Tot de edelste uitingen van het menselijk vernuft rekent men met het volste recht de vrije kunsten, vooral de religieuze kunst met als hoogtepunt de gewijde kunst. Krachtens haar aard zijn ze gericht op Gods oneindige schoonheid, die door de werken van de mens enigszins tot uitdrukking moet worden gebracht, en ze staan des te meer in dienst van God en van de bevordering van diens lof en heerlijkheid, naarmate ze als enig doel hebben, er krachtig toe bij te dragen om door haar werken de geest van de mensen tot God te verheffen.

Onze heilige moeder de Kerk heeft daarom altijd de vrije kunsten een grote liefde toegedragen, en zij heeft steeds het edele dienstbetoon van de kunst gezocht, vooral om aan de voorwerpen, die tot de heilige eredienst behoren, echte waardigheid, luister en schoonheid te geven en ze te maken tot tekenen en symbolen van het hemelse; en zij zelf heeft de kunstenaars gevormd. Ja, zij heeft zich altijd terecht beschouwd als bevoegd om te oordelen over de kunsten, door uit te maken, of bepaalde kunstwerken overeenstemden met het geloof, de vroomheid en de wetten uit de religieuze traditie, en of ze geschikt waren voor het gebruik in de eredienst.

Met bijzondere ijver heeft de Kerk er voor gezorgd, dat de gewijde benodigdheden op waardige en schone wijze zouden bijdragen tot de luister van de eredienst, door de veranderingen in stof, vorm of versiering te aanvaarden, die het gevolg waren van de vooruitgang van de techniek in de loop van de tijd.

Daarom hebben de Vaders hieromtrent het volgende willen bepalen.

De Kerk heeft nooit een bepaalde kunststijl als haar eigen stijl beschouwd, maar naargelang van de aard en de levensomstandigheden van de volken en de behoeften van de verschillende ritussen heeft zij de vormen van iedere tijd aanvaard, en zo heeft zij in de loop van de eeuwen een kunstschat geschapen, die met alle zorg bewaard moet blijven. Ook de kunst van onze tijd en van alle volken en streken moet in de Kerk vrije kunnen worden beoefend, mits ze met gepaste eerbied en eer voldoet aan de eisen van de kerkgebouwen en van de gewijde riten. Zodoende kan ze haar stem verenigen met die wonderbare lofzang, die uitstekende mannen in vroegere eeuwen voor het katholieke geloof aangeheven.

De ordinarii moeten er voor zorgen, bij het bevorderen en begunstigen van de waarlijk gewijde kunst meer te letten op edele schoonheid dan op louter praal. Dit geldt ook voor de heilige gewaden en sieraden.

De bisschoppen moeten erop letten, dat kunstwerken, die in strijd zijn met geloof en zeden en met de christelijke vroomheid, die de ware godsdienstzin kwetsen door wanstaltige vormen of door onbeduidend, middelmatig of schijnbaar kunstgehalte, zorgvuldig uit de kerken en andere heilige plaatsen worden geweerd.

Bij de bouw van kerken moet er met alle ijver naar worden gestreefd, dat ze geschikt zijn voor de uitvoering van de liturgische handelingen en voor het verwezenlijken van de actieve deelname van de gelovigen.

Het gebruik om in de kerken gewijde afbeeldingen te plaatsen ter verering door de gelovigen moet bewaard blijven, maar ze moeten worden geplaatst in een beperkt aantal en in de juiste orde, om bij het christenvolk geen verwondering te wekken en geen aanleiding te geven tot een minder juiste devotie.

Bij de beoordeling van kunstwerken moeten de plaatselijke ordinarii het advies inwinnen van de diocesane commissie voor de gewijde kunst, en, zo nodig, van andere deskundigen en ook van de commissie, waarover in de artikelen 44, 45 en 46.

Met ijver moeten de ordinarii er over waken, dat gewijde benodigdheden of kostbare stukken, als zijnde sieraden van Gods huis, niet worden vervreemd of verloren gaan.

De bisschoppen moeten persoonlijk of door bekwame priesters, die thuis zijn in de kunst en er liefde voor hebben, zorg dragen voor de kunstenaars, om hen met de geest van de gewijde kunst en van de heilige liturgie te bezielen.

Ook verdient het aanbeveling, scholen of academies voor gewijde kunst op te richten om kunstenaars te vormen in die gebieden, waar dit gewenst lijkt.

Alle kunstenaars, die, door hun talent geïnspireerd, de glorie van God in de heilige Kerk willen dienen, moeten steeds voor ogen houden, dat het hier gaat over een heilige navolging van God de Schepper en over werken die bestemd zijn voor de katholieke eredienst en voor de stichting en godsvrucht van de gelovigen en hun godsdienstige vorming.

De canones en kerkelijke bepalingen met betrekking tot het geheel van de uitwendige zaken, bestemd voor de eredienst, vooral met betrekking tot een waardige en passende kerkenbouw, de vorm en de opbouw van het altaar, de waardigheid, opstelling en veiligheid van het tabernakel, de juiste inrichting en versiering van de doopkapel, het juiste aanbrengen van afbeeldingen, decoratie en versiering, moeten samen met de liturgische boeken, overeenkomstig artikel 25, zo spoedig mogelijk worden herzien. De bepalingen, die minder goed beantwoorden aan de vernieuwing van de liturgie, moeten worden verbeterd of afgeschaft; de bepalingen, die bevorderlijk zijn voor deze vernieuwing, moeten worden gehandhaafd of ingevoerd.

Op dit punt, vooral wat betreft stof en vorm van de liturgische benodigdheden en de gewaden, wordt aan de territoriale bisschoppenconferenties de bevoegdheid gegeven voor het maken van de nodige aanpassingen, vereist door de plaatselijke behoeften en gewoonten, overeenkomstig artikel 22 van deze Constitutie.

Tijdens de cursus van filosofie en theologie moeten de clerici ook onderricht krijgen in de geschiedenis en ontwikkeling van de gewijde kunst en in de gezonde beginselen, waarop de werken van de gewijde kunst moeten steunen, om zó de eerbiedwaardige monumenten van de Kerk te kunnen waarderen en in stand te houden, en geschikte raad te kunnen geven aan de kunstenaars bij het vervaardigen van hun kunstwerken.

Het is passend, dat het gebruik van de pontificalia gereserveerd blijft voor kerkelijke persoonlijkheden, die de bisschoppelijke waardigheid bezitten of een bijzondere jurisdictie hebben.

Zie ook:

2e Vaticaans Concilie - Overig document
Sacrosanctum Oecumenicum Concilium
Verklaring van het Tweede Heilig Vaticaans Oecumenisch Concilie over de kalenderhervorming - Appendix bij de Constitutie Sacrosanctum Concilium
(4 december 1963)