
Aartsbisdom Utrecht - 7 maart 2012
De homilie is deel van de liturgie en wordt sterk aanbevolen, zij is immers noodzakelijk om het christelijk leven te voeden. Zij dient een of ander aspect van de Schriftlezingen of een andere tekst uit het gewone (ordinarium) of het eigen (proprium) van de mis van de dag toe te lichten, en daarbij rekening te houden ofwel met het mysterie dat gevierd wordt, ofwel met de bijzondere noden van de toehoorders Congregatie voor de Eredienst en de Sacramenten, Algemeen Statuut van het Romeins Missaal - Editio typica tertio 2002 / emendata 2008, Institutio Generalis Missalis Romani (18 mrt 2002), 65.
Op zondagen en verplichte feestdagen moet een homilie gehouden worden in alle Eucharistievieringen waar de geloofsgemeenschap is samengekomen. Zij kan niet achterwege blijven tenzij om een ernstige reden Vgl. Congregatie voor de Eredienst en de Sacramenten, Algemeen Statuut van het Romeins Missaal - Editio typica tertio 2002 / emendata 2008, Institutio Generalis Missalis Romani (18 mrt 2002), 66, bijvoorbeeld vanwege de gezondheidstoestand van de celebrant.
De homilie tijdens de Eucharistie is voorbehouden aan de priester of diaken Wetboek, Codex van het Canonieke recht, Codex Iuris Canonici (25 jan 1983), 676. par. 1. De homilie dient gewoonlijk door de celebrerende priester zelf gehouden te worden ofwel door hem te worden toevertrouwd aan een concelebrerende priester of soms eventueel ook aan een diaken, maar nooit aan een leek Congregatie voor de Eredienst en de Sacramenten, Algemeen Statuut van het Romeins Missaal - Editio typica tertio 2002 / emendata 2008, Institutio Generalis Missalis Romani (18 mrt 2002), 66.94 Congregatie voor de Eredienst en de Sacramenten, Het Sacrament van de verlossing - Wat nageleefd en vermeden dient te worden met betrekking tot de allerheiligste Eucharistie, Redemptionis Sacramentum (25 mrt 2004), 64 Paus Benedictus XVI, Postsynodale Apostolische Exhortatie, Het Sacrament van de Liefde - Over de Eucharistie, bron en hoogtepunt van het leven en de zending van de Kerk, Sacramentum Caritatis (22 feb 2007), 53. Wanneer een celebrant om een ernstige reden de homilie niet kan houden, bevelen wij aan dat deze door een diaken wordt gehouden.
De niet-gewijde gelovigen zijn dus uitgesloten van het houden van de homilie tijdens de viering van de Eucharistie, ook wanneer zij de taak vervullen van pastoraal werk(st)er, pastoraal assistent of catechist, bij welke soort van communiteit of vereniging ook. Het gaat in feite niet om een eventuele grotere bekwaamheid of theologische opleiding, maar om een bediening die is voorbehouden aan hen die het Wijdingssacrament hebben ontvangen en daardoor in de persoon van Christus spreken. Zelfs de diocesane bisschop is niet gemachtigd hierin te dispenseren, omdat het niet slechts gaat om een disciplinaire wet, maar om een wet die de functies betreft van onderricht en heiliging die nauw met elkaar verbonden zijn Vgl. Congregatie voor de Clerus, Het mysterie van de Kerk - Interdicasteriƫle Instructie over enige vragen betreffende de medewerking van lekengelovigen aan het dienstwerk van de priesters, Ecclesiae de mysterio (15 aug 1997), 7.
Het verbod op het toelaten van leken tot het houden van de homilie tijdens de viering van de Eucharistie geldt ook voor seminaristen en theologiestudenten Vgl. Congregatie voor de Eredienst en de Sacramenten, Het Sacrament van de verlossing - Wat nageleefd en vermeden dient te worden met betrekking tot de allerheiligste Eucharistie, Redemptionis Sacramentum (25 mrt 2004), 66.
Men dient voor ogen te houden dat overeenkomstig het voorschrift van Wetboek
Codex Iuris Canonici
Codex van het Canonieke recht
(25 januari 1983) elke voorafgaande norm als afgeschaft wordt beschouwd die niet-gewijde gelovigen heeft toegelaten tot het houden van de homilie tijdens de viering van de Eucharistie. Dit toelaten wordt afgekeurd, zodat het krachtens geen enkele gewoonte kan worden toegestaan Congregatie voor de Eredienst en de Sacramenten, Het Sacrament van de verlossing - Wat nageleefd en vermeden dient te worden met betrekking tot de allerheiligste Eucharistie, Redemptionis Sacramentum (25 mrt 2004), 65.
In bijzondere gevallen en om een gerechtvaardigde reden kan de homilie gehouden worden door een bisschop of een priester die bij de viering aanwezig is, maar niet kan concelebreren Vgl. Congregatie voor de Eredienst en de Sacramenten, Algemeen Statuut van het Romeins Missaal - Editio typica tertio 2002 / emendata 2008, Institutio Generalis Missalis Romani (18 mrt 2002), 66.
Het is in een uitzonderlijke situatie toegestaan dat leken op bijzondere dagen – zoals roepingenzondag of ziekenzondag - een korte inleiding of “een kort getuigenis” geven, ter bevordering van een beter begrip van de liturgie, als illustratie bij de homilie van de priester of eventueel de diaken; die homilie door priester of diaken kan niet door zulk een getuigenis vervangen worden en moet daarom daadwerkelijk gehouden worden. Dit getuigenis mag niet zulke karakteristieken hebben, dat het voor een homilie kan worden aangezien Vgl. Congregatie voor de Clerus, Het mysterie van de Kerk - InterdicasteriĆ«le Instructie over enige vragen betreffende de medewerking van lekengelovigen aan het dienstwerk van de priesters, Ecclesiae de mysterio (15 aug 1997), 7. par. 2 en 3.
Hieruit volgt dat een pastoraal werk(st)er of andere lekengelovige na of tijdens de homilie door de priester of diaken een kort persoonlijk getuigenis kan geven dat een uitdrukkelijk mystagogisch doel moet hebben: de aanwezigen te helpen om de liturgie die gevierd wordt beter te verstaan. Dergelijke uitzonderlijke gebeurtenissen kunnen zich voordoen bij:
Het is echter belangrijk dat de eigen plaats en functie van de homilie niet tekort wordt gedaan als gevolg van een persoonlijk getuigenis, dat daarom beknopt dient te zijn. Daarom moet er ook een goede afstemming vooraf plaatsvinden over de inhoud van de homilie en het persoonlijk getuigenis dat erop volgt en dat in feite een bevestiging en verdieping wil zijn van hetgeen in de homilie door de priester of eventueel de diaken is verkondigd. Het houden van een persoonlijk getuigenis is geen recht. Het is aan de celebrant om te bepalen of een persoonlijk getuigenis wordt gehouden, hetzij na of tijdens de homilie of als kort woord bij de inleiding na de begroeting.
Een dialoog tijdens de homilie wordt niet uitgesloten, wanneer dit sporadisch en met voorzichtigheid gebeurt als een middel van uitleg. Dat mag echter niet zo functioneren dat de plicht tot prediking aan anderen wordt gedelegeerd Vgl. Congregatie voor de Clerus, Het mysterie van de Kerk - Interdicasteriƫle Instructie over enige vragen betreffende de medewerking van lekengelovigen aan het dienstwerk van de priesters, Ecclesiae de mysterio (15 aug 1997), 7. par. 2 en 3.