Zoeken in kerkelijke documenten en berichten

De Kerk moet de goddelijke barmhartigheid belijden en verkondigen in haar volle waarheid, zoals de openbaring ze ons heeft overgeleverd. In de voorgaande bladzijden van dit document heb ik geprobeerd althans een schets te geven van deze waarheid, die zo overvloedig in de hele heilige Schrift en Traditie belicht wordt. In het dagelijkse leven van de Kerk weerklinkt deze waarheid van de in de bijbel uitgedrukte barmhartigheid van God als een eeuwige echo uit meerdere lezingen van de heilige liturgie. Bovendien neemt de echte geloofszin van het Godsvolk deze waarheid in zich op, zoals blijkt uit allerlei uitingen van vroomheid zowel van personen als van communiteiten. Het is ongetwijfeld moeilijk van al die documenten een opsomming en samenvatting te geven, omdat ze voor het grootste deel door echte deugd in het diepst van het hart en in het bewustzijn van de mensen geschreven staan. Als sommige theologen beweren dat de barmhartigheid de som van de eigenschappen en volmaaktheden van God is, leveren de bijbel, de traditie en het hele geloofsleven van het godsvolk hiervan unieke bewijzen. Toch gaat het hier niet om de volmaaktheid van het onbegrijpelijke wezen van God binnen het mysterie van de godheid zelf, maar om die volmaaktheid en eigenschap waardoor de mens in verborgen werkelijkheid van zijn leven heel innig en heel dikwijls de levende God ontmoet. In de tot Filippus gerichte woorden van Christus Vgl. Joh. 14, 9-10 vindt het “zien van de Vader” - het zien van God door het geloof – juist in deze ontmoeting met zijn barmhartigheid op passende wijze een unieke graad van innerlijke eenvoud en waarheid, precies zoals we in de parabel van de verloren zoon aantreffen.

“Wie mij ziet, ziet de Vader.” Vgl. Joh. 14, 9-10 Gods Kerk predikt de barmhartigheid en leeft er uit in haar rijke geloofservaring en in haar leer, terwijl ze voortdurend over Christus mediteert en zich geheel op Hem concentreert, op zijn leven en Evangelie, op zijn kruis en verrijzenis, op zijn hele mysterie. Want alles wat het “zien” van Christus tot stand brengt in het levende geloof en de leer van de Kerk, voert ons tot het “zien van de Vader” in de heiligheid van zijn barmhartigheid. Maar de Kerk lijkt vooral dan de barmhartigheid van God te belijden en te eren, als zij zich tot het hart van Christus wendt. Want als wij tot Christus naderen in het mysterie van zijn hart, mogen wij ons juist in deze in zekere zin centrale en tegelijk voor de mensen meest toegankelijke dimensie van de openbaring van de liefde van de barmhartige Vader verdiepen, een openbaring die het wezen van de Messiaanse zending van de Mensenzoon vormt.

De Kerk leeft echt als zij de barmhartigheid belijdt en verkondigt – die hoogst wonderbaarlijke eigenschap van de Schepper en Verlosser – en als zijde mensen voert tot de bronnen van de barmhartigheid van de Verlosser, die zij in haar schoot bewaart en uitdeelt. Hierbij helpt in het bijzonder de voortdurende overweging van het Woord van God, maar vooral een bewust en rijp inzicht in de Eucharistie en het sacrament van de boete of verzoening. Altijd immers voert de Eucharistie ons naar die liefde die sterker is dan de dood: “Telkens als wij dit Brood eten en deze Beker drinken,” verkondigen wij niet alleen de dood van de Verlosser, maar ook zijn verrijzenis, “totdat Hij komt” in heerlijkheid. Vgl. 1 Kor. 11, 26. acclamatie in het Eucharistisch Gebed in het Romeinse Missaal Deze eucharistische eredienst, die gevierd wordt ter gedachtenis aan Hem die ons krachtens zijn Messiaanse zending door woord en kruis de Vader laat zien, getuigt daarom ook van die onuitputtelijke liefde waardoor Hij zich altijd met ons wil verenigen, ja zelfs in ons binnen treden, waarbij Hij alle menselijke harten tegemoet komt. Het sacrament van de boete of verzoening effent voor iedereen de weg, ook wanneer hij of zij met zware schulden beladen is. Juist in dit sacrament kan ieder mens op unieke wijze barmhartigheid ondervinden, met name die liefde die zelf sterker is dan de zonde. Hierover is al gesproken in de encycliek H. Paus Johannes Paulus II - Encycliek
Redemptor Hominis
De Verlosser van de mensen
(4 maart 1979); maar het is passend dit fundamentele thema nog eens aan te roeren.

Juist omdat er zonde bestaat in deze wereld waarvan geschreven staat: “Zozeer... heeft God de wereld liefgehad, dat Hij zijn eniggeboren Zoon heeft gegeven,” (Joh. 3, 16) kan God, die “liefde is”, Vgl. 1 Joh. 4, 8 zich niet anders dan als barmhartigheid openbaren. Want deze beantwoordt niet slechts aan de diepste waarheid van die liefde die God is, maar ook aan de hele centrale waarheid van de mens en van de wereld die zijn tijdelijke vaderland is.

Als volmaakte eigenschap van de oneindige God is de barmhartigheid in wezen ook oneindig. Daarom is de bereidheid van de Vader om ook zijn verloren zonen die naar zijn huis terugkeren te ontvangen ook oneindig en onuitputtelijk. Zo zijn ook de bereidheid en de macht om te vergeven oneindig, omdat zij voortdurend voortvloeien uit de wonderbaarlijke prijs van het offer van de Zoon. Geen enkel vergrijp van de mens kan deze macht overwinnen of zelfs maar beperken. In de mens kan ze alleen beperkt worden door een gebrek aan goede wil, wanneer er namelijk geen wil tot bekering en boete is, d.w.z. een houding van voortdurende hardnekkigheid en verzet tegen de genade en de waarheid, vooral wanneer het getuigenis van het kruis en de verrijzenis van Christus afgewezen wordt.

Daarom belijdt en verkondigt de Kerk de bekering. Deze bekering tot God bestaat hierin dat iemand zijn barmhartigheid ontdekt, namelijk die liefde die en lankmoedig en goedertieren is Vgl. 1 Kor. 13, 4 zoals alleen de Schepper en Vader kan zijn; een liefde ook waaraan “God, de Vader van onze Heer Jezus Christus” (2 Kor. 1, 3) tot de uiterste consequenties trouw blijft in de geschiedenis van het verbond met de mens: tot het kruis – d.w.z. de dood en verrijzenis van de Zoon. De bekering tot God is daarom altijd een gevolg van het “vinden” van deze Vader, die rijk aan erbarming is.

Verder is een volledige kennis van de barmhartigheid en welwillende liefde van God een voortdurende en onuitputtelijke bron van bekering, niet slechts als een voorbijgaande innerlijke daad, maar als een blijvende houding en geestesgesteldheid. Want degenen die via deze weg God kennen en Hem op deze manier “zien” , kunnen niet anders leven dan door zich blijvend tot Hem te bekeren. Zij leven dus in een staat van bekering; en deze staat maakt het voornaamste bestanddeel uit van de pelgrimstocht van de individuele mensen op aarde als mensen die op weg zijn. Het is duidelijk dat de Kerk de barmhartigheid van God inde gekruisigde en verrezen Christus niet slechts door de woorden van haar leer uitdrukt, maar vooral door een diep levensimpuls van het hele Godsvolk. Door dit getuigenis van leven vervult de Kerk de eigen taak van Godsvolk, die deelt in de Messiaanse zending van Christus zelf en er in zekere zin de voortzetting van is.

Daarom is de Kerk van deze tijd zich er volledig van bewust dat zij slechts op het fundament van de barmhartigheid van God de taken kan vervullen die uit de lessen van het Tweede Vaticaans Concilie voortvloeien, in de allereerste plaats het werk van de oecumene, dat beoogt alle volgelingen van Christus te verenigen. Terwijl zij de veelvuldige pogingen in deze richting steunt, geeft de Kerk nederig toe dat die éne liefde die machtiger is dan de zwakheid van menselijke verdeeldheid, definitief die eenheid tot stand kan brengen die Christus van de Vader heeft afgesmeekt en die de Geest onophoudelijk voor ons bepleit “met onuitsprekelijke verzuchtingen.” (Rom. 8, 26)