Dierbare broeders en zusters,

Met het oog op Wereldcommunicatiedag 2013 zou ik graag enkele overwegingen onder uw aandacht willen brengen met betrekking tot een ontwikkeling die steeds belangrijker wordt en gaat over de manier waarop mensen vandaag de dag met elkaar communiceren. Daarbij wil ik de ontwikkeling van de sociale netwerken wat nader beschouwen, die bezig zijn een nieuwe Agora aan te leggen, een nieuw openbaar en toegankelijk plein waarop mensen ideeën, informatie en meningen uitwisselen en waar daarenboven nieuwe vormen van relaties en gemeenschappen ontstaan.

Als die ruimten goed en weloverwogen benut worden, dan helpen ze mee om vormen van dialoog en discussie te ondersteunen die de eenheid onder de mensen kan versterken en de harmonie binnen de mensenfamilie kan bevorderen, voor zover ze tenminste uitgaan van respect, in acht neming van de privésfeer, verantwoordelijkheid en een zoeken naar waarheid. Het uitwisselen van informatie kan tot echte communicatie worden, contacten kunnen rijpen tot vriendschappen, en ze kunnen de gemeenschapsvorming vergemakkelijken. Als de netwerken er toe bestemd zijn dit grote potentieel werkelijkheid te doen worden, dan moeten de mensen die eraan deelnemen, zich inspannen om authentiek te zijn, waardoor dan in deze ruimten niet slechts ideeën en informatie met elkaar worden gedeeld en uitgewisseld, maar waar we uiteindelijk onszelf delen.

De ontwikkeling van de sociale netwerken verlangt inzet: mensen zijn betrokken als ze relaties aangaan en vriendschap sluiten, als ze antwoorden zoeken op hun vragen of vermaak, maar ook als ze intellectuele uitdagingen tegen komen en wanneer ze kennis en inzichten samen delen. Die netwerken worden zo steeds meer deel van het weefsel waaruit de samenleving bestaat, voor zover ze mensen samenbrengen op basis van deze fundamentele behoeften. De sociale netwerken worden dus door verlangens gevoed die hun wortels hebben in het hart van de mens.

De cultuur van de sociale netwerken alsook de veranderingen binnen de communicatiemiddelen en -stijlen betekenen wel een belangrijke uitdaging voor allen die willen spreken over waarheid en waarden. Het lijkt er vaak op dat de waarde en de effectiviteit van de verschillende vormen van expressie - zoals het ook wel bij andere sociale communicatiemiddelen het geval is - meer door hun populariteit worden bepaald dan door hun betekenis en steekhoudendheid. Bovendien hangt de populariteit vaak eerder samen met beroemdheid of overtuigings-strategieën dan met de logica van de argumentatie. Geregeld wordt de zachte stem van het verstand overstemd door het lawaai van de vele informatie en het lukt het verstand dan niet om aandacht te krijgen, die daarentegen wel diegenen krijgen die zich op een verleidelijker manier uitdrukken.

De sociale media hebben behoefte aan het engagement van al diegenen die het belang van dialoog, discussie en logische argumentatie inzien; men heeft mensen nodig die discours- en uitdrukkingsvormen willen cultiveren, die de nobelste beweegredenen aanspreken van degenen die aan het communicatieproces deelnemen. Dialoog en discussie kunnen dan opbloeien en groeien in gesprek met anderen, als men de ander serieus neemt ook wanneer ze er andere ideeën op na houden dan wij zelf. “In het licht van de culturele verschillen moet men er voor zorgen dat mensen niet slechts het bestaan van de cultuur van de ander accepteren, maar men moet ook proberen zich te laten verrijken daardoor, en omgekeerd de ander dat aan te bieden wat de eigen cultuur aan goeds, waars en moois bezit.” Paus Benedictus XVI, Toespraak, Ontmoeting met de wereld van de cultuur Cultureel centrum van Belém, Lissabon (12 mei 2010), 4

De uitdaging die de sociale netwerken moeten aangaan, bestaat eruit werkelijk inclusief te zijn; want dan zullen ze zich kunnen verheugen in de volledige deelname van gelovigen die de Boodschap van Jezus en de waarden van de waardigheid van de mens willen meedelen die door haar leer verlangd wordt. Inderdaad bemerken gelovigen steeds meer dat de blijde Boodschap wel eens zou kunnen gaan ontbreken, als ze niet ook bekend gemaakt wordt in de digitale wereld, in de leefwereld van velen voor wie deze ruimte existentieel en belangrijk is. Het digitale milieu is niet een parallelle of uitsluitend virtuele wereld, maar is deel van het dagelijkse leven van veel mensen en in het bijzonder van de jongere generatie. De sociale netwerken zijn de vrucht van menselijke interactie, maar ze geven op hun beurt nieuwe vormen aan het communicatiegebeuren dat relaties schept. Een goed begrip van deze wereld is daarom een voorwaarde voor een significant aanwezig zijn daarin.

Het vermogen om van de nieuwe communicatiemiddelen gebruik te kunnen maken is niet zozeer noodzakelijk om bij de tijd te blijven, maar veeleer om het voor de onbegrensde rijkdom van het Evangelie mogelijk te maken uitdrukkingsvormen te vinden, die in staat zijn om het verstand en het hart van alle mensen te bereiken. In de digitale wereld wordt het woord vaak begeleid door beeld en geluid. Een werkzame communicatie, net als de gelijkenissen van Jezus, verlangt dat het voorstellingsvermogen en de emotionele gevoeligheid wordt aangesproken van diegenen die we willen uitnodigen om kennis te maken met het mysterie van de liefde van God. Daarenboven weten we dat de christelijke traditie al van oudsher rijk is aan tekens en symbolen; ik denk bijvoorbeeld aan het kruis, aan iconen, aan afbeeldingen van de maagd Maria, aan de kribbe, aan glas in lood ramen en aan schilderijen in de kerken. Een belangrijk aandeel van het kunstzinnig erfgoed van de mensheid werd door kunstenaars en componisten gemaakt, die er naar streefden om de waarheid van het geloof te laten zien.

De authenticiteit van de gelovigen binnen de sociale netwerken komt duidelijk tot uiting door het meedelen van de diepe bron van hun hoop en vreugde en geloof in God die vol erbarmen en liefde is en die zich in Jezus Christus geopenbaard heeft. Dit meedelen bestaat niet alleen uit het nadrukkelijk verkondigen van het geloof, maar ook in het getuigen daarvan, dat wil zeggen, in de manier waarop men beslissingen, voorkeuren en oordelen deelt, “die ten diepste met het Evangelie in overeenstemming zijn, ook als daarover niet expliciet gesproken wordt.” Paus Benedictus XVI, Boodschap, Boodschap voor de Wereld Communicatiedag 2011, Waarheid, verkondiging en authenciteit in het digitale tijdperk (24 jan 2011), 6 Een bijzonder betekenisvolle manier om getuigenis af te leggen, is het bereidwillig aanwezig willen zijn voor de naaste en door geduldig en met respect in te gaan op hun vragen en twijfels op hun weg in het zoeken naar de waarheid en naar de zin van het menselijk bestaan. Dat binnen de sociale netwerken het gesprek over het geloof en over geloven aan de orde komt, bevestigt de betekenis en het belang van religie in openbare en maatschappelijke debatten.

Voor diegenen die met open hart het geschenk van het geloof hebben aangenomen, vinden in de persoon Jezus Christus het radicaalste antwoord op de vragen van mensen naar liefde, waarheid en de betekenis van het leven; vragen die ook echt niet ontbreken binnen de sociale netwerken. Het is heel natuurlijk dat hij die gelooft, de wens koestert om met respect en fijngevoeligheid het geloof te delen met diegenen die hij ontmoet in de digitale wereld. Maar als ons delen van het Evangelie met anderen vruchten afwerpt, dan is dat uiteindelijk altijd te danken aan de kracht van Gods woord om het hart van mensen te raken, nog vooraf aan al ónze inspanningen. Het vertrouwen in de kracht van Gods handelen moet steeds groter zijn dan alle zekerheden die men afleidt uit het gebruik van menselijke middelen. Ook in de digitale wereld, waar gemakkelijk te verhitte en polemische stemmen hoorbaar zijn, en waar geregeld het gevaar loert, dat sensatiezucht de overhand krijgt, zijn we geroepen tot een zorgvuldig oordeel. En vergeten we hier niet dat Elias de stem van God herkende niet in een sterke en heftige storm, niet in een aardbeving of vuur, maar in een stille, zachte bries (1 Kon. 19, 11-12). We moeten vertrouwen op het gegeven dat het basisverlangen van mensen om te beminnen en om bemint te worden, de zin en waarheid te vinden die God zelf in het hart van de mensen gelegd heeft, ook de vrouwen en mannen van onze tijd steeds en in alle gevallen zal doen open staan voor dat wat kardinaal Newman noemde het “vriendelijk licht” van het geloof.

De sociale netwerken kunnen niet alleen een instrument zijn om te evangeliseren, maar ook een factor in de menselijke ontwikkeling. Zo kunnen bijvoorbeeld in sommige geografische en culturele contexten, waar christenen zich geïsoleerd voelen, de sociale netwerken het bewustzijn van hun werkelijke eenheid met de wereldwijde gemeenschap van de gelovigen versterken. De netwerken maken het gemakkelijker, om spirituele en liturgische bronnen te delen en maken het voor mensen mogelijk om te bidden met een gesterkt bewustzijn van de nabijheid van diegenen die hetzelfde geloof hebben. Het authentieke en interactieve bezig zijn met de vragen en twijfels van diegenen die ver afstaan van het geloof, moet ons de noodzaak laten ervaren, om door gebed en reflexie ons geloof in de aanwezigheid van God evengoed te voeden als onze daadwerkelijke naastenliefde: “Al spreek ik met tongen van engelen en mensen: als ik de liefde niet heb, ben ik een galmend bekken of een schelle cimbaal”. (1 Kor. 13, 1)

Er zijn sociale netwerken, die in de digitale wereld ook de mens van vandaag de gelegenheid bieden om te bidden, te mediteren en Gods woord met elkaar te delen. Maar deze netwerken kunnen ook de deuren openen naar andere dimensies van het geloof. Veel mensen ontdekken inderdaad dank zij een aanvankelijk online-contact, hoe belangrijk de daadwerkelijke ontmoeting is, de ervaring van gemeenschap of ook van het pelgrim zijn - dat steeds belangrijke elementen zijn op de weg van het geloof. Als wij ons inspannen, om het Evangelie in de digitale wereld present te stellen, kunnen we mensen uitnodigen om gebedsbijeenkomsten of liturgische vieringen bij te wonen in concrete kerken of kapellen. Het mag bij de expressie van ons geloof en in ons getuigen van het Evangelie niet ontbreken aan coherentie of eenheid in de omstandigheden waarin wij leven, niet in de fysieke en niet in de digitale wereld. Als we er voor andere mensen zijn, op wat voor manier dan ook, dan zij we er toe geroepen, om de liefde van God bekend te maken tot aan de uiterste grenzen van de aarde.

Ik bid dat de Geest van God jullie steeds nabij is en verlicht. Tegelijkertijd zegen ik jullie van harte, opdat jullie daadwerkelijk herauten en getuigen van het Evangelie zullen kunnen zijn. “Gaat uit over de hele wereld en verkondigt het Evangelie aan heel de schepping.” (Mc. 16, 15)

Vanuit het Vaticaan, 24 januari 2013, op het feest van de heilige Franciscus van Sales

BENEDICTUS PP. XVI