Het magisterium erkent de waarde van het principe van de scheiding van de machten in de staat: "daarom heeft het de voorkeur dat iedere macht in evenwicht gehouden wordt door andere machten en door andere sferen van bevoegdheid, welke haar binnen de juiste grenzen houden. Dat is het beginsel van de 'rechtsstaat', waarin de wet soeverein is en niet de willekeur van de mensen" H. Paus Johannes Paulus II, Encycliek, Ter gelegenheid van de honderdste verjaardag van de encycliek Rerum Novarum, Centesimus Annus (1 mei 1991), 44.

In het democratische systeem is het politieke gezag rekenschap verschuldigd aan het volk. Representatieve lichamen moeten onderworpen zijn aan een effectieve sociale controle. Deze controle kan bij uitstek worden uitgeoefend bij vrije verkiezingen die de selectie en de verandering van vertegenwoordigers toelaten. De verplichting van de verkozenen om rekenschap af te leggen van hun arbeid - wat wordt gegarandeerd door het respecteren van kiestermijnen - is een constitutief element van democratische vertegenwoordiging.

De verkozen personen moeten in hun specifieke domeinen (maken van wetten, regeren, de controle op het regeringswerk) zich inzetten opdat datgene wat bijdraagt tot het goed functioneren van de menselijke gemeenschap als geheel nagestreefd en gerealiseerd wordt Vgl. Catechismus-Compendium, Catechismus van de Katholieke Kerk (15 aug 1997), 2236. De verplichting van de regeerders om verantwoording af te leggen aan hen die worden geregeerd, betekent geenszins dat de vertegenwoordigers enkel passieve agenten van de kiezers zouden zijn. De controle die wordt uitgeoefend door de burgers sluit immers niet uit dat de verkozenen over de vrijheid beschikken die nodig is om hun mandaat met respect voor de na te streven doelstellingen uit te kunnen voeren. Deze vertegenwoordigers zijn immers niet uitsluitend afhankelijk van specifieke belangen. In veel grotere mate zijn zij gebonden aan de synthetiserende en mediërende functie in het nastreven van het algemeen welzijn, wat één van de essentiële en noodzakelijke doelstellingen van het politieke gezag is.