Te allen tijde hebben vrome motieven Pausen en beroemde persoonlijkheden er toe aangezet te komen bidden in deze basiliek van Loreto, op de Adriatische helling van de heuvels van Picenum. Hun vurig geloof in God en hun verering voor de Moeder van Jezus, die ook onze Moeder is, hebben hen hier ter bedevaart geleid, soms in voor de Kerk moeilijke en ernstige tijden. Wijzen Wij enkel op de stichtende en bemoedigende voorbeelden van de Pausen Pius II, Paulus III, die het besluit uitvaardigde het Concilie van Trente te houden, Pius VI en Pius VII, Gregorius XVI, Pius IX, en ook de heilige Carolus Borromaeus, de heilige Franciscus van Sales, evenals andere zaligen en heiligen.

En nu komt, op de vooravond van het Tweede Vaticaans Concilie, de nederige opvolger van Petrus zich bescheiden voegen bij al degenen die hem zijn voorgegaan. De bedevaart van vandaag naar dit oude en vereerde heiligdom wil de gebeden bezegelen die in alle kerken van de wereld, in Oost en West, of in de heilige eenzaamheid van smart en boete, zijn opgestegen naar God voor de gelukkige afloop van de grote oecumenische vergadering. Ook wil zij de opgang van de Kerk symboliseren naar de verovering van die geestelijke heerschappij in naam van Christus, "het licht der volken" Vgl. Lc. 2, 32 , heerschappij die dienst is en broederlijke liefde, streven naar vrede, goed geordende en algemene vooruitgang.

Deze daad, waarmee Wij vandaag Onze-Lieve-Vrouw van Loreto vereren, voert Ons in gedachten twee en zestig jaar terug, toen Wij hier voor de eerste maal kwamen, op de terugweg van Rome, waar Wij de door Leo XIII afgekondigde jubileeaflaat hadden verdiend. Het was 20 september 1900. Om 2 uur in de middag konden Wij, na de heilige communie ontvangen te hebben, Ons hart uitstorten in een lang en diep gebed.

Wat is er zoeter voor een jong seminarist dan zich te onderhouden met zijn lieve Hemelmoeder? Maar helaas! De smartelijke omstandigheden van die tijd, toen men een sfeer van subtiele spot inademde voor al wat geesteswaarde, godsdienst en Kerk betrof, deden deze bedevaart in bitterheid verkeren, toen Wij de opmerkingen vernamen die men buiten maakte. Wij herinneren Ons nog wat Wij die dag, op het ogenblik dat Wij weer vertrokken, hebben gezegd: "Onze-Lieve-Vrouw van Loreto, ik houd veel van u en ik beloof u dat ik u trouw zal blijven als een goede zoon en een goed seminarist. Maar u zult mij hier niet meer terugzien."

Toch zijn Wij naderhand van tijd tot tijd weer teruggekomen. En vandaag zijn Wij hier met het gezin van Onze naaste medewerkers, plechtig ontvangen door een schare uitgelezen mannen: de President van de Italiaanse Republiek, vertegenwoordigers van alle milieus, mensen van allerlei rang en stand, zodat ook hier het verwonderlijke is de katholiciteit en de universaliteit.

De ontmoeting van vandaag, onder de blik vol zegeningen van Maria, doet Ons drie gedachten aan de hand, geïnspireerd op deze basiliek, die de verheerlijking van het geheim van Nazareth is. Het mysterie van de Incarnatie van het Woord en van zijn verborgen leven is een lofzang op het gezin en op de arbeid van de mensen.

De Incarnatie van het Woord is een motief tot gebed op het uur dat het Angelus klinkt, gebeden door de vrome zielen van de gehele wereld. Deze beschouwing, die Ons zo vertrouwd is, zet er Ons in het bijzonder toe aan om alle mensen uit te nodigen, na te denken over de vereniging van hemel en aarde, die het doel van de Incarnatie en de Verlossing is en dus ook, concreet, het doel van het Algemeen Concilie, dat de weldaden daarvan steeds meer tot alle vormen van het maatschappelijke leven wil uitbreiden.

Het grote historische feit van de Incarnatie, waarmee het Nieuwe Testament opent en de christelijke geschiedenis een aanvang neemt, verdient terecht drie maal per dag te worden begroet door de klokken van de gehele wereld. En het spreekt vanzelf dat kerken en kapellen, zoals deze roemruchte basiliek, aan dit eerste blijde geheim worden toegewijd, een geheim dat een bron van meditatie en van goede besluiten geworden is.

Wij zijn inderdaad allen pelgrims op aarde. En allen hebben wij op de lippen een gebed dat in verschillende vormen zegt: wij zijn op weg naar het vaderland. Dit is het doel van onze dagelijkse opgang, het doel waarnaar wij haken. De hemelen openen zich boven onze hoofden en de hemelse boodschap verlevendigt de herinnering aan het wonder waardoor God mens werd en de mens broeder van de Zoon Gods.

Het mysterie van de Incarnatie heiligt de dertig jaren van het verborgen leven van Jezus in de stilte van Nazareth, met Maria en Jozef.

En zoals van de Incarnatie uitgaat de opgang van de mens naar het hemels vaderland en zijn verheffing tot de nobele titel van mede-erfgenaam van de hemel, zo stijgt uit het verborgen leven de lofzang op ter ere van de waardigheid en de grootheid van het gezin, de lofzang ter ere van de heilige plicht en de adel van de arbeid.

Op het ogenblik dat Wij naar Loreto kwamen, in 1900, weerklonk in de wereld de oproep van Leo XIII roemrijker gedachtenis, tot heiliging van het huwelijk, tot geregeld gezinsleven, tot verantwoordelijkheid van de ouders bij de opvoeding van hun kinderen, tot waarborging van de heilige waarden der christelijke beschaving. Het levende voorbeeld, waarop Onze Voorganger zo sterk de nadruk legde, ontleende juist zijn bron aan de heilige Familie van Nazareth, met haar lessen in vroomheid, liefde en offerzin. Met Jezus en Maria, zijn Moeder, nam ook Jozef de plaats in die hem door de Voorzienigheid was aangewezen in het grote perspectief der eeuwen en in de wonderschone groei van het Mystieke Lichaam.

Dit is de les van Nazareth: heiligheid van het gezin, zegeningen van de liefde, familiedeugden die opbloeien uit vurige harten, uit edelmoedige en goede wil. Het gezin is het eerste oefenveld van het christelijk leven, de eerste school van moed en offerzin, van zedelijke rechtschapenheid en van zelfverloochening. Het is een reservaat van priester- en kloosterroepingen, en ook van apostolische activiteit voor het christelijk lekendom. De parochie krijgt door het gezin een nieuwe waardigheid en een eigen fysionomie, zij verrijkt zich met een nieuw levenssap van herboren zielen die leven in de genade van de Heer. Daarom wil het Algemeen Concilie ook een plechtige herinnering zijn aan de grootheid van het gezin en aan de plichten die het met zich meebrengt. Als een eerste aanzet daartoe vragen Wij u, dierbare zonen, Onze woorden te willen aanvaarden, die u oproepen om in het licht van de heilige Familie steeds dieper de adeldom van de taken te zien die de Kerk van u verwacht.

De arbeid is de derde les van Nazareth. Wij weten maar weinig over het verborgen leven van Jezus, maar wij weten vrij veel over de arbeid van deze dertig jaren. Sinds twintig eeuwen christendom heeft het voorbeeld van Jezus de mens geholpen om zich te herkennen in zijn integriteit, om zich te verheffen tot het bewustzijn van zijn waardigheid.

Er kan een uitsluitend intellectuele arbeid bestaan, die echter steunen moet op de fysieke krachten van de mens. Maar er is geen zuiver materiële arbeid. De adem van de geest, waarmee God de mens zijn beeld en zijn gelijkenis heeft ingeblazen Vgl. Gen. 1, 26 , moet alles levend maken wat uit de mens voortkomt: de landbouwwerktuigen, de bewonderenswaardige prestaties van de techniek, de instrumenten voor geduldig onderzoek. Als het zo niet was gesteld, zou de stof de overhand kunnen behalen op de mens en hem de zeggenschap over de wetten, die het hem gelukt is te ontdekken, kunnen ontnemen. De mens moet de kosmos beheersen, volgens het oude gebod: "Bevolkt de aarde en onderwerpt haar!" (Gen. 1, 28).

De mens is inderdaad geroepen om mede te werken aan de plannen van God-Schepper, en deze adel van de arbeid, hoe nederig hij ook moge zijn, wordt gesublimeerd door de arbeid van Jezus in de werkplaats van Nazareth.

Eerbiedwaardige broeders en dierbare zonen,

Iedere zondag, zoals Wij reeds hebben gezegd, bij het Angelus van twaalf uur, is het schouwspel van de op het Sint Pietersplein verzamelde menigte, die Wij zien vanuit Ons venster van het apostolisch paleis van het Vaticaan, voor Ons een grote bron van troost en vreugde.

Op de stem van de Paus, die met ontroering zegt: "Angelus Domini nuntiavit Mariae", antwoordt de menigte van heel de wereld: "Et concepit de Spiritu Sancto". Zo verenigt de aarde zich met de vreugde in de hemel in eenzelfde liefde en eenzelfde lofzang op de Goddelijke Zaligmaker en zijn gezegende Moeder, die ook onze Moeder is. Moge dit heiligdom van Loreto, waar Wij op het voorbeeld van Onze voorgangers opnieuw het genadebeeld van Maria willen kronen, steeds als een open venster op de wereld zijn, een herinnering aan die geheimzinnige stemmen, die de heiliging aankondigen van de zielen, de gezinnen en de volkeren. Moge het de volmaakte samenklank met de stem van de Kerk overbrengen, de vruchtbare verkondiging van het Evangelie, voor de broederschap der volken in het teken van een edelmoediger rechtvaardigheid, een welsprekender billijkheid, opdat over allen en alles de gaven van de barmhartigheid des Heren schitteren.

Moge als onderpand van deze vaderlijke wensen, en ter bevestiging van Onze welwillendheid, over u hier tegenwoordig en over uw huizen, over allen die deze plechtigheid per radio of televisie volgen, over de kinderen, de zieken, de armen, de gave van Onze Apostolische Zegen neerdalen, als lichtende weerschijn van de goedheid des hemels.

O Maria, Moeder van Jezus en ook onze Moeder, Wij zijn vanmorgen hier gekomen om u aan te roepen als de eerste ster van het aanstaande Concilie; als het licht dat Ons in vertrouwen leidt naar .de grote oecumenische vergaderingen, waarvan de gehele wereld zoveel verwacht.

Wij hebben Onze ziel voor u blootgelegd, die sinds die eerste ontmoeting in het begin van deze eeuw met de jaren niet is veranderd. Wij komen met hetzelfde bewogen hart, dezelfde smekende blik, hetzelfde gebed.

Sinds de weldra zestig jaar dat Wij priester zijn, is iedere etappe die de gehoorzaamheid Ons heeft doen afleggen, gekenmerkt geweest door uw bescherming, en Wij hebben u nooit iets anders gevraagd dan dat u van Uw goddelijke Zoon de genade zoudt verkrijgen van een heilig en heiligend priesterschap.

Toen Wij het Concilie bijeen riepen, dat weet u die Onze Moeder zijt heel goed, hebben Wij ook willen gehoorzamen aan een plan dat ons echt leek te beantwoorden aan de wil van de Heer.

Vandaag vragen Wij u nogmaals, en in naam van heel het episcopaat, u, zeer zoete Moeder, die begroet wordt met de titel van "Hulp der Bisschoppen", voor Ons, Bisschop van Rome, en voor alle Bisschoppen van de hele wereld, de genade te willen verkrijgen om de conciliezaal van de basiliek van Sint Petrus binnen te gaan met dezelfde gevoelens als de apostelen en de eerste leerlingen van Jezus toen zij het Cenakel binnengingen, slechts één hart vormend, één enkele en dezelfde geest van liefde voor Christus en de zielen, één enkel en hetzelfde besluit om te leven en zich op te offeren voor het heil van de personen en de volken.

Zo zal men, op uw moederlijke voorspraak, in de jaren en eeuwen die komen gaan, kunnen zeggen dat Gods genade het XXIste Algemeen Concilie heeft voorbereid, begeleid en bekroond, waardoor dit Concilie aan alle kinderen van de Heilige Kerk een nieuwe vurigheid, een nieuw élan tot edelmoedigheid en ferme besluiten geven kan.

Tot lof van de almachtige God, Vader, Zoon en Heilige Geest, door de kracht van het kostbaar Bloed van Christus, wiens vredesrijk een bron is van vrijheid en genade voor alle volken, voor alle beschavingen en instellingen, voor alle mensen.

Amen.