INSTRUMENTUM LABORIS T.B.V. DE 3E BIJZONDERE BISSCHOPPENSYNODEDe pastorale uitdagingen betreffende het gezin in het kader van de evangelisatie
(Soort document: Bisschoppensynodes)
24 juni 2014
Er is een grote overeenstemming in de antwoorden, wanneer zij de moeilijkheden in de relatie en de communicatie in het gezin benadrukken als een van de relevante kritieke problemen. Men belicht het onvoldoende vermogen en zelfs het onvermogen gezinsrelaties op te bouwen om spanningen en conflicten tussen de echtgenoten te overwinnen die te wijten zijn aan het ontbreken van wederzijds vertrouwen en intimiteit, aan het overheersen van de ene echtgenoot door de andere, maar ook aan generatieconflicten tussen ouders en kinderen. Het drama dat in deze situaties wordt opgemerkt, is het voortschrijdend verdwijnen van de mogelijkheid van dialoog, van tijden en ruimtes voor een relatie: het ontbreken van samen delen en communiceren zorgt ervoor dat ieder zijn eigen moeilijkheden in eenzaamheid onder ogen ziet, zonder enige ervaring bemind te worden en op zijn beurt te beminnen. Vervolgens is in enkele maatschappelijke contexten het gebrek aan de ervaring van liefde, in het bijzonder vaderliefde, veel voorkomend en dit maakt het ervaren van Gods liefde en zijn vaderschap zeer moeilijk. De zwakheid van de vaderfiguur in zeer veel gezinnen veroorzaakt een sterk gebrek aan evenwicht in de kern van het gezin en een onzekerheid bij de kinderen betreffende hun identiteit. Zonder de dagelijkse ervaring van betuigde, beleefde en ontvangen liefde blijkt de ontdekking van de persoon van Christus als Zoon van God en van de liefde van God de Vader bijzonder moeilijk.
Hoewel op verschillende manieren, getuigen de antwoorden ervan hoe er in veel omstandigheden er een fragmentatie en desintegratie van zeer veel gezinnen is; het drama dat voortdurend en als eerste wordt vermeld is dat van de scheiding en het uit elkaar gaan binnen het echtpaar, soms nog bevorderd door de armoede. Onder de andere kritieke omstandigheden worden groter wordende gezinnen vermeld, waarbij alomtegenwoordige veelvuldige relaties verschijnen, of eenoudergezinnen (met alleenstaande of jonge moeders), feitelijke verbintenissen of homoseksuele verbintenissen en homoseksueel ouderschap (in het bijzonder vermeld in Europa en Noord-Amerika). In bepaalde culturele contexten wordt met nadruk polygamie genoemd als één van de factoren die de gezinsstructuur uit elkaar doen vallen. Hierbij komt nog het zich afsluiten van het gezin voor het leven. Veel episcopaten onderstrepen met grote zorg de massale verspreiding van de praktijk van de abortus. De heersende cultuur lijkt in veel aspecten ten opzichte van het leven dat wordt geboren, een cultuur van de dood te bevorderen. Wij staan tegenover een cultuur van onverschilligheid ten opzichte van het leven. Van de kant van de staten draagt men soms niet bij aan een adequate bescherming van de familiebanden door middel van een wetgeving die het individualisme begunstigt. Dit alles brengt onder de mensen een oppervlakkige mentaliteit teweeg aangaande thema’s van doorslaggevend belang. Niet weinig bijdragen onderstrepen hoe ook een anticonceptie-mentaliteit een negatief stempel drukt op de relaties binnen het gezin.
Unaniem en dwars door de antwoorden heen lopend wordt er ook verwezen naar psychologisch, fysiek en seksueel geweld en naar misbruik in het gezin ten koste van vooral vrouwen en kinderen, een verschijnsel dat helaas niet toevallig of sporadisch voorkomt, vooral in bepaalde contexten. Men vermeldt ook het verschrikkelijke verschijnsel van het doden van vrouwen, dat vaak verband houdt met diepe relationele en affectieve stoornissen en het gevolg is van een verkeerde bezitscultuur. Het betreft een werkelijk verontrustend gegeven, dat aan heel de maatschappij en de gezinspastoraal van de Kerk vragen stelt. Seksuele promiscuïteit in het gezin en incest worden expliciet vermeld in bepaalde streken (Afrika, Azië en Oceanië), evenals pedofilie en misbruik van kinderen. Wat dit betreft, maakt men ook melding van een autoritaire houding van ouders, dat vaak tot uitdrukking komt in een gebrek aan zorg en aandacht voor de kinderen. Het gebrek aan aandacht voor de kinderen gaat gepaard met het in de steek laten van de kinderen en een herhaaldelijk onderstreept gebrek aan een gevoel van verantwoordelijk ouderschap, dat niet alleen weigert te zorgen voor de kinderen, maar ook hen op te voeden, waardoor zij geheel aan hun lot worden overgelaten.
Onder de verschillende kritische situaties binnen een gezin worden voortdurende alcohol- en drugsverslaving genoemd, maar ook de verslaving aan de in het gezin soms gebruikte en gedeelde pornografie, evenals die aan gokspelen en videospelletjes, internet en sociaal netwerk. Wat de media betreft, onderstreept men enerzijds herhaaldelijk de negatieve invloed ervan op het gezin, in het bijzonder te wijten aan het gezinsbeeld dat wordt overgebracht, en het aanbod van anti-modellen, die verkeerde en misleidende waarden doorgeven. Anderzijds legt men de nadruk op de relationele problemen die de media samen met de sociale netwerken en internet binnen het gezin veroorzaken. Televisie, smartphone en computer kunnen inderdaad een ware belemmering zijn voor de dialoog tussen de leden van een gezin en daardoor onsamenhangende relaties en vervreemding voeden: ook in het gezin neigt men er steeds meer toe te communiceren via de technologie. Zo heeft men tenslotte te maken met virtuele relaties tussen de leden van een gezin, waar communicatiemiddelen en toegang tot internet steeds meer in de plaats komen van relaties. Wat dit betreft, doet zich niet alleen het risico voor van desintegratie en verdeeldheid van het gezin, maar ook de mogelijkheid dat de virtuele wereld een werkelijke vervangende realiteit (in het bijzonder in Europa, Noord-Amerika en Azië) wordt onderstreept ook geregeld hoe de vrije tijd voor het gezin in beslag wordt genomen door deze instrumenten.