Dierbare broeders en zusters,

Vandaag begint de Gebedsweek voor de Eenheid van de Christenen, die reeds meer dan een eeuw jaarlijks gevierd wordt door christenen van alle Kerken en kerkelijke gemeenschappen, om te bidden voor de buitengewone gave waarvoor de Heer Jezus zelf op het laatste avondmaal voor Zijn lijden bad: “opdat zij allen één mogen zijn zoals Gij, Vader, in Mij en Ik in U: dat ook zij in Ons mogen zijn opdat de wereld gelove, dat Gij Mij gezonden hebt” (Joh. 17, 21). Het gebruik van de Gebedsweek voor de Eenheid van de Christenen werd in 1908 ingevoerd door Pater Paul Wattson, stichter van een Anglicaanse geloofsgemeenschap die later in de katholieke Kerk opgenomen werd. Dit initiatief kreeg de zegen van Paus Pius X en werd later door Paus Benedictus XV gesteund, die met zijn Breve “Paus Benedictus XV - Brief
Romanorum Pontificum
Uitnodiging aan RK gelovigen deel te nemen aan de Gebedsweek voor de eenheid van de Chistenen (25 februari 1916)” van 25 februari 1916 heel de katholieke Kerk uitnodigde de Gebedsweek te vieren.

Het gebedsoctaaf, dat het gebed “voor de eenheid van de Kerk volgens de wens van Christus en overeenkomstig door Hem voorziene wegen” ondersteunde, werd in de jaren dertig van de voorbije eeuw door abt Paul Couturier uit Lyon ontwikkeld en voltooid. In zijn latere geschriften ziet abt Couturier deze week als een mogelijkheid om het universele gebed van Christus te laten doordringen tot het wezen van de christenheid; ze moet groeien “tot een luide, eenstemmige roep van heel het volk van God”, dat God om dit geschenk bidt. De impuls van het Tweede Vaticaans Concilie die de volledige eenheid van alle volgelingen van Christus beoogt, vindt juist in de jaarlijkse Gebedsweek voor de Eenheid van de Christenen een bijzondere uitdrukking. Dit geestelijk gebeuren, dat Christenen van alle tradities verenigt, versterkt ons bewustzijn voor het feit dat de eenheid waarnaar wij streven, niet louter een gebeuren van onze inspanningen kan zijn, doch veeleer een geschenk van boven, dat we altijd moeten afsmeken.

Ieder jaar wordt het hulpmateriaal voor de Gebedsweek voorbereid door een andere oecumenische groep uit verschillende streken van de wereld. Ik zou dit punt willen uitdiepen. Dit jaar werden de teksten uitgewerkt door een gemengde groep van vertegenwoordigers van de katholieke Kerk en de Poolse Oecumenische Raad die verschillende Kerken en kerkelijke gemeenschappen van het land verenigt. Het materiaal werd dan gezamenlijk nagezien door een commissie bestaande uit leden van de Pauselijke Raad ter bevordering van de Eenheid van de Christenen en van een Commissie van de Oecumenische Raad van Kerken. Ook deze samenwerking, die gezamenlijk uitgevoerd wordt in twee fasen, is een teken van het verlangen naar de eenheid die alle Christenen bezielt en is een teken van het bewustzijn dat het gebed in eerste linie de weg is naar volmaakte eenheid, want verenigd in gebed tot de Heer gaan we de eenheid tegemoet. Het thema van de Gebedsweek is dit jaar, zoals we hoorden, ontleend aan de Eerste Brief aan de Korinthiërs: “Allen zullen wij veranderd worden door de overwinning van onze Heer Jezus Christus” Vgl. 1 Kor. 15, 51-58 Noot van de redactie: Internationaal werd een ander thema gekozen dan in Nederland, waar ‘Bidden met gevouwen handen’ als thema werd gekozen., Zijn overwinning zal ons veranderen. Dit thema werd door een grote oecumenische groepering uit Polen, die ik reeds vermeldde, voorgesteld. Bij het overdenken van haar eigen ervaring als natie, wilde de groepering daarmee beklemtonen, welk een sterke steun het christelijk geloof is te midden van de vele beproevingen en omwentelingen die de geschiedenis van Polen getekend hebben. Na uitgebreide gesprekken werd een thema gekozen dat verwijst naar de veranderende macht van het geloof in Christus, bijzonder met betrekking tot de zin die het geloof in ons gebed heeft voor de zichtbare eenheid van de Kerk, het Lichaam van Christus. Deze overweging werd door de woorden van de heilige Paulus geïnspireerd, toen hij zich tot de Kerk van Korinthe richtte en sprak over de vergankelijkheid van alles wat ons huidige leven betreft en dat ook getekend is door nederlagen die ervaren worden door zonde en dood en in tegenstelling staan tot de overwinning van Christus over zonde en dood in Zijn Paasmysterie.

De unieke geschiedenis van de Poolse natie, die tijden gekend heeft van democratische samenleving en godsdienstvrijheid zoals in de zestiende eeuw, werd de laatste eeuwen getekend door invasies en nederlagen, maar ook door voortdurende strijd tegen onderdrukking en dorst naar vrijheid. Dit alles heeft de oecumenische groepering ertoe bewogen, dieper na te denken over de ware betekenis van de woorden “overwinning” – wat is overwinning eigenlijk – en “nederlaag”. In tegenstelling tot overwinning, in de zin van triomf, slaat Christus ons een totaal andere weg voor, die noch macht noch geweld nodig heeft. Zo benadrukt Hij: “Als iemand de eerste wil zijn, moet hij laatste van allen en de dienaar van allen zijn” (Mc. 9, 35). Christus spreekt over een overwinning door lijdende liefde, onderlinge steun, hulp, nieuwe hoop en onmiddellijke troost, en dat alles schenkt men aan de laatsten, degenen die vergeten zijn of uitgestoten. Voor alle Christenen is Jezus Christus zelf de hoogste uitdrukking van deze deemoedige dienst, waarin Hij zichzelf geeft, waarin Hij de dood op het kruis overwint met Zijn liefde, die in het licht van de Paasmorgen schijnt. We kunnen aan deze verandering brengende overwinning deelhebben, wanneer we ons door God laten veranderen, doch slechts wanneer we een bekering van ons leven volbrengen en de verandering zich in de vorm van een bekering voltrekt. Daarom vond de Poolse oecumenische groepering de woorden van de apostel Paulus voor haar reflectie bijzonder treffend: “Allen zullen wij veranderd worden door de overwinning van onze Heer Jezus Christus” Vgl. 1 Kor. 15, 51-58 .

De volledige en zichtbare eenheid van de christenen, waarnaar wij verlangen, vereist dat wij ons laten veranderen en steeds meer gelijken op het voorbeeld van Christus. De eenheid waarom wij bidden, vraagt een innerlijke, zowel gemeenschappelijke als ook persoonlijke bekering. Het gaat niet alleen om vriendelijkheid en samenwerking, maar het is vooral nodig ons geloof in God te versterken, in de God Jezus Christus, die tot ons gesproken heeft en één van de onzen geworden is; het is nodig dat we binnentreden in het nieuwe leven in Christus, die onze ware en definitieve overwinning is; wij moeten voor elkaar openstaan en daarbij alle elementen van de eenheid aanwenden die God voor ons heeft voorbehouden en die Hij ons steeds opnieuw schenkt; wij moeten de dringende wens voelen, voor de mensen van onze tijd getuigenis af te leggen van de levende God die zich in Christus geopenbaard heeft.

Het Tweede Vaticaans Concilie heeft de oecumenische ontwikkeling in het middelpunt van het leven en van de werkzaamheden van de Kerk geplaatst: “deze heilige kerkvergadering spoort alle katholieken aan de tekenen des tijds te begrijpen en ijverig deel te nemen aan de oecumenische beweging” 2e Vaticaans Concilie, Decreet, Over de oecumene, Unitatis Redintegratio (21 nov 1964), 4. De zalige Johannes Paulus II onderlijnde de wezenlijke natuur van deze verplichting, met de woorden: “Deze eenheid, die de Heer aan Zijn Kerk geschonken heeft en waarin Hij iedereen wou omvatten, is niet bijkomstig, maar staat in het midden van Zijn werkzaamheid. En zij staat evenmin gelijk met een tweederangs attribuut van de gemeenschap van Zijn leerlingen. Zij behoort veeleer tot het wezen zelf van deze gemeenschap” H. Paus Johannes Paulus II, Encycliek, Over de inzet voor de oecumene, Ut Unum Sint (25 mei 1995), 9. De oecumenische inzet is daarom een verplichting voor de gehele Kerk en alle gedoopten, om de reeds gedeeltelijk bestaande eenheid onder de Christenen te laten uitgroeien tot een volledige eenheid in waarheid en liefde. Daarom beperkt het gebed voor de eenheid zich niet tot deze Gebedsweek, maar moet het een integraal bestanddeel zijn van ons gebed, van het gebedsleven van elke christen op elke plaats en tijd, vooral wanneer mensen van verschillende tradities elkaar ontmoeten en zich gezamenlijk inzetten voor de overwinning in Christus over alles wat zonde, boosheid, ongerechtigheid en verminking van de menselijke waardigheid is.

Sinds het begin van de moderne oecumenische beweging, meer dan een eeuw geleden, heeft altijd duidelijk het besef bestaan van het feit dat een falende eenheid onder de christenen verhindert dat het Evangelie nog beter en verder verkondigd wordt, want onze geloofwaardigheid wordt erdoor in gevaar gebracht. Hoe kunnen wij overtuigend getuigenis afleggen wanneer wij onder elkaar verdeeld zijn? Zeker, we hebben met het oog op de basis waarheden van het geloof veel meer overeenkomsten dan verschillen. Maar toch zijn er ongelijkheden, die ook verschillende praktische en ethische kwesties betreffen, wat tot verwarring en wantrouwen leidt, en wat op zijn beurt onze bekwaamheid verzwakt het heilbrengende woord van Christus te verspreiden. In deze samenhang moeten wij ons de woorden herinneren van de zalige Johannes Paulus II in zijn encycliek “H. Paus Johannes Paulus II - Encycliek
Ut Unum Sint
Over de inzet voor de oecumene
(25 mei 1995)”, over hoe het christelijk getuigenis en de verkondiging van het Evangelie door gebrek aan eenheid geschaad worden Vgl. H. Paus Johannes Paulus II, Encycliek, Over de inzet voor de oecumene, Ut Unum Sint (25 mei 1995), 98.99. Het is een grote uitdaging voor de nieuwe evangelisatie, die rijkere vruchten kan dragen wanneer alle Christenen samen de waarheid van het Evangelie van Jezus Christus verkondigen en een uniform antwoord geven op de geestelijke dorst van onze tijd.

De weg van de Kerk en die van de mens ligt in de handen van de verrezen Christus, Overwinnaar over de dood en ongerechtigheid waaronder Hij geleden heeft en die Hij in naam van allen gedragen heeft. Hij laat ons deelhebben aan Zijn overwinning. Alleen Hij kan ons veranderen, ons bevrijden van zwakheid en aarzeling en ons sterk en moedig maken, zodat wij het goede volbrengen. Alleen Hij kan ons voor de negatieve gevolgen van onze verscheurdheid bewaren. Lieve broeders en zusters, ik nodig u allen uit u in deze Gebedsweek voor de Eenheid nog intenser in gebed te verenigen, zodat het gezamenlijk getuigenis, de solidariteit en samenwerking onder de Christenen kunnen groeien, in afwachting van de heerlijke dag, dat wij verenigd het geloof kunnen belijden dat ons door de apostelen werd overgeleverd en samen de Sacramenten kunnen vieren van onze verandering in Christus.