Paus Franciscus - 8 december 2019
Vrede is een kostbaar goed, onderwerp van onze hoop, waarnaar heel de mensheid streeft. Hopen op vrede is een menselijke houding die een existentiële spanning inhoudt, waardoor ook een soms moeizaam heden “geleefd en aanvaard kan worden, als het maar naar een doel leidt en als wij zeker kunnen zijn van dat doel, als dat doel zo groot is dat het de inspanning van de weg rechtvaardigt”. Paus Benedictus XVI, Encycliek, Liefde in Waarheid - Over de Christelijke hoop, Spe Salvi (30 nov 2007), 1 Op deze wijze is hoop de deugd die ons op weg doet gaan, ons vleugels geeft om verder te gaan, zelfs wanneer obstakels onoverkomelijk lijken.
Onze menselijke gemeenschap draagt in de herinnering en het vlees de tekenen van de oorlogen en conflicten die elkaar zijn opgevolgd met een groeiend verwoestend vermogen en die niet ophouden vooral de armsten en de zwaksten te treffen. Ook hele naties hebben moeite om zich te bevrijden van de ketenen van uitbuiting en corruptie, die haat en geweld voeden. Ook vandaag nog worden zeer veel mannen en vrouwen, kinderen en ouderen waardigheid, lichamelijke integriteit, vrijheid, die van godsdienst inbegrepen, gemeenschappelijke solidariteit, hoop op de toekomst ontzegd. Zeer veel onschuldige slachtoffers moeten de kwelling dragen van vernedering en uitsluiting, rouw en ongerechtigheid, zo al niet zelfs de trauma’s die voortvloeien uit de systematische haat tegen hun volk en hun dierbaren.
De vreselijke beproevingen van burgerlijke en internationale conflicten, die vaak nog verergerd worden door meedogenloos geweld, tekenen langdurig het lichaam en de ziel van de mensheid. Iedere oorlog blijkt in werkelijkheid broedermoord te zijn, die het project van broederschap, dat staat geschreven in de roeping van de mensenfamilie, vernietigt.
Oorlog, wij weten het, begint dikwijls met onverdraagzaamheid jegens het anders zijn van de ander, die het verlangen naar bezit en de wil om te overheersen aanwakkert. Hij ontstaat in het hart van de mens uit egoïsme en trots, uit haat, die ertoe leidt de ander te vernietigen, een negatief beeld op te plakken, hem uit te sluiten en te laten verdwijnen. Oorlog voedt zich met de ontaarding van relaties, ambities van overheersing, machtsmisbruik, angst voor de ander en het verschil dat als een obstakel wordt gezien; en tegelijkertijd voedt hij dit alles.
Het blijkt tegenstrijdig, zoals ik gedurende mijn recente reis naar Japan heb kunnen opmerken, dat “er in onze wereld de ontaarde dichotomie bestaat stabiliteit en vrede te willen verdedigen en garanderen op grond van een valse zekerheid die wordt gesteund door een mentaliteit van angst en wantrouwen en die uiteindelijk de relaties tussen de volkeren vergiftigt en iedere mogelijke dialoog verhindert. Vrede en internationale stabiliteit zijn niet te verenigen met iedere poging om te bouwen op angst en wederzijdse verwoesting of een dreiging van totale vernietiging; zij zijn alleen maar mogelijk uitgaande van een wereldwijde ethiek van solidariteit en samenwerking ten dienste van een toekomst die gebaseerd is op onderlinge afhankelijkheid en gemeenschappelijke verantwoordelijkheid in heel de mensenfamilie van vandaag en morgen”. Paus Franciscus, Toespraak, “Atomic Bomb Hypocenter” Park, Nagasaki (Japan), Over nucleaire wapens (24 nov 2019)
Iedere situatie van dreiging voedt het wantrouwen en het in zichzelf gekeerd zijn. Wantrouwen en angst vergroten de broosheid van de relaties en het gevaar van geweld, in een vicieuze cirkel die nooit tot een vreedzame relatie zal kunnen leiden. In deze zin kan nucleaire afschrikking niet anders dan een bedrieglijke veiligheid scheppen.
Daarom mogen wij niet pretenderen dat wij de stabiliteit in de wereld handhaven door middel van de angst voor vernietiging, in een uiterst wankel evenwicht, op de rand van de afgrond van de nucleaire afgrond en binnen de muren van de onverschilligheid, waar socio-economische beslissingen worden genomen die tot drama’s leiden waarbij de mens en schepping eerder worden afgedankt in plaats van worden beschermd. Vgl. Paus Franciscus, Homilie, Campo sportivo "Arena" in Località Salina - Lampedusa, “Adam, waar ben je?” - “Waar is het bloed van je broer?” (8 juli 2013), 7 Hoe kan men dan een weg van vrede en wederzijdse erkenning opbouwen? Hoe kan men de morbide logica van dreiging en angst doorbreken? Hoe kan men aan de dynamiek van het tegenwoordig overheersende wantrouwen een einde maken?
Wij moeten streven naar ware broederschap, die gebaseerd is op de gemeenschappelijke oorsprong in God en wordt beoefend in dialoog en wederzijds vertrouwen. Het verlangen naar vrede staat diep geschreven in het hart van de mens en wij moeten geen genoegen nemen met wat minder is dan dit.
