BRUSSEL (KerkNet) – In Rome werden vandaag twee Motu proprio voorgesteld over de vereenvoudigde vaststelling van de nietigheid van huwelijken, die in principe voor de duur van het hele leven worden afgesloten. De Motu proprio's worden vanaf 8 december bij het begin van het Jubeljaar van barmhartigheid van kracht. Het kerkelijk recht voorziet al langer de mogelijkheid om de nietigheid van het huwelijk vast te stellen. Maar voor de nietigverklaring moesten tot voor kort twee kerkelijke rechtbanken eensgezind tot hetzelfde oordeel komen, ook als de beslissing niet wordt betwist. Indien nodig velt de Romeinse Rotarechtbank een oordeel in derde aanleg. Paus Franciscus bepaalt nu dat de vaststelling van de nietigheid van het huwelijk in bepaalde gevallen al na enkele weken door de bisschop kan worden uitgesproken. Bovendien moet de uitspraak niet langer door een tweede rechtbank worden bekrachtigd. De kosten voor de nietigverklaring worden tot een minimum herleid, al mag wel nog een bedrag worden aangerekend voor administratieve kosten.
Professor Luc De Fleurquin, rechter van de interdiocesane rechtbank van beroep: "Het betreft in deze documenten heel duidelijk de procedure en niet de gronden voor de nietigheid. Het gaat echter over de wijze om de nietigheid vast te stellen en te versnellen. De titel, 'Paus Franciscus - Motu Proprio
Mitis Iudex Dominus Iesus
De Heer Jezus, barmhartige rechter - Enkele aanpassingen van het kerkelijk wetboek aangaande het huwelijksrecht
(15 augustus 2015)' geeft al aan dat de mildheid centraal staat en dat mensen niet op een te lange en ingewikkelde procedure moeten wachten. De Paus past enkel de wijze van procedure aan. Het Paus Franciscus - Motu Proprio
Mitis et Misericors Iesus
De milde en barmhartige Jezus - Inzake enkele aanpassingen in het kerkelijk wetboek van de Oosterse Kerken aangaande het huwelijksrecht (15 augustus 2015) weerspiegelt een gelijkaardige bezorgdheid voor het wetboek van de katholieke Oosterse ritussen uit 1990." De Paus lijkt hier bepaalde ideeën over te nemen in de richting van de praktijk van orthodoxe kerken, waarbij hij ook waardering toont voor wat in de orthodoxe kerken als traditie is gegroeid. "De titel hier is de Paus Franciscus - Motu Proprio
Mitis et Misericors Iesus
De milde en barmhartige Jezus - Inzake enkele aanpassingen in het kerkelijk wetboek van de Oosterse Kerken aangaande het huwelijksrecht (15 augustus 2015). Dit woord barmhartig is hier op zijn plaats, omdat hij in de richting gaat van de orthodoxe benadering van de gebroken huwelijken."
Kardinaal Francesco Coccopalmerio benadrukte bij de voorstelling van beide documenten dat Paus Franciscus heeft gevraagd dat de kerkelijke procedure voortaan niet langer dan een jaar in beslag mag nemen. De procedure voor de nietigverklaring van een huwelijk was tot op heden zeer duur en zij kan in sommige delen van de wereld lang aanslepen. In 2012 werden wereldwijd 50.000 huwelijken nietig verklaard, waarvan meer dan de helft in de Verenigde Staten. Beide Motu proprio's, 'Paus Franciscus - Motu Proprio
Mitis Iudex Dominus Iesus
De Heer Jezus, barmhartige rechter - Enkele aanpassingen van het kerkelijk wetboek aangaande het huwelijksrecht
(15 augustus 2015)' en 'Paus Franciscus - Motu Proprio
Mitis et Misericors Iesus
De milde en barmhartige Jezus - Inzake enkele aanpassingen in het kerkelijk wetboek van de Oosterse Kerken aangaande het huwelijksrecht (15 augustus 2015)' (waarvan het tweede betrekking heeft op het kerkelijke recht van de katholieke Oosterse ritussen) vereenvoudigen en versnellen aanzienlijk de kerkjuridische procedure voor de nietigverklaring. "In beide documenten wordt de onverbreekbaarheid van het huwelijk duidelijk benadrukt. Het huwelijk is voor het leven en het kerkelijk huwelijk blijft bestaan zo lang beide partners nog leven, tenzij er uiteraard sprake is van de vaststelling van de nietigheid." De regels echter voor de zeldzame ontbinding van een geldig kerkelijk huwelijk blijven ongewijzigd.
Een kerkelijk huwelijk kan om diverse redenen nietig zijn, waaronder soms ook vormfouten zoals het ontbreken van getuigen. Via een procedure kan de 'nietigheid van het huwelijk´ door een kerkelijke rechtbank worden vastgesteld. Maar de Paus betreurde eerder al dat de procedure voor de nietigverklaring jaren kon aanslepen en niet zelden afhankelijk is van economische belangen. De kosten voor de procedure kunnen in sommige landen hoog oplopen. De vaststelling van nietigheid van een kerkelijk huwelijk gebeurt onder meer als het huwelijk onder dwang werd gesloten of bij psychische onvolwassenheid. Paus Franciscus benadrukte begin dit jaar tijdens een toespraak tot de Romeinse Rota tevens dat jongeren vandaag vaak niet langer uit geloof trouwen en vaak een verkeerd besef hebben van het sacrament van het huwelijk. Bij de vaststelling van de nietigheid moet met die gewijzigde context rekening worden gehouden.
De Motu proprio's zijn opgesteld op basis van de bevindingen en aanbevelingen van een commissie onder leiding van Pio Vito Pinto, de decaan van de Romeinse Rota. De commissie werd op 27 augustus 2014, nog voor de eerste gezinssynode van oktober 2014, door de Paus samengesteld om de procedure voor de vaststelling van nietigheid en de ontbinding te vereenvoudigen en stroomlijnen. Uitgangspunt blijft 'het principe dat het huwelijk voor de duur van het hele leven wordt afgesloten '.
Publicatiedatum: 8 september 2015
Laatst bewerkt: 16 februari 2017
