Daar de markt ertoe neigt een dwangmatig consumptistisch mechanisme, om zijn producten af te zetten, te veroorzaken, worden de mensen uiteindelijk meegezogen in een wervelwind van aankopen en overbodige uitgaven. Obsessief consumptisme is een subjectieve weerspiegeling van een technisch-economisch paradigma. Er gebeurt wat Romano Guardini al signaleerde: de mens “accepteert de gebruiksvoorwerpen en leefwijzen, zoals zij het worden opgelegd door rationele plannen en genormaliseerde machineproducten en het doet dit in het algemeen met het gevoel dat dit alles redelijk en juist is”. Romano Guardini, Das Ende der Neuzeit. Würzburg, 1965⁹, 66-67 Dit paradigma doet allen geloven dat zij vrij zijn, zolang zij een vermeende vrijheid van consumeren bewaren, terwijl in werkelijkheid diegenen die vrijheid bezitten, wanneer zij deel uitmaken van een minderheid die de economische en financiële macht heeft. In deze verwarring heeft de postmoderne mensheid geen begrip van zichzelf gevonden dat haar richting kan geven, en men ervaart dit gebrek aan identiteit met angst. Wij hebben teveel middelen voor slechts enkele en magere doeleinden.

De huidige toestand van de wereld “brengt een gevoel van onbestendigheid en onzekerheid voort, dat op zijn beurt vormen van collectief egoïsme begunstigt”. H. Paus Johannes Paulus II, Boodschap, Internationale Dag voor de Vrede 1 januari 1990, Vrede met God, de Schepper, vrede met de gehele schepping (8 dec 1989), 1 Wanneer de mensen egocentrisch worden en zich in hun geweten isoleren, vergroten zij hun eigen hebzucht. Hoe leger het hart van een persoon is, des te meer behoefte heeft hij aan het kopen, bezitten en consumeren van objecten. In die context lijkt het onmogelijk dat iemand het accepteert dat de werkelijkheid hem een grens stelt. Tegen deze horizon bestaat er evenmin een waar algemeen welzijn. Als dit het type mensen is dat in een maatschappij ertoe neigt te overheersen, dan zullen normen alleen maar worden gerespecteerd in de mate waarin zij niet ingaan tegen de eigen behoeften. Daarom denken wij niet alleen aan de mogelijkheid van verschrikkelijke klimatologische verschijnselen of grote natuurrampen, maar ook aan catastrofes die voortvloeien uit maatschappelijke crises, omdat de obsessie voor een consumptistische levensstijl, vooral wanneer dit alleen maar voor weinigen is weggelegd, slechts geweld en onderlinge vernietiging zal veroorzaken.

En toch is alles niet verloren, omdat de mens, die in staat is zich tot het uiterste te verlagen, zichzelf ook kan overtreffen, opnieuw voor het goede kan kiezen en kan verbeteren ondanks welke psychologische en maatschappelijke conditionering dan ook die het wordt opgelegd. Het is in staat eerlijk naar zichzelf te kijken, om de eigen afkeer bloot te leggen en nieuwe wegen naar de ware vrijheid in te slaan. Er bestaan geen systemen die een open staan voor het goede, de waarheid en de schoonheid, noch het vermogen om te reageren op wat God in het diepst van ons hart blijft aanmoedigen, volledig doen. Aan iedereen van deze wereld vraag ik deze eigen waardigheid, die niemand gerechtigd is hem af te nemen, niet te vergeten.

Een verandering in levensstijl zou een gezonde druk kunnen gaan uitoefenen op degenen die de politieke, economische en maatschappelijke macht hebben. Dat gebeurt, wanneer de groepen van consumenten erin slagen ervoor te zorgen dat door een boycot van bepaalde producten, het gedrag van de ondernemingen doeltreffend veranderd wordt door hen te dwingen het effect op het milieu en de productiemodellen in overweging te nemen. Het is een feit dat, wanneer maatschappelijke gewoonten de winsten van de ondernemingen aantasten, deze zich gedwongen zien op een andere wijze te produceren. Dit herinnert ons aan de maatschappelijke verantwoordelijkheid van de consument. “Kopen is te allen tijde niet alleen een economische, maar ook een morele handeling”. Paus Benedictus XVI, Encycliek, Liefde in Waarheid - Over de integrale ontwikkeling van de mens in liefde en waarheid, Caritas in Veritate (29 juni 2009), 66 Daarom daagt het thema van het verval van het milieu het gedrag van ieder van ons uit”. Paus Benedictus XVI, Boodschap, Wereld Vredes Dag 2010, Als u de vrede wilt bevorderen, bescherm dan de schepping (8 dec 2009), 11

Het Verenigde Naties
Earth Charter. The Hague
Handvest van de Aarde, Den Haag (29 juni 2000) riep ons allen op een fase van zelfvernietiging achter ons te laten en opnieuw te beginnen, maar wij hebben nog niet een universeel bewustzijn ontwikkeld dat dit mogelijk maakt. Daarom durf ik deze uitdaging opnieuw naar voren te brengen: “Nog nooit eerder in de geschiedenis heeft ons gemeenschappelijke lot ons zo duidelijk en nadrukkelijk opgeroepen om een nieuw begin te zoeken [...]. Laat onze tijd de geschiedenis ingaan als een tijdperk van de omslag naar een nieuwe eerbied voor het leven, de vastbeslotenheid om duurzame ontwikkeling te realiseren, een intensivering van de strijd voor rechtvaardigheid en vrede en de vreugdevolle viering van het leven”. Verenigde Naties, Handvest van de Aarde, Den Haag, Earth Charter. The Hague (29 juni 2000)

Het is altijd mogelijk een nieuw vermogen te ontwikkelen om buiten zichzelf te treden en naar de ander toe te gaan. Zonder dit vermogen erkent men de andere schepsels niet in hun eigen waarde, is men niet erin geïnteresseerd ten voordele van de ander voor iets te zorgen, ontbreekt het aan het vermogen zich grenzen te stellen om het lijden en het verval van hetgeen ons omgeeft, te vermijden. De fundamentele houding van zichzelf overstijgen door een geïsoleerd bewustzijn en op zichzelf betrokkenheid te doorbreken is de wortel die iedere zorg voor de ander en het milieu mogelijk maakt, en doet de morele reactie ontstaan die het effect dat door iedere actie en iedere persoonlijke beslissing buiten zichzelf wordt veroorzaakt, te overwegen. Wanneer wij in staat zijn het individualisme te overwinnen, kan men daadwerkelijk een alternatieve levensstijl tot stand brengen en wordt een in de maatschappij relevante verandering mogelijk.