Ten slotte wijst de ver vooruitziende paus er op, dat de patroons en de arbeiders zelf in dezen veel kunnen bereiken, „door middel namelijk van die instellingen, die doelmatige steun brengen aan behoeftigen, en toenadering bevorderen tussen de beide klassen.” Paus Leo XIII, Encycliek, Over kapitaal en arbeid, Rerum Novarum (15 mei 1891), 86 Doch onder deze instellingen komt z.i. de eerste plaats toe aan de verenigingen, die ofwel de arbeiders alleen óf arbeiders en patroons beiden zouden omvatten; en hij geeft zich veel moeite, haar betekenis aan te tonen en ze warm aan te bevelen, terwijl hij haar wezen, haar doel, haar nut, haar rechten en plichten, haar inrichting met waarlijk wonderbare wijsheid uiteenzet.

Deze uiteenzettingen verschenen wel op het juiste ogenblik: juist toen immers waren in sommige staten de regeringen nog volslagen aanhangers van het liberalisme, en van dergelijke arbeidersorganisaties stellig geen voorstanders, veeleer uitgesproken tegenstanders. Terwijl zij soortgelijke verenigingen van andere volksklassen gaarne erkenden en er rechtsbescherming aan verleenden, ontzegden zij in schreeuwende onrechtvaardigheid het natuurlijk recht tot aaneensluiting aan hen, die hieraan het meest behoefte hadden, teneinde zich te kunnen weren tegen de verdrukking der machtigen. Zelfs vond men katholieken, die de pogingen der arbeiders, om zich op deze wijze te verenigen, met wantrouwen zagen, alsof daarin een zekere socialistische of revolutionaire geestesrichting zich openbaarde.