Deze parabel gaat over een eeuwenoud probleem. Meteen na het verhaal van de schepping van de wereld en de mens, behandelt de Bijbel het thema van de menselijke relaties. Kaïn doodt zijn broer Abel en hoort dan God vragen: "Waar is uw broer Abel". (Gen. 4, 9). Zijn antwoord is er eentje dat we zelf maar al te vaak geven: "Ben ik dan de hoeder van mijn broeder?" (Gen. 4, 9) Door die vraag te stellen, laat God geen ruimte voor een beroep op determinisme of fatalisme als mogelijke rechtvaardiging voor onze eigen onverschilligheid. In plaats daarvan moedigt Hij ons aan om een andere cultuur te creëren waarin we onze conflicten oplossen en voor elkaar zorgen.

Het boek Job ziet onze oorsprong in de ene Schepper als de basis van bepaalde gemeenschappelijke rechten: "Een moederschoot vormde mij, een moederschoot vormde hen; in die schoot gaf een en dezelfde ons het leven." (Job 31, 15). Vele eeuwen later gebruikte de Heilige Ireneüs het beeld van een melodie om hetzelfde punt te maken: 

"Daarom moet wie de waarheid liefheeft zich niet laten meeslepen door het verschil van elke klank en zich niet voorstellen dat de een de schepper en de schepper van deze klank is en de ander de schepper en de schepper van de ander [...], maar moet hij denken dat alleen de een het gedaan heeft". H. Ireneüs van Lyon, Tegen de ketters, Adversus Haereses. 2, 25, 2: PG 7/1, col. 798-v, Sources Chrétiennes, nr. 294, p. 253

In vroegere joodse tradities lijkt het erop dat het gebod om van de andere te houden en voor de andere te zorgen, beperkt bleef tot relaties tussen leden van hetzelfde volk. Het oude gebod "U zult uw naaste liefhebben als uzelf" (Lev. 19, 18) werd over het algemeen opgevat als een verwijzing naar iemands medeburgers, al werden de grenzen geleidelijk breder, vooral in het judaïsme dat zich buiten het land Israël ontwikkelde. Dat leidt tot het gebod om anderen niet aan te doen wat je niet zou willen dat zij jou aandoen. Vgl. Tob. 4, 15 In de eerste eeuw voor Christus zei rabbi Hillel daarover: 

"Dit is de wet en de Profeten. Al het andere is commentaar". Talmud Bavli (Babylonische Talmoed), Sabbat, 31 a

Het verlangen om Gods eigen manier van handelen te imiteren, verving langzaam maar zeker de neiging om alleen te denken aan diegenen die het dichtste bij ons staan: "De barmhartigheid van de mens gaat uit naar zijn naaste, maar de barmhartigheid van de Heer gaat uit naar alles wat leeft." (Sir. 18, 13).

In het Nieuwe Testament vond Hillel's voorschrift een positieve uitdrukking: "Wat u ook wilt dat de mensen u doen, doe het ook met hen: dit is de Wet en de Profeten" (Mt. 7, 12). Dit gebod heeft een universeel bereik en sluit iedereen in op basis van onze gedeelde menselijkheid, aangezien de hemelse Vader "zijn zon laat opkomen op de goddelozen en de goeden" (Mt. 5, 45). En daarom wordt geëist: "Wees barmhartig, zoals uw Vader barmhartig is" (Lc. 6, 36).

In de oudste teksten van de Bijbel vinden we een reden waarom we ons hart groter moeten maken om de vreemdeling te kunnen omarmen. Het komt voort uit de blijvende herinnering van de joden dat zij zelf ooit als buitenlanders in Egypte hadden geleefd:

"Gij zult de vreemdeling niet molesteren, noch hem onderdrukken, want u bent vreemden geweest in het land van Egypte" (Ex. 22, 20).

"Gij zult de vreemdeling niet onderdrukken; gij kent ook het leven van de vreemdeling, want gij bent vreemden geweest in het land Egypte" (Ex. 23, 9).

"Als een vreemdeling bij u in uw land woont, zult u hem niet onderdrukken. U zult de vreemdeling die onder u woont behandelen als iemand die onder u geboren is; u zult hem liefhebben als uzelf, want ook u bent vreemden geweest in het land Egypte" (Lev. 19, 33-34).

"Als je je wijngaard oogst, ga je niet terug naar het verzamelen. Het zal voor de vreemdeling, de wees en de weduwe zijn. Vergeet niet dat je een slaaf was in het land van Egypte" (Deut. 24, 21-22).

De oproep tot broederlijke liefde weerklinkt doorheen het hele Nieuwe Testament:

"Want de hele wet vindt zijn volheid in één voorschrift: Gij zult uw naaste liefhebben als uzelf" (Gal. 5, 14).

"Hij die van zijn broer houdt, blijft in het licht en er is geen struikeling in hem. Maar wie zijn broer haat, is in de duisternis" (1 Joh. 2, 10-11).

"We weten dat we zijn overgegaan van de dood naar het leven, omdat we van onze broeders houden. Wie niet liefheeft, blijft in de dood" (1 Joh. 3, 14).

"Want wie zijn broer niet liefheeft die hij ziet, kan God niet liefhebben die hij niet ziet" (1 Joh. 4, 20).

En toch kan die oproep tot liefde verkeerd worden begrepen. De Heilige Paulus, die zag hoe de vroegste christelijke gemeenschappen in de verleiding kwamen om gesloten en geïsoleerde groepen te vormen, drong bij zijn volgelingen erop aan genereus te zijn in liefde voor elkaar en voor allen (1 Thess. 3, 12). In de gemeenschap van Johannes moesten medechristenen worden verwelkomd, ook al zijn het vreemden voor u (3 Joh. 5). In deze context kunnen we de betekenis van de parabel van de barmhartige Samaritaan beter begrijpen: het kan de liefde niet schelen vanwaar een broeder of zuster in nood afkomstig is. Want

"de liefde verbrijzelt de ketenen die ons geïsoleerd en gescheiden houden; in plaats daarvan bouwt ze bruggen. Liefde stelt ons in staat om één groot gezin te stichten, waar we ons allemaal thuis kunnen voelen [...]. Liefde straalt medeleven en waardigheid uit. Vgl. Paus Franciscus, Toespraak, Rozentuin van het presidentieel paleis - Tallinn (Estland), Tot de autoriteiten, het maatschappelijke middenveld en het Diplomatieke Korps (25 sept 2018)