Daarvoor is nodig, dat het gehele onderwijs en de gehele inrichting van de school: onderwijzers, programs en boeken, in ieder vak beheerst worden door de christelijke geest, onder de leiding en moederlijke waakzaamheid van de Kerk, en wel zo, dat de godsdienst werkelijk de grondslag en de bekroning is van het onderwijs in al zijn graden, niet alleen in het lager, maar ook in het middelbaar en hoger onderwijs. "Het is", om de woorden van Leo XIII te gebruiken, "noodzakelijk, dat niet alleen op bepaalde uren godsdienstonderwijs aan de jeugd wordt gegeven; ook de gehele overige vorming moet de geur van de christelijke godsvrucht ademen. Als deze ontbreekt, als deze heilige adem de ziel van onderwijzers en leerlingen niet doordringt en verwarmt, zal men uit alle onderwijs weinig nut trekken; dikwijls zelfs zullen er niet geringe nadelen uit volgen." Paus Leo XIII, Encycliek, Aan de Aartsbisschoppen en Bisschoppen van Oostenrijk, Duitsland en Zwitserland - Z. Petrus Canisius wordt verheven tot Tweede Apostel van Duitsland, Militantis Ecclesiae (1 aug 1897), 24

Men zegge niet, dat het de staat in een land met confessioneel verdeelde bevolking onmogelijk is, in het openbaar onderwijs op andere wijze te voorzien dan door de neutrale of de gemengde school. Want de staat moet op veel verstandiger wijze hierin voorzien, en kan dit ook gemakkelijker, door het initiatief en het werk van de Kerk en van de gezinnen vrij te laten en met rechtvaardige subsidies te bevorderen. En dat dit te verwezenlijken is, tot tevredenheid van de gezinnen en tot voordeel voor het onderwijs en voor de vrede en de openbare rust, blijkt uit de feitelijke toestand in landen met confessioneel verdeelde bevolking, waar het schoolwezen overeenstemt met het opvoedingsrecht van de gezinnen, niet slechts op het gehele gebied van het onderwijs - in het bijzonder door de zuiver katholieke school voor de katholieken - maar ook van het standpunt van de verdelende rechtvaardigheid, door staatsbijdragen voor de bijzondere, door de gezinnen gewenste scholen.

In andere landen met gemengde godsdienst geschiedt het anders, met niet geringe offers voor de katholieken. Aangespoord en geleid door het episcopaat, en met de onvermoeide hulp van de seculiere en reguliere geestelijkheid, onderhouden zij voor hun kinderen geheel op eigen kosten de katholieke school, als een eis van hun zware gewetensplicht; en met lofwaardige edelmoedigheid en volharding blijven zij stand houden in hun besluit om tot zekerheid te brengen hetgeen zij openlijk als leuze verkondigen: "Katholieke opvoeding voor heel de katholieke jeugd op katholieke scholen." Al wordt dit streven ook niet door de openbare schatkist gesteund, zoals de verdelende rechtvaardigheid op zich zou eisen, het kan toch ook niet belemmerd worden door een burgerlijk gezag, dat zich bewust is van de rechten van het gezin en van de onvoorwaardelijke eisen van een wettige vrijheid.

Waar echter zelfs deze elementaire vrijheid belemmerd of op verschillende wijzen tegengewerkt wordt, daar kunnen de katholieken, ook ten koste van zware offers, nooit genoeg doen voor de instandhouding en verdediging van hun scholen en voor het verkrijgen van rechtvaardige schoolwetten.