Dames en heren!

Staande op de drempel van een nieuw millennium, zijn wij getuige van een buitengewone en zich wereldwijd snel voltrekkende uitbreiding van die zoektocht naar vrijheid, die altijd een van de grote drijvende krachten is geweest in de geschiedenis van de mens. Dit verschijnsel beperkt zich niet slechts tot een klein deel van de wereld en is niet slechts een uiting van één enkele cultuur. Integendeel, in elke uithoek van de wereld hebben mannen en vrouwen zich, ook onder dreiging van geweld, omwille van de vrijheid blootgesteld aan gevaren en geëist, dat hun in het maatschappelijke, politieke en economische leven een plaats zou worden toegekend, die past bij hun waardigheid als vrij individu. Dit universele streven naar vrijheid is waarlijk een van de meest typerende kenmerken van onze tijd.

Bij mijn vorige bezoek aan de Verenigde Naties, op 2 oktober 1979, had ik de gelegenheid te benadrukken, dat dit streven naar vrijheid in onze tijd haar fundament vindt in die algemene rechten, die de mens geniet op grond van het simpele feit van zijn menszijn. Juist de geconstateerde barbarij, gericht tegen de menselijke waardigheid, heeft de Verenigde Naties ertoe gebracht, nauwelijks drie jaar na de oprichting de 'Universele Verklaring van de Rechten van de Mens' te formuleren, die nog altijd een van de hoogste uitingen van het menselijk geweten van onze tijd is. In Azië en in Afrika, in Amerika, in Oceanië en in Europa hebben overtuigde en moedige mannen en vrouwen zich op deze verklaring beroepen, om hun eis tot een intensievere deelname aan het maatschappelijk leven kracht bij te zetten.

Voor ons is het belangrijk, datgene te begrijpen, wat we de innerlijke structuur van deze wereldwijde beweging zouden kunnen noemen. Juist het wereldomvattende karakter biedt ons een eerste en fundamenteel kenteken dat ons leert dat er daadwerkelijk algemene, in de aard van de persoon wortelende mensenrechten bestaan, waarin zich de objectieve en essentiële eisen van een universele morele wet weerspiegelen. Deze rechten zijn ook geenszins abstracte beweringen, veeleer hebben zij ons iets belangrijks te zeggen met betrekking tot het concrete leven van elk mens en elke maatschappelijke groepering. Zij herinneren ons ook aan het feit dat wij niet leven in een irrationele of zinloze wereld, maar dat er integendeel een logica van de moraal bestaat, die het menselijk bestaan verheldert en de dialoog tussen de mensen en tussen de volkeren mogelijk maakt. Als wij willen dat een eeuw van dwang plaats maakt voor een eeuw van de overtuiging, dan moeten wij de manier vinden om in een begrijpelijke en gemeenschappelijke taal te discussiëren over de toekomst van de mens. De algemene zedenwet, die in het hart van de mens geschreven staat, is een soort 'grammatica', die de wereld als hulp dient bij het omgaan met deze discussie over haar eigen toekomst.

Zo gezien is het feit dat sommigen vandaag de dag de universaliteit van de mensenrechten ontkennen - zoals zij ontkennen dat er een menselijke natuur bestaat die allen met elkaar delen - een reden tot grote bezorgdheid. Er bestaat zeker niet slechts één model voor de politieke en economische organisatie van de menselijke vrijheid, omdat verschillende culturen en verschillende historische ervaringen in een vrije en verantwoordelijke maatschappij immers verschillende institutionele vormen voortbrengen. Maar het is één ding, op te komen voor een legitiem pluralisme in 'vormen van de vrijheid', en het is iets anders om iedere vorm van algemeenheid in de menselijke natuur of van menselijke ervaring te ontkennen , of te ontkennen dat de vrije wil van de mens op zich bestaat. Deze laatste zienswijze maakt een internationale politiek van de overtuiging uiterst moeilijk, zo niet onmogelijk.