Zeer geliefde broeders en zusters,

Ik ben bijzonder blij u allen en ieder van u te begroeten, deelnemers aan de vierenvijftigste cursus voor cultureel aggiornamento, georganiseerd door de katholieke universiteit van het heilig Hart. Ik begroet in het bijzonder de organisatoren van de bijeenkomst en vooral de rector magnificus, Adriano Bausola, die ik dank voor de welwillende woorden waarmee hij deze vertrouwelijke ontmoeting heeft willen openen.

Het door u voor de zomercursus van dit jaar gekozen thema - “De waarde van het leven” - is van het hoogste belang. U hebt de gelegenheid gehad de religieuze, ethische, psychologische en sociale aspecten te ontleden en duidelijk te maken hoe het leven in al zijn stadia zijn waarde behoudt en hoe van de solidaire betrokkenheid van allen voor een groot deel de mogelijkheid voor ieder afhangt een zin te geven aan zijn eigen persoonlijke bestaan, ook wanneer dit beproefd wordt door de beperktheden van ziekte of van de last van de ouderdom, dat onvermijdelijke voorspel op de mysterievolle “overgang” van de dood. U hebt onder andere ook het vandaag bijzonder bediscussieerde probleem van de euthanasie onder ogen gezien en het bestudeerd in verband met de eisen die uit de onaantastbaarheid van het menselijk leven voortvloeien.

Deze onaantastbaarheid is een logisch gevolg van het christelijk begrip van het leven, dat God Heer en Meester is over leven en dood, dat de mens of hij leeft of sterft aan Christus toebehoort Vgl. Rom. 14, 8 . Dit is een uitgesproken leer die teruggaat op de Bijbel vanaf de eerste bladzijde van Genesis en het “gij zult niet doden” van de decaloog Vgl. Ex. 20, 13 Vgl. Deut. 5, 17 tot de eerste brief van Johannes Vgl. 1 Joh. 3, 10-15 ; ze wordt unaniem tot uitdrukking gebracht in de traditie van de vaders, vanaf het oudste geschrift dat de “Apostolische Vader
Didachè
Onderwijs van de Twaalf Apostelen ()” is en wordt bevestigd door de boetepraktijk welke vanaf de eerste tijden moord als een van de zwaarste zonden heeft gebrandmerkt; deze leer is herhaaldelijk bekrachtigd en ontwikkeld in onze tijd door het pauselijk leergezag en de conciliaire en bisschoppelijke documenten.

In het licht van deze leer moet de gelovige zich een steeds groter besef van de onaantastbaarheid van ieder onschuldig menselijk leven eigen maken en een bewijs leveren van onverbiddelijke standvastigheid tegenover alle druk en raadgevingen van zijn omgeving en de heersende cultuur, door zijn beslistheid te tonen in het weerstaan aan elke poging tot legalisatie van de euthanasie, zoals ook door de strijd voort te zetten tegen de abortus.

Maar het echte probleem dat onder ogen moet worden gezien tegenover de verbreiding van een toenemende sociale aanvaarding van de euthanasie, lijkt een ander te zijn. Zoals reeds bevestigd is voor de abortus, blijft de morele veroordeling van de euthanasie onopgemerkt en onbegrepen door hen die, soms ook onbewust, doordrongen zijn van een begrip van het leven, dat onverzoenbaar is met de christelijke boodschap en zelfs met een juiste begrepen waardigheid van de persoon. Om er een bewijs van te geven volstaat het enkele van de meest gangbare negatieve kenmerken voor ogen te houden in een cultuur die de transcendentie buiten beschouwing laat:

• de gewoonte om naar eigen willekeur over het menselijk leven te beschikken inzake zijn ontstaan;
• de neiging het persoonlijk leven alleen te waarderen in zoverre het rijkdommen en genoegens meebrengt;
• de waardering van het materiële welzijn en de genoegens als de hoogste goederen en bijgevolg de opvatting dat lijden als absoluut kwaad tot elke prijs en met alle middelen vermeden moet worden;
• het begrip van de dood als absurd einde van een leven dat nog genot kon geven of als bevrijding uit een leven dat voortaan als “zinloos” wordt beschouwd, daar het bestemd is in pijn voort te duren.

Dit alles gaat over het algemeen samen met de overtuiging dat de mens door af te zien van God alleen tegenover zichzelf verantwoordelijk is en de door de samenleving vrij vastgestelde wetten.

Het is duidelijk dat waar deze houdingen vaste voet hebben gekregen in de beleving van personen en sociale groepen, het paradoxaal genoeg logisch kan lijken en “menselijk” een “zacht” einde aan het eigen leven of van anderen te maken, wanneer dit alleen nog lijden en ernstige aftakeling zou meebrengen. Maar in werkelijkheid is dit absurd en onmenselijk.

De taak welke zich in een dergelijke sociaal-culturele samenhang aan de christelijke gemeenschap opdringt is meer dan een loutere veroordeling van de euthanasie, of de loutere poging elke weg naar een eventuele verspreiding en daarop volgende legalisatie te verhinderen. Het wezenlijk probleem is vooral, hoe erin te slagen de mensen van onze tijd te helpen zich bewust te worden van de onmenselijkheid van bepaalde aspecten van de heersende cultuur en hoe de kostbaarste waarden welke ze verduistert, opnieuw te ontdekken.

Het opkomen van de euthanasie als laatste omgang met de dood na de abortus moet daarom worden gebruikt als een aangrijpend appel aan alle gelovigen en aan alle mensen van goede wil om met spoed in beweging te komen om met alle middelen en op elk niveau een echte culturele keuze op de weg van onze samenleving te bevorderen. Daarom is vooral een aanwezigheid en scherpe actie van de katholieken van bijzonder belang op al die plaatsen en in die nationale en internationale organisaties waar de beslissingen van uiterst belang worden genomen voor de weg van de samenleving.

Hetzelfde moet over het brede terrein van de sociale communicatiemiddelen worden gezegd, en het is overbodig te wijzen op het belang daarvan voor de vorming van de openbare mening.

Maar niet minder belangrijk en noodzakelijk is het besef te verbreiden dat iedereen, ook louter door zijn levensstijl, bijdraagt het christelijk begrip van het leven te versterken of een ander te vormen.

Daarom is het dringend nodig dat allen die zich tot de Kerk wenden met woord en daad worden geholpen:

• zich bewust te worden van het verschil dat heel dikwijls wordt gemaakt tussen geloof en leven als gevolg van een onkritische praktische aanvaarding van hedonistische opvattingen en consumptiebegrippen, enz. die achter een bepaalde levensstijl schuil gaan;
• het waarachtige christelijke begrip te ontdekken omtrent het leven, het lijden, de dood en de juiste rangorde van waarden, verstaan als roeping en zending, waarvoor ieder verantwoordelijk is tegenover God;
• hun individuele bestaan, hun gezins- en beroepsleven opnieuw op deze begrippen te baseren en niet bang te zijn met christelijke standvastigheid tegen de stroom in te gaan.

Kortom: het probleem van de euthanasie vraagt en eist met aangrijpende urgentie een ernstige en voortdurende inzet voor een echte en juiste vernieuwing van een authentiek christelijk gevoelen. Verder uitstel en verdere nalatigheid zouden kunnen uitlopen op het doden van een ontelbaar aantal mensenlevens en in een verdere en ernstige aantasting, op steeds onmenselijker niveaus, van heel de maatschappij en samenleving van de mensen.

Er kan ten slotte aan toegevoegd worden, dat het voornaamste subject van heel de genoemde inzet niets anders kan zijn dan het gezin. Dit vindt vooral zijn rechtvaardiging in dezelfde beweegredenen waarop de verklaringen van algemene aard steunen over de centrale rol van het gezin voor de evangelisatiezending van de Kerk Vgl. H. Paus Johannes Paulus II, Postsynodale Apostolische Exhortatie, Over de taken van het christelijk gezin in de wereld van deze tijd, Familiaris Consortio (22 nov 1981), 65 en voor de toekomst van de mensheid Vgl. H. Paus Johannes Paulus II, Postsynodale Apostolische Exhortatie, Over de taken van het christelijk gezin in de wereld van deze tijd, Familiaris Consortio (22 nov 1981), 86. Maar er komen ook bijzondere redenen bij met betrekking tot het probleem van de euthanasie en de vereiste inspanningen van de christelijke gemeenschap voor de oplossing ervan. De talrijkste groep personen welke namelijk aan het gevaar is blootgesteld het slachtoffer van de euthanasie te worden, bestaat uit bejaarden, vooral invaliden en mensen die niet meer in hun eigen behoeften kunnen voorzien. In het gezin heeft een heel andere houding van aanvaarding en liefde tegenover hen een bevoorrechte bodem om te gedijen en zich te verbreiden Vgl. H. Paus Johannes Paulus II, Postsynodale Apostolische Exhortatie, Over de taken van het christelijk gezin in de wereld van deze tijd, Familiaris Consortio (22 nov 1981), 27.

De tegenovergestelde houdingen van die waarop boven omtrent het leven, het lijden en de dood werd gewezen en die het terrein voor de euthanasie effenen, kunnen gewoonlijk alleen worden aanvaard en met overtuiging naar voren worden gebracht op grond van een geëigende gezinsopvoeding.

Men kan dus besluiten dat vooral door het gezin een doeltreffende herleving doorbreekt van de christelijke boodschap over de waarde van het leven, van ieder menselijk leven, ook van het ernstig gehandicapte, door ouderdom verzwakte of door lijden gekwelde.

Ik verheug mij erover dat de katholieke universiteit van het heilig Hart deze studiedagen aan zo'n stimulerend en tegelijk boeiend onderwerp heeft gewijd, welke u de gelegenheid heeft gegeven de tegenstrijdigheden van de huidige samenleving uit te diepen, welke zo vol tegenspraak is en ook zo naar authenticiteit verlangt en gevoelig is voor de problemen die de mens raken. Ik ben er zeker van dat u, door aan uw gevoeligheid als intellectuelen de wil te verbinden de dingen te onderzoeken in het licht van het evangelie, de plicht zult voelen in deze samenleving te zijn als het licht dat op de kandelaar straalt en als het zout dat smaak geeft en voor bederf bewaart Vgl. Mt. 5, 14 . De onderwerpen die gedurende het congres ontwikkeld zijn getuigen trouwens duidelijk van uw zorg en uw edelmoedigheid. Ik vertrouw dat u bijzondere aandacht zult besteden aan de punten die ik, hoewel vluchtig, nuttig geacht heb aan te roeren, en de manier weet te vinden u te blijven interesseren voor dit onderwerp ten einde uw bijdrage van verheldering eraan te verlenen. Ik vergezel u allen met mijn gebed, terwijl ik u allen van harte mijn toegenegen apostolische zegen verleen.