Men kan niet beweren dat de empirische wetenschappen het leven, het diepste wezen van alle schepselen en het geheel van de werkelijkheid volledig verklaren. Dat zou betekenen de methodologische grenzen ervan onrechtmatig te overschrijden. Als men binnen dit beperkte kader reflecteert, verdwijnen esthetische gevoeligheid, poëzie en zelfs het vermogen van de rede de zin en het doel van de dingen te begrijpen. Vgl. Paus Franciscus, Encycliek, Licht van het geloof, Lumen Fidei (29 juni 2013), 34. "Omdat het verenigd is met de waarheid van de Liefde, is het licht van het geloof aan de andere kant ook niet vreemd aan de stoffelijke wereld, omdat de liefde steeds met lichaam en ziel beleefd wordt. Het licht van het geloof is een geïncarneerd licht, dat voortkomt uit het ‘lichtende’ leven van Jezus. Het schijnt ook op de materie, vertrouwt op haar ordening en erkent dat in de materie een weg opengaat van harmonie en van een steeds omvattender verstaan. Zo kan de zienswijze van de wetenschap haar voordeel doen met het geloof: het geloof nodigt de wetenschapper uit om open te blijven staan voor het geheel van de werkelijkheid, in heel haar onuitputtelijke rijkdom. Het geloof wekt het kritische bewustzijn, in zoverre het verhindert dat het onderzoek voldoening vindt in zijn formules; het geloof helpt om te begrijpen dat de natuur deze formules steeds weer overstijgt. Door verwondering te wekken over het mysterie van de schepping, biedt het geloof de rede een weidser perspectief om de wereld, die zich voor wetenschappelijk onderzoek ontsluit, beter te kunnen verlichten." Ik wil eraan herinneren dat “de klassieke religieuze teksten een betekenis kunnen bieden die bestemd is voor alle tijden, een motiverende kracht hebben die steeds nieuwe horizonten opent (...). Is het redelijk en intelligent ze naar de verborgenheid te verbannen, alleen maar omdat zij geboren zijn in een context van een religieus geloof?”. Paus Franciscus, Postsynodale Apostolische Exhortatie, Over de verkondiging van het Evangelie in de wereld van vandaag - Naar aanleiding van de Bisschoppensynode 2012 over de nieuwe evangelisatie, Evangelii Gaudium (24 nov 2013), 256 In werkelijkheid is het simplistisch te denken dat ethische principes alleen maar puur abstract, los van iedere context naar voren kunnen worden gebracht, en het feit dat zij in een religieuze taal worden verwoord, ontneemt in het publieke debat geen enkele waarde daaraan. De ethische principes die de rede kan waarnemen, kunnen soms onder een andere gedaante opnieuw verschijnen en in andere, ook religieuze, bewoordingen worden uitgedrukt.

Anderzijds zal welke technische oplossing dan ook die de wetenschappen pretenderen aan te reiken, niet in staat zijn de ernstige problemen van de wereld op te lossen, als de mensheid haar koers kwijtraakt, als men de grote motivaties die het samen leven, het offer, de goedheid mogelijk maken, vergeet. In ieder geval zal het noodzakelijk zijn een beroep te doen op de gelovigen in overeenstemming met hun geloof te leven en met hun daden er niet tegenin gaan, men zal erop moeten aandringen zich opnieuw open te stellen voor de genade van God en ten diepste te putten uit de eigen overtuigingen betreffende liefde, gerechtigheid en vrede. Als een slecht begrip van onze principes ons soms ertoe heeft gebracht het misbruik van de natuur of een despotische overheersing van de schepping door het menselijk wezen of oorlogen, ongerechtigheid en geweld te rechtvaardigen, dan kunnen wij als gelovigen erkennen dat wij op die wijze de schat aan wijsheid die wij hadden moeten bewaken, ontrouw zijn geweest. Vaak hebben de culturele grenzen van verschillende tijden een dergelijk bewustzijn van het eigen ethische en geestelijke erfgoed bepaald, maar juist de terugkeer naar de respectievelijke bronnen ervan maakt het de godsdiensten mogelijk beter te beantwoorden aan de huidige noden.

Het merendeel van de bewoners van de planeet verklaart zich gelovig en dat zou de godsdiensten ertoe moeten aanzetten met elkaar in een dialoog te treden die gericht is op de zorg voor de natuur, de bescherming van de armen, het bouwen aan een netwerk van respect en broederschap. Ook is een dialoog tussen de wetenschappen zelf onontbeerlijk, daar elk gewoon is zich op te sluiten binnen de grenzen van het eigen taalgebruik en specialisatie ertoe neigt isolement en verabsolutering van eigen kennis te worden. Dit verhindert op een adequate wijze de problemen van het milieu aan te pakken. Evenzo wordt een open en respectvolle dialoog noodzakelijk tussen de verschillende ecologische bewegingen, waar het niet ontbreekt aan ideologische strijd. De ernst van de ecologische crisis eist van ons allen dat wij denken aan het algemeen welzijn en verder gaan op de weg van de dialoog, die om geduld, ascese en edelmoedigheid vraagt, eraan denkend dat “de werkelijkheid belangrijker is dan het idee”. Paus Franciscus, Postsynodale Apostolische Exhortatie, Over de verkondiging van het Evangelie in de wereld van vandaag - Naar aanleiding van de Bisschoppensynode 2012 over de nieuwe evangelisatie, Evangelii Gaudium (24 nov 2013), 231