H. Paus Johannes Paulus II - 30 december 1988
De christelijke nieuwheid is het fundament en de titel van de gelijkheid van allen die in Christus gedoopt zijn, van alle leden van het volk Gods: “Gelijk is de waardigheid van de ledematen krachtens hun wedergeboorte in Christus; gelijk de genade van het kindschap, gelijk de roeping tot volmaaktheid, één heil, één hoop, één ondeelbare liefde” 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de Kerk, Lumen Gentium (21 nov 1964), 32.
Vanwege de algemene waardigheid door het Doopsel zijn de lekengelovigen samen met de gewijde bedienaren en de religieuzen verantwoordelijk voor de zending van de Kerk.
Maar de algemene waardigheid door het Doopsel neemt bij de lekengelovigen een vorm aan die hen onderscheidt van de priesters en de religieuzen, zonder hem echter van hen te scheiden. Het Tweede Vaticaans Concilie heeft aangegeven dat deze vorm in de seculiere karaktertrek bestaat: “De leken is een seculiere karaktertrek bijzonder eigen” 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de Kerk, Lumen Gentium (21 nov 1964), 31.
Juist om de kerkelijke staat van de lekengelovigen op volledige, adequate en specifieke wijze te begrijpen is het nodig de theologische betekenis te verdiepen van de seculiere karaktertrek in het licht van het heilsplan van God en van het mysterie van de Kerk.
De Kerk “heeft een authentieke seculiere dimensie, die onafscheidelijk verbonden is met haar innerlijke natuur en haar zending, geworteld is in het mysterie van het mensgeworden Woord en zich in verschillende vormen verwerkelijkt voor haar leden” , zoals Paulus VI gezegd heeft H. Paus Paulus VI, Toespraak, Tot de leden van de Seculiere Instituten (2 feb 1972). De Kerk leeft immers in de wereld ook al is zij niet van de wereld Vgl. Joh. 17, 16 , en zij is gezonden om het verlossingswerk van Jezus Christus voort te zetten. Dit verlossingswerk, “dat er uiteraard op gericht is de mensen te verlossen, omvat tegelijk het werk aan de gehele tijdelijke orde” 2e Vaticaans Concilie, Decreet, Over het lekenapostolaat, Apostolicam Actuositatem (18 nov 1965), 5. Het is zeker dat alle leden van de Kerk deelhebben aan haar seculiere dimensie; maar zij hebben dit in verschillende vormen.
In het bijzonder heeft de deelname van de lekengelovigen een vorm van verwerkelijking en functie die hun volgens het Concilie “bijzonder eigen” is: deze vorm wordt aangeduid met de uitdrukking “seculiere karaktertrek”. 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de Kerk, Lumen Gentium (21 nov 1964), 31 In feite beschrijft het Concilie de seculiere conditie van de lekengelovigen vooral door haar aan te wijzen als de plaats waarin de roeping door God tot hen gericht wordt: “Daar zijn zij door God geroepen”. 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de Kerk, Lumen Gentium (21 nov 1964), 34 Het gaat om een “plaats” die in dynamische wordt: “ Zij leven in de wereld met name in alle mogelijke wereldlijke beroepen en weken, in de gewone levensomstandigheden van familie en maatschappij: hun bestaan zelf is daarvan als het ware doorweven”. 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de Kerk, Lumen Gentium (21 nov 1964), 34
De lekengelovigen zijn mensen die normaal in de wereld leven, studeren, werken en vriendschappelijke, maatschappelijke, beroepsmatige en culturele banden e.d. smeden. Het Concilie beschouwt hun conditie niet eenvoudig als een uiterlijk gegeven, als een kwestie van milieu, maar als een realiteit die bestemd is om in Jezus Christus haar volle betekenis te vinden. Vgl. 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de Kerk, Lumen Gentium (21 nov 1964), 48 Het verklaart zelfs dat
“het mens geworden Woord zelf heeft (...) willen delen in het gehele menselijke bestaan. (...) De menselijke verhoudingen, met name die in het gezin, waaruit de verdere maatschappelijke relaties ontstaan, heeft Hij geheiligd door zich vrijwillig aan de wetten van zijn vaderland te onderwerpen. Hij heeft het leven van een handwerksman willen leiden op een wijze zoals die in zijn tijd en in die streek gebruikelijk was.” 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de Kerk in de wereld van deze tijd, Gaudium et Spes (7 dec 1965), 32
De “wereld” wordt zo het milieu en het middel voor de christelijke roeping van de lekengelovigen, want zij is zelf bestemd om in Christus God de Vader te verheerlijken.
Het Concilie kan dan de eigen en bijzondere betekenis aanwijzen van de goddelijke roeping die tot de lekengelovigen gericht wordt. Zij worden niet geroepen om de plaats die zij in de wereld innemen, op te geven. Het Doopsel onttrekt hen absoluut niet aan de wereld, zoals de apostel Paulus opmerkt: “Broeders, laat dus iedereen voor God blijven in die staat waarin hij tot geloof werd geroepen” (1 Kor. 7, 24); het vertrouwt hun een roeping toe die juist betrekking heeft op de binnenwereldlijke situatie: de lekengelovigen zijn namelijk
“door God geroepen om door het vervullen van hun eigen opdracht, bezield met de geest van het evangelie, bij wijze van zuurdeeg als het ware van binnen uit tot de heiliging van de wereld bij te dragen: zo komt het, dat zij vooral door hun levensgetuigenis, hun geloof, hoop en liefde uitschitteren en Christus aan de anderen bekendmaken.” 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de Kerk, Lumen Gentium (21 nov 1964), 31
Op deze wijze zijn het bestaan en het handelen in de wereld voor de lekengelovigen niet slechts een antropologische en sociologische maar ook en specifiek een theologische en kerkelijke werkelijkheid. Inderdaad openbaart God in hun binnenwereldlijke situatie zijn plan en geeft Hij daarin de speciale roeping om het Rijk van God te zoeken “juist door de tijdelijke aangelegenheden te behartigen en volgens de wil van God te regelen” Vgl. 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de Kerk, Lumen Gentium (21 nov 1964), 39.
Juist in dit opzicht hebben de synodevaders gezegd: “Het seculiere kenmerk van de lekengelovige moet dus niet alleen sociologisch, maar bovenal theologische worden gedefinieerd. Het seculiere kenmerk moet begrepen worden in het licht van de scheppings- en verlossingsdaad van God, die de wereld aan mannen en vrouwen heeft overgedragen om in het scheppingswerk te delen, de schepping van zondige invloeden te bevrijden en zichzelf te heiligen in huwelijk en celibatair leven, gezin, beroep en maatschappelijke activiteiten” Vgl. Bisschoppensynodes, Propositiones n.a.v. de 10e Bisschoppensynode over de Leken (30 okt 1987), 4.
De kerkelijke staat van de lekengelovigen wordt diepgaand bepaald door de christelijke nieuwheid en gekenmerkt door hun seculiere karaktertrek H. Paus Johannes Paulus II, Angelus/Regina Caeli, Over de leken in het licht van het Concilie (15 mrt 1987). “De leken die volledig lid van het volk Gods en van het mystieke Lichaam zijn en door het Doopsel deelhebben aan het drievoudige priesterlijke, profetische en koninklijke ambt van Christus, drukken de rijkdommen van hun waardigheid uit en verwerkelijken ze door in de wereld te leven. Wat voor hen die tot de gewijde orde behoren een bijkomstige of uitzonderlijke taak kan vormen, is voor de leken hun typische zending . Hun eigenlijke roeping bestaat erin “dat zij het Rijk van God zoeken juist door de tijdelijke aangelegenheden te behartigen en volgens de wil van God te regelen.“.
Hoewel de evangelische beelden van het zout, het licht en het zuurdeeg zonder onderscheid alle leerlingen van Jezus betreffen, worden zij toch op specifieke wijze toegepast op de lekengelovigen. Het zijn prachtig sprekende beelden, want zij zeggen niet alleen dat de lekengelovigen diep opgenomen zijn in en ten volle deelnemen aan de aarde, de wereld, de mensengemeenschap, maar spreken ook en vooral over de nieuwheid en de oorspronkelijkheid van een opneming en een deelneming die bestemd zijn om het Evangelie van het heil te verspreiden.
