Zoeken in kerkelijke documenten en berichten

Het kerkelijk leven van onze tijd wordt gekenmerkt door een wijd verbreide herontdekking van het Woord van God in het leven van de Kerk. De opleving van de Heilige Schrift in kerkelijke kring heeft op verschillende manieren zijn stempel gedrukt op het leven van de bisdommen, parochies en kerkgemeenschappen. Uit de talrijke binnengekomen antwoorden en opmerkingen blijkt echter dat de kennis, het meedelen en de receptie van het onderricht van de Kerk betreffende het gezin plaats vinden op een zeer gedifferentieerde wijze overeenkomstig het gezinsleven, de kerkelijke structuur en de socio-culturele context. In streken waar een christelijke traditie en een goed georganiseerde pastoraal leeft, vindt men personen die gevoelig zijn voor de christelijke leer over huwelijk en gezin. Elders vindt men om verschillende redenen veel christenen die het bestaan zelf van dit onderricht niet kennen.

In het algemeen kan men zeggen dat het onderricht van de Bijbel, vooral van de Evangelies en de brieven van Paulus, tegenwoordig meer bekend is. Toch wordt er door alle bisschoppenconferenties gesteld dat er nog veel te doen blijft, opdat dit ook wat het gezin betreft, het fundament van de spiritualiteit en het leven van de Christenen wordt. Uit niet weinig antwoorden kan men opmaken dat er ook onder de gelovigen een groot verlangen bestaat de Heilige Schrift beter te leren kennen.

In dit perspectief komt duidelijk naar voren hoe beslissend de vorming van de geestelijkheid en in het bijzonder de kwaliteit van de homilie is, waarop de Heilige Vader Franciscus recent heeft aangedrongen. Vgl. Paus Franciscus, Postsynodale Apostolische Exhortatie, Over de verkondiging van het Evangelie in de wereld van vandaag - Naar aanleiding van de Bisschoppensynode 2012 over de nieuwe evangelisatie, Evangelii Gaudium (24 nov 2013), 135-144 De homilie is immers een bevoorrecht instrument om de gelovigen de Heilige Schrift te presenteren in haar kerkelijke en existentiële waarde. Dankzij een adequate prediking wordt het volk van God in staat gesteld de schoonheid van het Woord, dat het gezin aantrekt en sterkt, te waarderen. Samen met de homilie wordt als een belangrijk instrument het binnen het bisdom en de parochie bevorderen van cursussen erkend die de gelovigen helpen op een adequate wijze tot de Schrift te naderen. Men suggereert niet zozeer pastorale initiatieven te vermenigvuldigen, maar heel de gezinspastoraal Bijbels te bezielen. Iedere omstandigheid waarin de Kerk geroepen is op gezinsniveau te zorgen voor de gelovigen, is een gelegenheid om het Evangelie van het gezin te verkondigen, te ervaren en te waarderen.

De kennis bij het volk van God van de conciliaire en post-conciliaire documenten van het leergezag over het gezin lijkt over het algemeen schaars te zijn. Zeker, er is een zekere kennis ervan aanwezig bij een gedeelte van de theologische specialisten. Deze teksten schijnen echter niet de mentaliteit van de gelovigen ten diepste te doordringen. Er zijn ook antwoorden die eerlijk het feit erkennen dat deze documenten onder de gelovigen helemaal niet bekend zijn. In enkele antwoorden merkt men op dat de documenten soms, vooral door leken die hierin van te voren niet zijn geïnstrueerd, worden opgevat als een enigszins “exclusieve” realiteit. Men bemerkt een zekere moeite om deze teksten ter hand te nemen en te bestuderen. Als er niet een deskundig iemand is die in staat is in de lectuur ervan in te leiden, dan blijken deze documenten dikwijls moeilijk te benaderen. Men voelt vooral de behoefte eraan het existentiële karakter van de in de documenten gestelde waarheden te laten zien.

Enkele binnengekomen opmerkingen hebben de verantwoordelijkheid van de geringe verbreiding van deze kennis bij de herders zelf gelegd: naar het oordeel van enkele gelovigen kennen zij zelf het onderwerp huwelijk-gezin van de documenten niet ten diepste, noch lijken zij de instrumenten te hebben om deze thematiek te ontwikkelen. Uit enkele binnengekomen opmerkingen kan men afleiden hoe de herders zich soms niet geschikt en ondeskundig voelen om problemen die de seksualiteit, de vruchtbaarheid en de voortplanting betreffen, te behandelen, zodat men er vaak de voorkeur aan geeft deze thema’s niet aan te pakken. In enkel antwoorden vindt men ook een zekere onvoldaanheid ten opzichte van enkele priesters die onverschillig lijken ten opzichte van enkele delen van de morele leer. Hun meningsverschil met de leer van de Kerk brengt verwarring onder het volk van God teweeg. Men vraagt daarom dat de priesters zelf beter zijn voorbereid en meer verantwoordelijkheid tonen in de uitleg van het Woord van God en de presentatie van de documenten van de Kerk betreffende huwelijk en gezin.

Een groot aantal bisschoppenconferenties merkt op dat daar waar men het onderricht van de Kerk diepgaand doorgeeft, dit met zijn pure menselijke en christelijke schoonheid door een groot gedeelte van de gelovigen met enthousiasme wordt aanvaard. Wanneer men erin slaagt een allesomvattend idee van huwelijk en gezin overeenkomstig het christelijk geloof te laten zien, dan wordt men de waarheid, het goede en de schoonheid ervan gewaar. Het onderricht wordt het meest aanvaard waar er van de kant van de gelovigen een werkelijke weg van het geloof is, en niet alleen maar een spontane nieuwsgierigheid rond hetgeen de Kerk denkt aangaande de seksuele moraal. Anderzijds bevestigen veel antwoorden dat ook wanneer het onderricht van de Kerk aangaande huwelijk en gezin bekend is, heel veel Christenen moeilijkheden blijken te hebben met dit in zijn geheel te aanvaarden. In het algemeen maakt men melding van gedeeltelijke, hoewel relevante elementen van de christelijke leer waar het een weerstand in verschillende gradaties betreft, zoals bijvoorbeeld ten opzichte van de geboortecontrole, scheiding en een nieuw huwelijk, homoseksualiteit, samenleven, trouw, relaties vóór het huwelijk, IVF etc. Veel antwoorden tonen aan hoe daarentegen het onderricht van de Kerk aangaande de waardigheid van en het respect voor het menselijk leven op ruimere schaal en gemakkelijk, althans in principe, wordt aanvaard.

Terecht wordt er opgemerkt dat een grotere integratie noodzakelijk zou zijn tussen de spiritualiteit van het gezin en de moraal: deze zou het dan mogelijk maken ook het leergezag van de Kerk op het terrein van de gezinsmoraal beter te begrijpen. Enkele bijdragen stellen vast dat het belangrijk is elementen van de plaatselijke culturen op hun juiste waarde te schatten, die kunnen helpen de waarde van het Evangelie te begrijpen; dit is het geval met vele Aziatische culturen, die vaak op de familie gericht zijn. In deze contexten stellen enkele bisschoppenconferenties dat het niet moeilijk is het onderricht van de Kerk aangaande het gezin aan te vullen met de maatschappelijke en morele waarden van het volk die aanwezig zijn in deze culturen. Hiermee wil men opnieuw aandacht vragen voor het belang van de interculturaliteit bij de verkondiging van het Evangelie van het gezin. Ten slotte komt uit de binnengekomen antwoorden en opmerkingen de noodzaak naar voren om concrete en mogelijke trajecten van vorming op gang te brengen waardoor men een inleiding kan geven op de geloofswaarheden die het gezin betreffen, vooral om de diepe menselijke en existentiële waarde ervan te kunnen waarderen.

Enkele bisschoppenconferenties wijzen erop dat de reden van veel verzet tegen het onderricht van de Kerk omtrent de gezinsmoraal het gebrek is aan een authentieke christelijke ervaring, een persoonlijke en gemeenschappelijke ontmoeting met Christus, die niet kan worden vervangen door een, hoewel correcte, presentatie van een leer. In dit verband klaagt men over het gebrek aan een pastoraal die zich alleen maar bekommert om het toedienen van de Sacramenten, zonder dat daaraan een ware christelijke ervaring beantwoordt die de mens erbij betrekt. Bovendien benadrukt het overgrote deel van de antwoorden de groeiende tegenstelling tussen de waarden die door de Kerk aangaande huwelijk en gezin worden voorgehouden, en de maatschappelijke en culturele verschillende toestand op de hele planeet. Men komt ook een unanimiteit in de antwoorden tegen met betrekking tot de eigenlijke redenen van de moeilijkheden bij de acceptatie van het onderricht van de Kerk: de nieuwe wijd verbreide en alomtegenwoordige technologieën; de invloed van de massamedia; de hedonistische cultuur; het relativisme; het materialisme; het individualisme; het groeiende secularisme; het overheersen van opvattingen die tot een overdreven liberalisatie van de gewoonten in egoïstische zin hebben geleid; de broosheid van intermenselijke relaties; een cultuur die definitieve keuzes afwijst, geconditioneerd door onbestendigheid, voorlopigheid, eigen aan een “snel vervliegende maatschappij”, een maatschappij met een wegwerpmentaliteit, van “alles en direct”; waarden die steunen op de zogenaamde “afvalcultuur” en de cultuur van het “voorlopige”, zoals Paus Franciscus veelvuldig in herinnering brengt.

Iemand herinnert aan de obstakels die te wijten aan de lange heerschappij van de atheïstische ideologieën in zeer veel landen, die een houding van wantrouwen hebben geschapen ten opzichte van het religieus onderricht in het algemeen. Andere antwoorden melden vervolgens moeilijkheden die de Kerk tegenkomt bij de ontmoeting met de stamculturen en voorvaderlijke tradities waarbij het huwelijk heel andere kenmerken heeft dan in de christelijke visie, zoals bijvoorbeeld in het ondersteunen van polygamie of andere ideeën die in strijd zijn met de idee van een onontbindbaar en monogaam huwelijk. De Christenen die in een dergelijke context leven, hebben er zeker behoefte aan om door de Kerk en de christelijke gemeenschappen krachtig te worden gesteund.

Veel antwoorden hebben van de noodzaak nieuwe manieren te vinden voor het doorgeven van de leer van de Kerk aangaande huwelijk en gezin een thema gemaakt. Veel hangt af van de rijpheid van de particuliere Kerk, van haar traditie in dezen en de effectieve middelen die in het gebied ter beschikking staan. Vooral erkent men de noodzaak pastorale werkers te vormen die in staat zijn op een cultureel adequate wijze de christelijke boodschap over te dragen. Bijna alle antwoorden stellen in elk geval vast dat er op nationaal niveau een Commissie voor de Gezinspastoraal en een Directorium voor de Gezinspastoraal bestaat. Over het algemeen houden de bisschoppenconferenties het onderricht van de Kerk voor door middel van documenten, symposia en een fijnmazige animatie, zoals men ook op diocesaan niveau werkt via organen en commissies. Zeker ontbreken ook de antwoorden niet die wijzen op een moeilijke situatie voor de kerkelijke organisatie, waarin economische en menselijke middelen ontbreken om duurzaam een catechese over het gezin te organiseren.