijk kan aanwezig zijn bij elke nietig verklaring van een huwelijk waar de gelovigen om vragen. Hij zal aan zijn hulpbisschoppen kunnen vragen hem te vervangen, wanneer dat nodig zal zijn. Maar belangrijk is dat de bisschop de concrete manifestatie van zijn sacramentele macht opneemt, ten minste omwille van het teken. Door de drie Mariale data, die zo dierbaar zijn aan het christenvolk (de ondertekening op 15 augustus; de publicatie op 8 september; het van kracht worden op 8 december), legt de Paus zijn volle vertrouwen, dat de bisschoppen deze daad van zijn pontificaal magisterium zullen aanvaarden, in de gezegende handen van de Allerzaligste Maagd Maria. Het gaat niet om gehoorzaamheid aan Petrus, maar aan Christus.
Vert. Maranatha-gemeenschap
Bron: Zenit.org (Franstalig) - 10.09.2015
Zie ook andere bijdrage tijdens de persconferentie: Mgr. Bunge: Hervorming van de procedure voor nietig verklaring van een huwelijk
Publicatiedatum: 13 september 2015
Laatst bewerkt: 9 mei 2017
