Paus Franciscus - 20 december 2017
Dierbare broeders en zusters, goedendag!
Vandaag zou ik een begin willen maken met de eucharistieviering zelf. De Mis bestaat uit twee delen: enerzijds de Dienst van het Woord en anderzijds de Eucharistie. Ze zijn onderling zo sterk met elkaar verbonden dat ze één daad van eredienst vormen. Vgl. 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de heilige liturgie, Sacrosanctum Concilium (4 dec 1963), 56 Vgl. Congregatie voor de Eredienst en de Sacramenten, Algemeen Statuut van het Romeins Missaal - Editio typica tertio 2002 / emendata 2008, Institutio Generalis Missalis Romani (18 mrt 2002), 28 De viering vormt dus één geheel dat men niet mag opdelen. Voor een goed begrip zal ik trachten de verschillende stappen – die elk op zich een aspect van onze menselijkheid kunnen raken en betrekken - te verklaren. Het is nodig deze heilige tekenen te kennen om de Mis ten volle te kunnen beleven en haar schoonheid geheel te kunnen proeven.
Wanner het volk verzameld is, begint de viering met de openingsritus die bestaat uit de intrede van de voorganger(s), de begroeting (...), de schuldbelijdenis (...) waarin wij vergiffenis voor onze zonden vragen, het Heer ontferm U, het Eer aan God en het openingsgebed. Dit gebed wordt ook “Collecta” genoemd, niet omdat men dan de offergaven inzamelt, maar omdat het alle gebedsintenties van alle volkeren verzamelt. Deze verzameling van de intenties van de volkeren stijgt als gebed ten hemel. Het doel van de openingsriten is, ertoe bij te dragen “dat de gelovigen die bijeenkomen, één gemeenschap zouden vormen en tot de juiste gesteldheid komen om goed naar Gods woord te luisteren en waardig de Eucharistie te vieren.” Congregatie voor de Eredienst en de Sacramenten, Algemeen Statuut van het Romeins Missaal - Editio typica tertio 2002 / emendata 2008, Institutio Generalis Missalis Romani (18 mrt 2002), 46 Het is geen goede zaak bij aankomst in de viering op je uurwerk te kijken en te denken: “Ik ben in tijd, de homilie is net voorbij, dus voldoe ik aan het gebod”. De Mis begint met het kruisteken, met deze openingsriten, omdat we zo als gemeenschap beginnen God te aanbidden. Om die reden is het nodig niet te laat te komen, maar wel goed in tijd aanwezig te zijn om het hart voor te bereiden op deze ritus en op deze viering van de gemeenschap.
Terwijl (normaal) de intredezang gezongen wordt gaat de priester met zijn dienaren in processie naar het koor, hij groet het altaar met een hoofdbuiging en kust het als teken van verering en als er wierook is bewierookt hij het altaar. Waarom? Omdat het altaar Christus is, uitbeelding van Christus. Wanneer we naar het altaar kijken dan kijken we naar waar Christus is. Het altaar is Christus. Deze gebaren, die het gevaar lopen ongezien te blijven, hebben een diepe betekenis want vanaf het begin maken ze duidelijk dat de Mis een ontmoeting in liefde is met Christus, die “Door de offergave van zijn eigen lichaam (...) zichzelf (heeft) gegeven terwille van ons heil, priester, altaar en offerlam tegelijk.” Congregatie voor de Eredienst en de Sacramenten, Editio typica tertio emendata 2002/2008, Missale Romanum (6 okt 2008). Prefatie van Pasen V Het altaar is, als uitbeelding van Christus, “ook het middelpunt van de dankzegging die door de Eucharistie gebracht wordt.” Congregatie voor de Eredienst en de Sacramenten, Algemeen Statuut van het Romeins Missaal - Editio typica tertio 2002 / emendata 2008, Institutio Generalis Missalis Romani (18 mrt 2002), 296 Heel de gemeenschap rond het altaar, dat is Christus. Zij is er niet om naar elkaar te kijken, maar om te kijken naar Christus. Want Christus is in het centrum van de gemeenschap en geenszins van haar verwijderd.
Er is het kruisteken. De priester die voorgaat, tekent zich met het kruisteken en zo doen ook alle leden van de bijeenkomst, bewust dat de liturgie gevierd wordt “in de Naam van de Vader en van de Zoon en van de Heilige Geest”. Ik maak een kleine zijsprong. Hebben jullie al opgemerkt hoe kinderen het kruisteken maken? Ze beseffen niet wat ze doen. Soms maken ze een tekening, maar geen kruisteken. Daarom: moeders, vaders, grootouders leert de kinderen vanaf het begin – van kleins af aan – het kruisteken correct te maken. En leg hen uit dat het kruis van Jezus onze bescherming is. Daarom begint de Mis met het kruisteken. Heel het gebed speelt zich, om zo te zeggen, af in de ruimte van de Heilige Drie-eenheid – “In de Naam van de Vader en van de Zoon en van de Heilige Geest”. Ruimte van mateloze gemeenschap. Zij vindt haar oorsprong en doel in de liefde van God, Een en Drie, ons geopenbaard en geschonken door het kruis van Christus. Zijn Paasmysterie is gave van de Drie-eenheid en de Eucharistie ontspringt altijd uit zijn doorboorde hart. Door ons te bekruisen, denken we niet slechts terug aan ons doopsel, maar bevestigen we ook dat het liturgisch bidden ontmoeting is met God in Jezus Christus, die voor ons is mens geworden, gestorven op het kruis en in heerlijkheid is verrezen.
Vervolgens spreekt de priester de liturgische begroeting uit – hiervoor bestaat een verscheidenheid aan verwoordingen – de aanwezigen antwoorden op aangepaste wijze. Dit is een dialoog. Bij het begin van de Mis moeten we stilstaan bij de betekenis van al deze gebaren en woorden. We staan op het punt te komen een “samenspel” te beginnen waarin verschillende stemmen en ook tijden van stilte hun rol hebben met het doel tussen alle deelnemers “eenstemmigheid” te scheppen, dat wil zeggen te beseffen dat allen door dezelfde Geest voor hetzelfde doel worden bewogen. Immers “Door deze begroeting en het antwoord van het volk wordt het mysterie van de vergaderde Kerk tot uitdrukking gebracht.” Congregatie voor de Eredienst en de Sacramenten, Algemeen Statuut van het Romeins Missaal - Editio typica tertio 2002 / emendata 2008, Institutio Generalis Missalis Romani (18 mrt 2002), 50 Op die wijze wordt uitdrukking gegeven aan het gemeenschappelijke geloof en aan het wederkerige verlangen bij de Heer te blijven en de eenheid met heel de gemeenschap te beleven.
Het gaat om een biddend samenspel dat tot stand komt en meteen een aangrijpend moment kent, want wie voorgaat, nodigt allen uit de eigen zonden te erkennen. Allen zijn we zondaars. Ik weet het niet, misschien is er onder jullie iemand die geen zondaar is…Dat wie geen zondaar is de hand opsteekt, doe het alsjeblieft zo kunnen we het allen zien. Er zijn geen opgestoken handen, goed zo: jullie zijn te goeder trouw! Allen zijn we zondaars. Daarover vragen we in het begin van de Mis vergiffenis. Dat is de schuldbelijdenis. Het gaat er niet om aan de bedreven zonden te denken. Het gaat om veel meer. Het komt er op aan voor God en voor de gemeenschap, voor de broeders, met nederigheid en oprechtheid te belijden dat men zondaar is, zoals de tollenaar in de tempel. Als de Eucharistie waarlijk het Paasmysterie tegenwoordig stelt, dat wil zeggen de overgang van Christus van de dood naar het leven, dan is het eerste dat we moeten bekennen, onze situaties van dood om met Hem tot nieuw leven te kunnen verrijzen. Zo verstaan we hoe belangrijk de schuldbelijdenis is. Daarom zullen we dit in de volgende catechese hernemen.
We gaan in de uitleg van de Mis stap na stap te werk. Maar vergeet niet: leert kleine kinderen, alsjeblieft, het kruisteken correct maken!
