De betreffende canons zijn voornamelijk Wetboek
Codex Iuris Canonici
Codex van het Canonieke recht
(25 januari 1983), en ook de Wetboek
Codex Iuris Canonici
Codex van het Canonieke recht
(25 januari 1983).

Een parochie is een gemeenschap van gelovigen die als juridische persoon ipso iure van nature blijvend is. Vgl. Wetboek, Codex van het Canonieke recht, Codex Iuris Canonici (25 jan 1983), 120. § 1 Vgl. Wetboek, Codex van het Canonieke recht, Codex Iuris Canonici (25 jan 1983), 515. §§ 1, 3 Ze kan niet opgeheven of zelfs niet aanmerkelijk veranderd worden zonder een rechtvaardige reden.

Er zijn vier mogelijke wijzigingen van parochie. Zij staan bekend onder een verscheidenheid van termen, soms onderling verwisselbaar in de diverse talen wat leidt tot onduidelijkheid in decreten en andere canonieke documenten. Dergelijke documenten mogen echter geen onduidelijkheden bevatten. Bijvoorbeeld alle vier hieronder genoemde soorten wijzigingen worden af en toe aangeduid als "opheffing" (suppressie) maar het is duidelijk het beste deze term in canonieke documenten alleen te gebruiken bij het vierde soort om verwarring te vermijden. Eveneens moet in een decreet ook de bedoelde eenheid waarbij onderdelen verdwijnen, helder worden weergegeven. De vier soorten wijzigingen zijn:

1. eenheid waarbij de onderdelen verdwijnen: (soms bekend als fusie)
   A en B gaan samen en vormen C. Alleen C blijft over Vgl. Wetboek, Codex van het Canonieke recht, Codex Iuris Canonici (25 jan 1983), 121
2. eenheid waarbij de onderdelen verdwijnen: (soms ook bekend als fusie of als samenvoeging)
   A wordt ondergebracht bij B. Alleen B blijft over Vgl. Wetboek, Codex van het Canonieke recht, Codex Iuris Canonici (25 jan 1983), 121. (analoog aan dit can. 121
3. algehele verdeling:
   A wordt verdeeld in Ben C, alleen Ben C blijven over Vgl. Wetboek, Codex van het Canonieke recht, Codex Iuris Canonici (25 jan 1983), 122
4. opheffing: 
   A wordt opgeheven ... er blijft niets over Vgl. Wetboek, Codex van het Canonieke recht, Codex Iuris Canonici (25 jan 1983), 123

Aangezien parochies gemeenschappen van gelovigen zijn, kunnen territoriale parochies als algemene regel alleen verenigd of verdeeld worden. Vgl. Wetboek, Codex van het Canonieke recht, Codex Iuris Canonici (25 jan 1983), 121.122 Hoewel personele parochies soms echt opgeheven worden Vgl. Wetboek, Codex van het Canonieke recht, Codex Iuris Canonici (25 jan 1983), 123, worden zij gewoonlijk verenigd of verdeeld in samenhang met een andere personele parochie of zelfs met een territoriale parochie.

De overheid aan wie het toekomt parochies op te richten, op te heffen of aanzienlijk te veranderen, is de diocesane bisschop of zij die in het recht met hem gelijkgesteld zijn. Vgl. Wetboek, Codex van het Canonieke recht, Codex Iuris Canonici (25 jan 1983), 381. § 2 Vgl. Wetboek, Codex van het Canonieke recht, Codex Iuris Canonici (25 jan 1983), 368 Vgl. Wetboek, Codex van het Canonieke recht, Codex Iuris Canonici (25 jan 1983), 515. § 2 Hij is bevoegd te oordelen of de vereiste rechtvaardige reden bestaat, maar zijn oordeel dient met de kerkelijke jurisprudentie overeen te komen.

Volgens deze jurisprudentie is de voornaamste beweegreden om een parochie te wijzigen de zorg voor de zielen 2e Vaticaans Concilie, Decreet, Over het herderlijk ambt van de bisschoppen in de Kerk, Christus Dominus (28 okt 1965), 32 en deze wijziging dient plaats te vinden als het welzijn van de gelovigen dit vereist. Congregatie voor de Bisschoppen, Directorium voor het pastorale ambt van bisschoppen, Apostolorum successores (22 feb 2004), 214. {in de Italiaanse tekst als nr. 215 aangegeven}

Jurisprudentie laat zien dat een eenheid waarbij de onderdelen verdwijnen, of een opheffing de laatste keuze moet zijn als men met diverse problemen in het parochieleven te maken heeft. Dat betekent dat andere mogelijke oplossingen tevoren minstens overwogen en uitgesloten moeten zijn.

Bovendien erkent de jurisprudentie dat de diocesane bisschop bij het nemen van zijn beslissing rekening kan en soms moet houden met het welzijn van het hele bisdom. Niettemin moet(en) de reden(en) voor wijziging van een bepaalde parochie geëigend zijn voor die parochie, dat wil zeggen: de reden moet ad rem zijn. Algemene of diocesane beweegredenen alleen kunnen de wijziging van een specifieke parochie niet rechtvaardigen.

Alvorens de beslissing te nemen dient de bisschop de noodzakelijke informatie in te winnen en voor zover mogelijk hen te horen wier rechten geschonden zouden kunnen worden. Vgl. Wetboek, Codex van het Canonieke recht, Codex Iuris Canonici (25 jan 1983), 50 Alvorens de leden van de priesterraad te consulteren, hetgeen voor de geldigheid vereist is, moet hij hen voorzien van alle relevante informatie, op wettige wijze de raad bijeenroepen Vgl. Wetboek, Codex van het Canonieke recht, Codex Iuris Canonici (25 jan 1983), 127.166 en moet hij zelf de leden raadplegen betreffende iedere afzonderlijke wijziging van een parochie die gepland is. De raadpleging moet echt zijn en moet relevante argumenten voor en tegen de voorgestelde wijzigingen afwegen.

j)

Elk decreet dat een wijziging aanbrengt in een parochie, moet in geschreven vorm worden uitgevaardigd wanneer de beslissing is genomen en moet dan zonder uitstel wettig worden gecommuniceerd. De tijdsduur waarbinnen hiërarchisch beroep aangetekend kan worden, begint met de wettige betekening van het decreet. Vgl. Wetboek, Codex van het Canonieke recht, Codex Iuris Canonici (25 jan 1983), 1734. § 2 Bovendien moet het decreet, minstens in een samenvattende vorm, de rechtvaardige reden(en) voor deze beslissing vermelden. Vgl. Wetboek, Codex van het Canonieke recht, Codex Iuris Canonici (25 jan 1983), 51

k)

Het decreet moet helder de criteria bepalen voor het lidmaatschap in alle parochies die met de wijziging te maken krijgen.

l)

Het decreet moet eveneens voorzien in de regeling van de tijdelijke goederen overeenkomstig de wet en moet de bedoelingen van de gevers eerbiedigen. Vgl. Wetboek, Codex van het Canonieke recht, Codex Iuris Canonici (25 jan 1983), 121-123 Jurisprudentie heeft duidelijk vastgesteld dat wanneer parochies worden gewijzigd, de tijdelijke goederen het volk dienen te volgen.

De desbetreffende canones zijn voornamelijk can. Wetboek
Codex Iuris Canonici
Codex van het Canonieke recht
(25 januari 1983) en Wetboek
Codex Iuris Canonici
Codex van het Canonieke recht
(25 januari 1983) en ook Wetboek
Codex Iuris Canonici
Codex van het Canonieke recht
(25 januari 1983).

Ongeacht welke juridische persoon eigenaar is van een gewijd gebouw, ongeacht de mate waarin het open is, of hoe het in de volksmond wordt genoemd, bijv. een "missie", "devotiekapel", "oratorium" of "gebedsplaats", de wet verstaat onder een kerk ieder gewijd gebouw bestemd voor de goddelijke eredienst waartoe de gelovigen recht van toegang hebben voor de uitoefening van de goddelijke eredienst, voornamelijk de publieke eredienst. Vgl. Wetboek, Codex van het Canonieke recht, Codex Iuris Canonici (25 jan 1983), 1214

Er bestaat een duidelijke regeling zowel in de wet als in de traditie dat een gewijd gebouw dat permanent bestemd is voor de goddelijke eredienst, zijn gewijde karakter dient te behouden als maar enigszins mogelijk en alleen een ernstige reden voor het tegenovergestelde is voldoende om een kerk terug te brengen tot profaan maar niet onwaardig gebruik. Vgl. Wetboek, Codex van het Canonieke recht, Codex Iuris Canonici (25 jan 1983), 1222. § 2 Meer nog, altaren verliezen hun wijding of zegening niet wanneer de kerk die verliest en zij kunnen nooit om welke reden dan ook aan profaan gebruik worden overgegeven. Vgl. Wetboek, Codex van het Canonieke recht, Codex Iuris Canonici (25 jan 1983), 1212.1238

Het is vaste kerkelijke jurisprudentie dat alleen het permanent sluiten van een kerk, zelfs zonder enige bedoeling haar tot profaan gebruik terug te brengen, juridisch gelijk staat aan terugbrengen tot profaan gebruik. Bijgevolg kan men niet wettig een kerk permanent sluiten zonder de maatregelen te nemen van Wetboek
Codex Iuris Canonici
Codex van het Canonieke recht
(25 januari 1983) met als gevolg dat indien deze maatregelen van Wetboek
Codex Iuris Canonici
Codex van het Canonieke recht
(25 januari 1983) niet genomen zijn, de kerk open moet blijven.

De overheid die bevoegd is om een kerk tot profaan maar niet onwaardig gebruik terug te brengen is volgens de norm Wetboek
Codex Iuris Canonici
Codex van het Canonieke recht
(25 januari 1983) de diocesane bisschop of zij die in het recht met hem gelijk gesteld zijn. Vgl. Wetboek, Codex van het Canonieke recht, Codex Iuris Canonici (25 jan 1983), 318. § 2 Vgl. Wetboek, Codex van het Canonieke recht, Codex Iuris Canonici (25 jan 1983), 368 Vgl. Wetboek, Codex van het Canonieke recht, Codex Iuris Canonici (25 jan 1983), 515. § 2 Hij is bevoegd om te oordelen of de vereiste ernstige reden bestaat, maar zijn oordeel moet overeenkomen met de kerkelijke jurisprudentie.

Om de ernst van de reden te beoordelen moet iedere zaak op zich worden bekeken en de hele context van de situatie moet worden meegewogen. Soms komt de ernst van een reden alleen voort uit een samenvoegen van rechtvaardige redenen, die ieder afzonderlijk op zich onvoldoende zijn, maar samen de ernst van de situatie aangeven.

Wanneer financiële kwesties worden bekeken, dan is de relevante financiële nood die van de juridische persoon die eigenaar is van de kerk en er daarom verantwoordelijk voor is. Bovendien moet worden aangetoond dat andere redelijke bronnen van financiering en hulp zijn bekeken en onvoldoende en ontoereikend zijn gebleken.

Omdat kerken gewijde gebouwen kunnen blijven, zelfs als zij slechts af en toe of zelden gebruikt worden, is het vaste kerkelijke jurisprudentie dat de volgende redenen op zich geen ernstige reden vormen:

1. een algemeen plan van het bisdom om het aantal kerken terug te brengen
2. de kerk is niet langer nodig
3. de parochie is opgeheven
4. het aantal parochianen is afgenomen
5. sluiting betekent geen schade voor het welzijn van de zielen
6. de wens om de eenheid in de parochie te bevorderen
7. een mogelijk toekomstige reden die zich nog niet heeft voorgedaan

Alvorens de beslissing te nemen dient de bisschop de noodzakelijke bewijzen te verzamelen en voor zover mogelijk hen te horen wier rechten geschonden zouden kunnen worden. Vgl. Wetboek, Codex van het Canonieke recht, Codex Iuris Canonici (25 jan 1983), 50 Bovendien moet hij, alvorens de leden van de priesterraad te consulteren, hetgeen voor de geldigheid vereist is, hen voorzien van alle relevante informatie, op wettige wijze de raad bijeenroepen Vgl. Wetboek, Codex van het Canonieke recht, Codex Iuris Canonici (25 jan 1983), 127.166 en moet hij zelf de leden raadplegen betreffende iedere afzonderlijke terugbrenging tot profaan gebruik die gepland is. De raadpleging moet echt zijn en moet relevante argumenten voor en tegen de voorgestelde terugbrenging tot profaan gebruik afwegen. Hij moet eveneens de instemming verkrijgen van hen die een beroep doen op wettige rechten in het gebouw Vgl. Wetboek, Codex van het Canonieke recht, Codex Iuris Canonici (25 jan 1983), 1222. § 2 Vgl. Wetboek, Codex van het Canonieke recht, Codex Iuris Canonici (25 jan 1983), 127 en hij moet er zich van vergewissen dat het welzijn van de zielen geen schade lijdt.Vgl. Wetboek, Codex van het Canonieke recht, Codex Iuris Canonici (25 jan 1983), 1222. § 2

De bisschop moet zijn besluit bekend maken door middel van een geschreven decreet, in schrift uitgegeven wanneer de beslissing is genomen en dan zonder uitstel wettig gecommuniceerd. De tijdsduur waarbinnen hiërarchisch beroep aangetekend kan worden, begint met de wettige betekening van het decreet. Vgl. Wetboek, Codex van het Canonieke recht, Codex Iuris Canonici (25 jan 1983), 1734. § 2 Bovendien moet het decreet minstens in een samenvattende vorm de ernstige reden(en) voor deze beslissing vermelden. Vgl. Wetboek, Codex van het Canonieke recht, Codex Iuris Canonici (25 jan 1983), 51

De desbetreffende canones zijn voornamelijk can. Wetboek
Codex Iuris Canonici
Codex van het Canonieke recht
(25 januari 1983) en ook can. Wetboek
Codex Iuris Canonici
Codex van het Canonieke recht
(25 januari 1983).

De canones over vervreemding hebben niet alleen betrekking op de eigenlijke verkoop van een gebouw, maar ook op andere transacties die de vermogenspositie kunnen schaden van de juridische persoon die eigenaar is. Vgl. Wetboek, Codex van het Canonieke recht, Codex Iuris Canonici (25 jan 1983), 1295

Als na de vervreemding een kerk in gebruik zal blijven als plaats van katholieke eredienst waartoe de gelovigen recht van toegang blijven houden, bijv. door verkoop aan een andere rituskerk sui iuris, mag de kerk voor de vervreemding niet worden teruggebracht tot profaan gebruik. In alle andere situaties echter moet zij tot profaan doch niet onwaardig gebruik worden teruggebracht nog voor de vervreemding.

Als het noodzakelijk wordt het gebouw te vervreemden, zijn er verschillende keuzemogelijkheden in afnemende volgorde van voorkeur:

1. voor voortgezet gebruik als een plaats van katholieke eredienst (niet teruggebracht tot profaan gebruik)
2. voor gebruik als plaats voor het beoefenen van andere katholieke apostolaats- of dienstwerken
3. voor profaan maar niet onwaardig gebruik rekening houdend met de waardigheid van het gebouw als een vroegere kerk
4. afbraak van het gebouw met terugwinning van de grond

Onder geen enkele omstandigheid mag het gebouw vervreemd worden voor een gebruik dat niet in overeenstemming is met zijn inherente waardigheid als vroegere kerk. Contractuele overeenkomsten moeten worden gesloten om dit punt veilig te stellen in zowel burgerlijk als canoniek recht.

Bovendien moet het bevoegd gezag ervoor zorgen dat er geen redelijke mogelijkheid is van een schandaal of verlies van gelovigen als gevolg van de voorgestelde vervreemding.

Voorafgaande aan de vervreemding moeten alle gewijde voorwerpen, relikwieën, gewijd meubilair, glas-in-loodramen, klokken, biechtstoelen, altaren enz. verwijderd worden voor gebruik in andere gewijde gebouwen of om opgeslagen te worden onder kerkelijke bewaring. Omdat altaren nooit tot profaan gebruik kunnen worden teruggebracht, moeten zij, als zij niet kunnen worden verwijderd, vernietigd worden. Vgl. Wetboek, Codex van het Canonieke recht, Codex Iuris Canonici (25 jan 1983), 1212.1238

Wat betreft de procedures voor vervreemding:

1. Wanneer de waarde van het gebouw beneden de minimumwaarde ligt die vastgesteld is door de bisschoppenconferentie, is de bevoegde overheid de pastoor of de overheid die in de statuten is vastgesteld, tenzij de particuliere wet anders bepaalt. Die overheid moet in ieder geval een rechtvaardige reden hebben om het gebouw te vervreemden.
2. Wanneer de waarde van het gebouw ligt tussen de minimum en maximum bedragen, moet de bevoegde overheid een rechtvaardige reden voor vervreemding hebben, samen met een geschreven taxatierapport door deskundigen. Vgl. Wetboek, Codex van het Canonieke recht, Codex Iuris Canonici (25 jan 1983), 1293 Voor juridische personen die niet onder de bisschop vallen, wordt de bevoegde overheid vastgesteld door de statuten. In alle andere gevallen is het de diocesane bisschop die ook de toestemming moet hebben van de diocesane REA, de toestemming van het Consultorencollege en de toestemming van de belanghebbende partijen. Vgl. Wetboek, Codex van het Canonieke recht, Codex Iuris Canonici (25 jan 1983), 1292. § 1 Vgl. Wetboek, Codex van het Canonieke recht, Codex Iuris Canonici (25 jan 1983), 127.166
3. Wanneer de waarde van het gebouw het maximumbedrag dat door de bisschoppenconferentie is vastgesteld, overschrijdt, of als het gebouw vanwege een gelofte was geschonken, of als het waardevol is om kunstzinnige of historische redenen, dan behoeft de bevoegde overheid, zijnde ofwel de door de statuten bepaalde overheid of de bisschop, ook de instemming van de Heilige Stoel. Vgl. Wetboek, Codex van het Canonieke recht, Codex Iuris Canonici (25 jan 1983), 1292. § 2