COMPENDIUM VAN DE CATECHISMUS VAN DE KATHOLIEKE KERK
(Soort document: Catechismus-Compendium)
28 juni 2005
ARTIKEL 5 - Het vijfde gebod: Gij zult niet doden
Waarom moet het menselijk leven worden geëerbiedigd?
Omdat het heilig is. Vanaf zijn oorsprong veronderstelt het Gods scheppende activiteit en het blijft voor altijd in een speciale relatie met de Schepper, zijn enige doel. Het is niemand geoorloofd rechtstreeks een onschuldig menselijk wezen te vernietigen, omdat dit ernstig in strijd is met de waardigheid van de persoon en met de heiligheid van de Schepper: “Breng iemand die onschuldig is en in zijn recht staat, niet ter dood” (
Ex. 23, 7).
Waarom is de wettige verdediging van personen en samenlevingen niet in strijd met deze norm?
Bij de wettige verdediging maakt men de keuze om zich te verdedigen en het recht op leven te doen gelden van zichzelf of van anderen, en niet de keuze om te doden. De wettigde zelfverdediging kan, voor wie verantwoordelijkheid draagt voor het leven van anderen, ook een ernstige plicht zijn. Maar dat mag er niet toe leiden dat men meer geweld gebruikt dan nodig is.
Een straf, opgelegd door een wettige publieke overheid, heeft tot doel wanorde te herstellen die door de fout is ontstaan, de openbare orde en de veiligheid van de mensen te verdedigen, en bij te dragen tot de verbetering van de schuldige.
Welke straf mag worden opgelegd?
De opgelegde straf moet in verhouding staan tot de ernst van het misdrijf. Vandaag de dag, tengevolge van de mogelijkheden waarover de staat beschikt om de misdaad te onderdrukken door de schuldige onschadelijk te stellen, zijn de gevallen waarin de doodstraf absoluut noodzakelijk is “uiterst zeldzaam of komen praktisch niet meer voor”
H. Paus Johannes Paulus II, Encycliek, Over de waarde en de onaantastbaarheid van het menselijk leven, Evangelium Vitae (25 mrt 1995), 56. Als de onbloedige middelen toereikend zijn, dient de overheid zich tot deze middelen te beperken, omdat ze beter beantwoorden aan de concrete voorwaarden van het algemeen welzijn, meer in overeenstemming zijn met de waardigheid van de persoon, en de schuldige niet definitief de mogelijkheid ontnemen om vrij te komen.
Wat verbiedt het vijfde gebod?
Het vijfde gebod verbiedt als ernstig in strijd met de morele wet:
de rechtstreekse en vrijwillige doodslag en de medewerking daaraan;
de rechtstreekse abortus, als doel of als middel gewild, evenals de medewerking daaraan, op straffe van excommunicatie, omdat het menselijk wezen vanaf het moment van de conceptie volstrekt geëerbiedigd en beschermd moet worden in zijn integriteit;
de rechtstreekse euthanasie, die erin bestaat, door een handeling of door het nalaten van een verschuldigde handeling, een einde te maken aan het leven van gehandicapte, zieke of stervende personen;
de zelfmoord en de vrijwillige medewerking daaraan, omdat zij zware schending is van de juiste liefde voor God, voor zichzelf, en voor de naaste: wat de verantwoordelijkheid betreft, deze kan verzwaard zijn om reden van gegeven ergernis, of verminderd door bijzondere psychische storingen of ernstige angsten.
Welke medische handelwijzen zijn toegestaan, wanneer de dood dreigend nabij geacht wordt?
De zorg die men gewoonlijk aan een zieke persoon verschuldigd is, kan niet geoorloofd onderbroken worden. Wel geoorloofd is de toepassing van pijnstillende, niet de dood beogende middelen, evenals het afzien van “therapeutische koppigheid”, dat wil zeggen van het aanwenden van medische handelwijzen die buiten verhouding zijn en zonder redelijke hoop op een positief resultaat.
Waarom moet de samenleving elk embryo beschermen?
Het onvervreemdbaar recht op leven elk menselijk individu vanaf zijn conceptie, is een constitutief element van de burgerlijke samenleving en van haar wetgeving. Wanneer de staat zijn macht niet ten dienste stelt van de rechten van alle burgers, en speciaal van de zwaksten, waaronder de ongeboren kinderen, worden de fundamenten zelf van de rechtstaat ondermijnd.
Hoe vermijdt men ergernis?
Ergernis, die er in bestaat dat men anderen ertoe brengt dat zij kwaad begaan, is te vermijden door ziel en lichaam van de persoon te eerbiedigen. Als men anderen opzettelijk er toe brengt zwaar te zondigen, begaat men een zware overtreding.
Wat is onze plicht jegens het lichaam?
Wij moeten op een redelijke manier zorg dragen voor de eigen lichamelijke gezondheid en die van anderen, evenwel onder vermijding van de
cultus van het lichaam en elke vorm van overdrijving. Vermeden dienen ook te worden: het druggebruik, dat ernstige schade toebrengt aan de gezondheid en het leven van de mens, en ook het misbruik van voedsel, alcohol, tabak en medicijnen.
Wanneer zijn wetenschappelijke experimenten van medische of psychologische aard op personen en groepen moreel geoorloofd?
Ze zijn moreel geoorloofd, als ze ten dienste staan van het integrale welzijn van de persoon en van de samenleving, en geen onevenredige risico’s meebrengen voor het leven, of voor de lichamelijke of psychische integriteit van de degenen die ze ondergaan en die naar behoren geïnformeerd dienen te zijn en hun toestemming gegeven moeten hebben.
Zijn transplantatie en de donatie van organen vóór en na de dood toegestaan?
Orgaantransplantatie is moreel aanvaardbaar wanneer de donor er in toestemt en er voor hem geen buitensporige risico’s aan verbonden zijn. Voor de edele daad van orgaandonatie na de dood, moet de werkelijke dood van de donor met volledige zekerheid zijn vastgesteld.
Welke handelingen zijn in strijd met de lichamelijke integriteit van de menselijke persoon?
Dat zijn: ontvoeringen en gijzelingen van personen, terrorisme, foltering, geweldplegingen en rechtstreekse sterilisatie. Alleen om strikt therapeutische redenen zijn amputaties of verminkingen van een persoon moreel toelaatbaar.
Welke zorg is men de stervenden verschuldigd?
De stervenden hebben er recht op de laatste ogenblikken van hun aardse leven in waardigheid te mogen doorbrengen, vooral met de steun van het gebed, en van de Sacramenten die voorbereiden op de ontmoeting met de levende God.
Hoe moeten de lichamen van de overledenen behandeld worden?
De lichamen van overledenen moeten met respect en liefde behandeld worden. Hun crematie is toegestaan, mits die wordt uitgevoerd zonder dat daarbij het geloof in de verrijzenis van het lichaam in het geding komt.
Wat vraagt de Heer van iedere persoon met betrekking tot de vrede?
De Heer die “zalig” verklaart “die vrede brengen” (
Mt. 5, 9), vraagt de vrede van hart, en klaagt de immoraliteit aan van de gramschap, die verlangen is naar wraak voor het kwaad dat men geleden heeft, evenals van de haat, die ertoe brengt de naaste kwaad toe te wensen. Als zulke houdingen vrijwillig zijn en men er in zaken van groot belang mee instemt, zijn het zware zonden tegen de liefde.
Wat is de vrede in de wereld?
De vrede in de wereld, die een vereiste is voor de eerbiediging en ontwikkeling van het menselijk leven, bestaat niet slechts in de afwezigheid van oorlog of in het evenwicht tussen tegengestelde machten, maar is “de rust van de orde” (H. Augustinus), vrucht “van de gerechtigheid” (
Jes. 32, 17), en de uitwerking van de liefde. De aardse vrede is beeld en vrucht van de vrede van Christus.
Wat vereist de vrede in de wereld?
Zij vereist een rechtvaardige verdeling en bescherming van de goederen van personen, een vrije communicatie tussen de mensen, de eerbiediging van de waardigheid van personen en volkeren, en een volhardende beoefening van de rechtvaardigheid en de broederlijkheid.
Wanneer is het gebruik van militair geweld moreel geoorloofd?
Het gebruik van militair geweld is moreel gerechtvaardigd door de gelijktijdige aanwezigheid van de volgende voorwaarden: zekerheid dat de geleden schade duurzaam en ernstig is; ondoeltreffendheid van elk vreedzaam alternatief; gegronde kansen op succes; afwezigheid van erger kwaad, rekening houdend met de huidige kracht van de vernietigingswapens.
Aan wie komt de strenge beoordeling toe van deze voorwaarden in geval van oorlogsdreiging?
Die komt toe aan het prudente oordeel van de regering, die tevens het recht heeft aan de burgers de plicht tot nationale verdediging op te leggen, met behoud van het persoonlijk recht op het gewetensbezwaar, dat dan geldend gemaakt wordt door een andere vorm van dienst aan de menselijke samenleving te verrichten.
Wat vraagt de morele wet in geval van oorlog?
De morele wet blijft altijd gelden, ook in geval van oorlog. Zij vraagt dat de niet-strijdende burgers, de gewonde soldaten en de krijgsgevangenen met menselijkheid behandeld worden. Handelingen die opzettelijke in strijd zijn met het volkenrecht, en bevelen die zulke handelingen opleggen, zijn misdaden, waarvoor blinde gehoorzaamheid niet voldoet als verontschuldiging. Te veroordelen zijn de massavernietigingen evenals het uitroeien van een volk of van een etnische minderheid, wat allerzwaarste zonden zijn: men is moreel verplicht zich tegen de bevelen te verzetten van degene die er opdracht toe geeft.
Wat moet men doen om oorlog te voorkomen?
Men moet alles doen wat redelijkerwijs mogelijk is om op alle manieren de oorlog te voorkomen, gegeven het kwaad en de ongerechtigheid die hij met zich meebrengt. In het bijzonder moet men vermijden: de opeenhoping van en de handel in wapens voor zover deze niet naar behoren geregeld zijn door de rechtmatige overheid; de onrechtvaardigheden, vooral de economische en de sociale; de etnische en godsdienstige discriminaties; de afgunst, het wantrouwen, de hoogmoed en de wraakzucht. Alles wat gedaan wordt om deze en andere wanordelijkheden weg te werken, helpt om de vrede op te bouwen en de oorlog te vermijden.
© 2005, Libreria Editrice Vaticana
© 2005, Vert.: Werkgroep Compendium
Deze werkvertaling is uitgangspunt geweest voor de officiële uitgave. Deze versie wordt binnenkort geconformeerd aan de officiële uitgave.
