In het licht van de ernstige vormen van sociaal en economisch onrecht en politieke corruptie, waardoor hele volkeren en naties geteisterd worden, groeit de verontwaardiging van ontelbare met voeten getreden en in hun menselijke grondrechten vernederde mensen en steeds breder en heftiger wordt het verlangen naar radicale persoonlijke en maatschappelijke vernieuwing merkbaar, die alleen in staat is, gerechtigheid, solidariteit, waarachtigheid en doorzichtigheid te garanderen.

Zeker moet er nog een lange en moeizame weg afgelegd worden, talrijke geweldige inspanningen moeten worden ondernomen, opdat zo'n vernieuwing verwezenlijkt kan worden; Reden daarvoor zijn ook de veelheid en de ernst van de oorzaken, die de huidige onrechtvaardige toestanden in de wereld kweken en voeden. Maar zoals de geschiedenis en de ervaring van elk individu leren, kan men gemakkelijk aan de wortels van deze situaties eigenlijk "culturele" oorzaken ontdekken, dat wil zeggen oorzaken, die met bepaalde opvattingen van de mens van de maatschappij en van de wereld samenhangen. In feite staat in het middelpunt van de culturele kwestie het zedelijk gevoel, dat van zijn kant op het religieuze gevoel rust en zich hierin voltooit. Vgl. H. Paus Johannes Paulus II, Encycliek, Ter gelegenheid van de honderdste verjaardag van de encycliek Rerum Novarum, Centesimus Annus (1 mei 1991), 24

Alleen God, het hoogste goed, vormt het onvervreemdbare fundament en de onvervangbare voorwaarde van de zedelijkheid, dus de geboden, in het bijzonder die negatieve geboden, die steeds en in elk geval de met de waardigheid van elke menselijke persoon onverenigbare gedragspatronen en handelingen verbieden. Zo ontmoeten het hoogste goed en het zedelijke goed elkaar in de waarheid; de waarheid over God, de Schepper en Verlosser en de waarheid over de door Hem geschapen en verloste mens. Slechts op het fundament van deze waarheid is het mogelijk, een vernieuwde maatschappij op te bouwen en de gecompliceerde en drukkende problemen, die deze doen beven, op te lossen: in de eerste plaats dat van het overwinnen van verschillende vormen van totalitarisme, om de weg te banen voor de authentieke vrijheid van de persoon. "Het totalitarisme komt voort uit de ontkenning van de waarheid in de objectieve zin: Als er geen transcendente waarheid bestaat, in gehoorzaamheid waaraan de mens tot zijn volledige identiteit komt, dan bestaat er geen zeker principe dat rechtvaardige betrekkingen tussen mensen garandeert. Hun klassebelang, groepsbelang en nationaal belang brengt hen onverzoenlijk tegen over elkaar. Als de transcendente waarheid niet erkend wordt dan triomfeert het geweld van de macht en probeert iedereen, tot het uiterste van de hem ter beschikking staande middelen gebruik te maken om zonder naar rechten van de anderen te kijken zijn belangen en zijn mening door te zetten. Dan wordt de mens alleen gespaard voorzover hij kan worden gebruik als middel tot profijt van de heersenden. De wortel van het moderne totalitarisme ligt daarom in de ontkenning van de transcendente waardigheid van de mens, het zichtbare beeld van de onzichtbare God. Juist daarom, vanwege deze natuur, is hij drager van rechten, die niemand mag schenden: noch het individu, noch de groep, de klasse, de natie of de staat. Ook de meerderheid in de maatschappij mag dit niet doen: tegen de minderheid optreden, haar buitensluiten, onderdrukken, uitbuiten of proberen haar te vernietigen". H. Paus Johannes Paulus II, Encycliek, Ter gelegenheid van de honderdste verjaardag van de encycliek Rerum Novarum, Centesimus Annus (1 mei 1991), 44 Vgl. Paus Leo XIII, Encycliek, Over de menselijke vrijheid, Libertas praestantissimum (20 juni 1888). Leonis XIII P.M. Acta, VIII, Romae 1889, 224-226.

Daarom heeft de niet te scheiden samenhang tussen waarheid en vrijheid - uitdrukking van de wezenlijke band tussen wijsheid en wil van God - een uiterst belangrijke betekenis voor het leven van de mens op het sociaal-economische en socio-politieke vlak. Dat blijkt uit de sociale leer van de Kerk - die "op het gebied van de theologie en vooral van de moraaltheologie" H. Paus Johannes Paulus II, Encycliek, De ontwikkeling van de mens en de samenleving
Twintig jaar na Populorum Progressio van Paus Paulus VI, Sollicitudo Rei Socialis (30 dec 1987), 41 - en de uitleg van de geboden, die het maatschappelijke, economische en politieke leven niet alleen met betrekking tot algemene houdingen, maar ook met betrekking tot precies bepaalde gedragswijzen en concrete handelingen regelen.

Zo benadrukt de Catechismus-Compendium
Catechismus van de Katholieke Kerk
(15 augustus 1997) op de eerste plaats, dat "op economisch gebied het respecteren van de menselijke waardigheid de deugd van de matigheid vraagt, om de hechting aan de goederen van deze wereld te beteugelen; de deugd van gerechtigheid, om de rechten van de naaste te garanderen en hem te geven wat hem toekomt; en de solidariteit overeenkomstig de gouden regel en de vrijgevigheid van de Heer, want "Hij is om uwentwil arm geworden, terwijl Hij rijk was, opdat gij rijk zoudt worden door zijn armoede" (2 Kor. 8, 9)", Catechismus-Compendium, Catechismus van de Katholieke Kerk (15 aug 1997), 2407 om dan een reeks van gedragingen en van handelingen, die in strijd zijn met de menselijke waardigheid, bij de naam te noemen: Diefstal, bewust achterhouden van geleende of verloren voorwerpen, bedrog in het zakenleven Vgl. Deut. 25, 13-16 , oneerlijke lonen Vgl. Deut. 24, 14-15 Vgl. Jak. 5, 4 , prijsverhogingen door het misbruik maken van de onwetendheid en de noodsituatie van anderen Vgl. Am. 8, 4-6 , het zich toeëigenen van bedrijfsvermogen van een onderneming voor privé-gebruik, slecht geleverd werk, belastingfraude, het vervalsen van cheques en rekeningen, buitensporige uitgaven, verspilling etc. Vgl. Catechismus-Compendium, Catechismus van de Katholieke Kerk (15 aug 1997), 2408-2413 En verder: "Het zevende gebod verbiedt handelingen en ondernemingen, die om de een of andere reden - uit egoïsme, vanwege een ideologie, uit zucht naar winst of vanuit een totalitaire gezindheid, - ertoe leiden, dat mensen geknecht, en van hun persoonlijke waardigheid beroofd worden of als waren gekocht, verkocht of geruild worden. Het is een zonde tegen hun menselijke waardigheid en hun grondrechten, ze op gewelddadige wijze tot louter gebruikswaar of tot bron van winst te maken. De heilige Paulus beval een christelijke heer, zijn christelijke slaven "niet meer als slaven, maar als veel meer: als geliefde broeders" te behandelen (Filem. 16)'. Catechismus-Compendium, Catechismus van de Katholieke Kerk (15 aug 1997), 2414

Op politiek gebied is het nodig te benadrukken, dat waarachtigheid, in de relaties tussen regerenden en geregeerden, doorzichtigheid van het openbare bestuur, onpartijdigheid bij het dienen van de staat, respect voor de rechten ook van politieke tegenstanders, bescherming van de rechten van de aangeklaagden tegen summiere processen en veroordelingen, juist en gewetensvol gebruik van gemeenschappelijke financiële middelen, het afwijzen van twijfelachtige of ongeoorloofde middelen om de macht te allen prijze te veroveren, vast te houden en te uit te breiden, principes zijn, die hun diepste wortel - zoals ook hun unieke dringende noodzaak - in de transcendente waarde van de persoon en in de objectieve zedelijke eisen voor het functioneren van de staat hebben. Vgl. H. Paus Johannes Paulus II, Postsynodale Apostolische Exhortatie, Over de roeping en de zending van de leken in de Kerk, Christifideles laici (30 dec 1988), 42 Als men zich er niet aan houdt, breekt het fundament van het politieke samenleven stuk, en het hele maatschappelijke leven wordt daardoor steeds meer, bedreigd en aan het verval prijsgegeven Vgl. Ps. 14, 3-4 Vgl. Openb. 18, 2-3.9-24 . Na de neergang van de ideologieën in veel landen, die de politiek met een totalitair wereldbeeld verbonden - waaronder vooral het marxisme - tekent zich nu een niet minder ernstig gevaar af, met het oog op de ontkenning van de grondrechten van de menselijke persoon en het vertalen van de religieuze vraag die in het hart van elk menselijk wezen bestaat, in politieke categorieën: Het is het gevaar van het verbinden van democratie met ethisch relativisme, dat aan de burgerlijke samenleving elk zeker zedelijk referentiepunt ontneemt, ja meer nog, haar berooft van de erkenning van de waarheid. Want "als er geen laatste waarheid is, die het politieke handelen leidt en er oriëntering aan geeft, dan kunnen de ideeën en overtuigingen gemakkelijk voor machtsdoeleinden misbruikt worden. Een democratie zonder waarden verandert, zoals de geschiedenis bewijst, gemakkelijk in een openlijk of achterbaks totalitarisme". H. Paus Johannes Paulus II, Encycliek, Ter gelegenheid van de honderdste verjaardag van de encycliek Rerum Novarum, Centesimus Annus (1 mei 1991), 46

In alle sectoren van het persoonlijke, familiale maatschappelijke en politieke leven bewijst dus de moraal - die zich op de waarheid baseert en zich in de waarheid voor de authentieke vrijheid opent - niet alleen voor de individuele mens en zijn groei in het goede, maar ook voor de maatschappij en haar ware ontwikkeling een oorspronkelijke niet te vervangen en zeer waardevolle dienst.