Zoeken in kerkelijke documenten en berichten

Om deze onderneming tot een succesvol einde te brengen, is nieuwe geestelijke en zedelijke kracht nodig, die verkregen kan worden uit de onuitputtelijke goddelijke bron. Deze kracht laat zich niet zo gemakkelijk tot ontwikkeling brengen. De levensstijl van vele leden van onze rijke en toegeeflijke maatschappij is gemakzuchtig, en dat geldt eveneens voor de levenswijze van steeds grotere groepen in de arme landen. Zoals ik verleden jaar in mijn toespraak tot de voltallige vergadering van de pauselijke commissie “Justitia et Pax” heb gezegd: “De christenen moeten voorlopers zijn bij het wekken van overtuigingen en het invoeren van levensvormen die op besliste wijze brengen met een uitputtende en vreugdeloze consumptiewaanzin” (11. 11. 1978). Hierbij gaat het niet om een remming van de vooruitgang, want er bestaat geen menselijke vooruitgang, wanneer alles uitsluitend en alleen maar dient om de instincten van egoïsme, seks en macht vrije baan te geven. Wij dienen een eenvoudige levenswijze te vinden. Want het is niet rechtvaardig, dat de levensstandaard van de rijke landen zich te handhaven door een groot deel van de energie en de grondstoffen op te teren, die bestemd zijn ten bate van de gehele mensheid. Want de eerste voorwaarde voor de vrede is de bereidheid een grotere en rechtvaardiger solidariteit onder de volkeren te scheppen. Katholieken van de Verenigde Staten en alle burgers van de Verenigde Staten: U kent zo’n lange traditie van geestelijke edelmoedigheid, ijver, eenvoud en offerbereidheid, dat U zeker aan deze oproep van vandaag tot hernieuwde ijver en nieuwe vastbeslotenheid welwillend gehoor wilt geven. In de vreugdevolle eenvoud, geïnspireerd door het Evangelie en de evangelische geest van broederlijk delen zult U het beste middel vinden tegen bittere kritiek, verlammende twijfel en de bekoring geld tot het belangrijkste instrument en tot de eigenlijke maatstaf voor de menselijke vooruitgang te maken. Verscheidene malen heb ik de bijbelse vergelijking van de rijke man en de arme Lazarus in herinnering geroepen: “Er leefde eens een rijke man, die zich Lazarus heette, met zweren overdekt voor de poort lag. Hij verlangde ernaar zijn honger te stillen met wat bij de rijkaard van de tafel viel” (Lc. 16, 19, e.v.) beiden, de rijkaard en de bedelaar, stierven en werden tot bij Abraham gebracht; en overeenkomstig hun gedrag werden zij geoordeeld. En de Schrift vertelt ons, dat Lazarus vertroosting vond, terwijl de rijke man door pijnen gekweld werd. Werd de rijkaard verdoemd, omdat hij rijkdommen bezat, omdat hij overvloed aan aardse goederen bezat, omdat hij “in purper en fijn linnen gekleed ging en dag en nacht feest vierde”? Neen; ik bedoel, dat dit niet de reden voor zijn verdoeming was. De rijke werd verdoemd, omdat hij op de ander geen acht sloeg, omdat hij naliet notitie te nemen van Lazarus, de man die voor zijn poort zat en graag gegeten had wat van de tafel van de rijke viel. Nergens veroordeelt Christus het bezitten van aardse goederen als zodanig. Maar Hij spreekt zeer harde en strenge woorden over degenen die van hun rijkdom op zelfzuchtige wijze gebruik maken zonder aandacht te schenken aan de nood van anderen. De bergrede begint met de woorden: “Zalig zij die voor God arm zijn” (Mt. 5, 3). En aan het einde van het verhaal over het laatste oordeel, aan het einde van het Evangelie van Mattheus, spreekt Jezus de woorden die wij allemaal toch zo goed kennen: “Want Ik was hongerig, en u heb Mij niet te eten gegeven; Ik was dorstig, en U hebt Mij niet te drinken gegeven; Ik was een vreemdeling, en gij hebt Mij niet opgenomen; Ik was naakt en gij hebt Mij niet gekleed; Ik was ziek en in de gevangenis, en gij hebt Mij niet bezocht” (Mt. 25, 42-43).

Deze gelijkenis van de rijke man en de arme Lazarus dienen wij altijd voor ogen te houden; zij moet ons geweten vormen. Christus verlangt, dat wij openstaan voor onze noodlijdende broeders en zusters. Hij verlangt dat de rijken, zij die in overvloed en welstand leven, hiervoor openstaan; openstaan voor de armen, de onderontwikkelden en achtergestelden. Christus verlangt een openstaan, dat meer is dan een welwillende aandacht, meer dan symbolische handelingen of halfslachtige inspanningen, die de armen even arm of nog armer dan voorheen laten.

De gehele mensheid moet deze gelijkenis van de rijkaard en de bedelaar bewijst blijven! de mensheid moet deze gelijkenis in onze hedendaagse taal verlaten, in begrippen van economie en politiek, van mensenrechten, van de betrekkingen tussen de “eerste”, “tweede” en “derde” wereld. Wij mogen niet onverschillig blijven, wanneer duizenden mensen sterven van de honger, noch wanneer de rechten van de menselijke geest met voeten getreden worden, wanneer het menselijk geweten in zaken als de waarheid, de godsdienst en de scheppende cultuur geweld wordt aangedaan.

Wij mogen niet onverschillig blijven en onze eigen rijkdom en onze vrijheid genieten, wanneer ergens de Lazarus van de twintigste eeuw voor onze deur staat! In het licht van deze gelijkenis van Christus betekenen rijkdom en vrijheid leggen een bijzondere verplichting op. Daarom verkondig ik wederom in naam van de solidariteit, die ons allen in een gemeenschappelijk mens-zijn verbindt, de waardigheid van ieder mens afzonderlijk: de rijkaard en Lazarus zijn beiden mensen; beiden zijn op gelijke wijze naar Gods beeld geschapen; beiden werden op gelijke wijze door Christus verlost – om een hoge prijs, de prijs “van het kostbare bloed van Christus” (1 Pt. 1, 19).

Broeders en zusters in Christus! Uit diepe overtuiging en met grote liefde herhaal ik tot U de woorden die ik tot de wereld richtte, toen ik mijn apostolisch ambt in dienst aan alle mannen en vrouwen overnam:

“Hebt geen angst! Opent, ja doet de deuren wijd open voor Christus! Opent de grenzen van de staten, de economische en politieke systemen, brede cultuurgebieden, de terreinen van de beschaving en de vooruitgang voor Zijn reddende macht! Hebt geen angst! Christus weet wat in het binnenste van de mens is. Hij alleen weet het!” H. Paus Johannes Paulus II, Homilie, Plechtige ambstaanvaarding op het Sint-Pietersplein (22 okt 1978).

Zoals ik U aan het zei: Christus is onze gerechtigheid en onze vrede, en al onze werken van gerechtigheid en vrede putten uit deze bron de onvervangbare kracht en het licht voor de opgave die ons wacht. Wanneer wij ons met alle vastberadenheid in dienst van de noden van de individuele mens en van de volkeren stellen – want Christus dringt ons daartoe – dan moeten wij er toch altijd aan denken, dat de zending van de Kerk niet beperkt kan blijven tot het getuigenis van sociale vruchtbaarheid van het Evangelie. Op deze weg die de Kerk tot de mens leidt, biedt de Kerk in zaken als gerechtigheid en vreugde niet alleen de aardse vruchten van het Evangelie; zij voert de mens – iéder mens – naar haar ware bron: Jezus Christus zelf, onze gerechtigheid en onze vrede.