Aartsbisschop Luis F. Ladaria, S.J. - Peter Kard. Turkson - 6 januari 2018
Elke onderneming vormt een belangrijk netwerk van relaties en vertegenwoordigt op zijn eigen manier een echt intermediair sociaal orgaan met een eigen cultuur en praktijken. Deze bepalen niet alleen de interne organisatie van de onderneming, maar ze beïnvloeden ook het sociale weefsel waarin die werkzaam is. In dit verband vestigt de Kerk de aandacht op het belang van maatschappelijk verantwoord ondernemen Vgl. Paus Benedictus XVI, Encycliek, Liefde in Waarheid - Over de integrale ontwikkeling van de mens in liefde en waarheid, Caritas in Veritate (29 juni 2009), 45 Vgl. Paus Franciscus, Boodschap, 48e Wereldvredesdag (2015), Niet langer slaven, maar broeders (8 dec 2014), 5, dat zowel ad extra als ad intra van het bedrijf gestalte krijgt.
Daar waar pure winst bovenaan staat in de cultuur van een financiële onderneming en de bevordering van het algemeen welzijn geminacht wordt – wat vandaag zelfs in veel prestigieuze businessscholen het geval is – wordt iedere ethische benadering beschouwd als extern en bijkomstig aan de ondernemingsactiviteiten. Dit wordt nog versterkt door de bedrijfslogica dat zij die niet aan de doelstellingen van zo’n bedrijf voldoen, zowel op vlak van verloning als op dat van beroepserkenning, gestraft worden. In deze gevallen creëert de louter op winst georiënteerde doelstelling gemakkelijk een perverse en selectieve logica die vaak de weg naar de top vergemakkelijkt voor bekwame, maar hebzuchtige en gewetenloze personen, wiens omgang met anderen hoofzakelijk door egoïstisch eigenbelang gedreven wordt.
logica heeft vaak de bedrijfsleiding, het management, ertoe aangezet om een bedrijfspolitiek te voeren die niet de economische gezondheid van de bedrijven nastreeft, maar alleen de winst van de aandeelhouders (shareholders). Dit schaadt niet alleen de legitieme belangen van al degenen die door hun werk en dienstverlening de onderneming van nut zijn, maar ook de verbruikers en de verschillende lokale gemeenschappen (stakeholders). Dikwijls gestimuleerd door enorme vergoedingen, in geval van onmiddellijke bedrijfsresultaten, en niet in evenwicht gehouden door evenredige boetes in geval van niet-verwezenlijking van de doelstellingen, willen managers en aandeelhouders snel op korte termijn aanzienlijke winsten boeken. Ze laten zich verleiden tot buitensporige risico’s. Het gevolg is dat de bedrijven beroofd worden van hun economische bronnen die hen goede toekomstperspectieven hadden kunnen waarborgen.
Al deze factoren creëren en verspreiden gemakkelijk een verregaande immorele cultuur waarin men niet langer terugschrikt om misdaden te plegen als de beoogde voordelen groter zijn dan de verwachte straffen. Zo’n gedrag is erg schadelijk voor de gezondheid van ieder sociaal economisch systeem. Het brengt de functionaliteit ervan in gevaar en brengt ernstige schade toe aan de effectieve verwezenlijking van het algemeen welzijn dat nodig is voor alle vormen van sociaal leven.
Daarom is er dringend nood aan oprechte zelfkritiek en een trendbreuk in de richting van een ondernemings- en financiële cultuur die rekening houdt met alle factoren die het algemeen welzijn bepalen. Dit betekent bijvoorbeeld dat men de mens en de kwaliteit van de relaties tussen de mensen in het bedrijfsleven duidelijk centraal stelt. Waar dat gebeurt, kunnen de ondernemingen een vorm van sociale verantwoordelijkheid opnemen die niet louter toevallig of bijkomstig is, maar van binnenuit komt en een sociale richting geeft.
Juist hier kan de natuurlijke kringloop tussen winst, - een inherente factor aan elk economisch systeem -, en sociale verantwoordelijkheid, - een essentieel element voor het overleven van elke vorm van maatschappelijk samenleven -, zijn volle vruchtbaarheid onthullen. Dit circulaire karakter kan ook de onlosmakelijke band laten zien – iets wat de zonde probeert te verdoezelen – tussen een ethiek die mensen en het algemeen welzijn respecteert en de werkelijke functionaliteit van elk financieel economisch systeem. Deze positieve kringloop wordt bijvoorbeeld bevorderd door ernaar te streven om mogelijke conflicten met de stakeholders te verminderen en een grotere intrinsieke motivatie van de werknemers van een bedrijf te stimuleren.
Hier moet de creatie van de toegevoegde waarde, het belangrijkste doel van elk economisch en financieel systeem, ten volle zijn levensvatbaarheid laten zien binnen het kader van een solide ethisch systeem, precies omdat het gebaseerd is op een oprecht streven naar het algemeen welzijn. Alleen door de erkenning en de verwezenlijking van de intrinsieke band tussen de economische motivatie en het ethische oordeel kan iets goeds voor iedereen tot stand komen. Vgl. Paus Benedictus XVI, Encycliek, Liefde in Waarheid - Over de integrale ontwikkeling van de mens in liefde en waarheid, Caritas in Veritate (29 juni 2009), 36 Want om goed te functioneren, moet de markt steunen op antropologische en ethische vooronderstellingen die zij niet in zichzelf kan vinden.
