Msgr. Nikola Eterovic - 2 februari 2011
De noodzaak van het spreken over God brengt als consequentie de mogelijkheid en de noodzaak met zich mee van een vergelijkbaar over de mens. De evangelisatie vereist dat vanuit zichzelf, omdat het rechtstreeks hiermee verband houdt. Er bestaat een sterke band tussen initiatie in het geloof en opvoeding. Dat bevestigde het Tweede Vaticaans Concilie. Vgl. 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de Kerk in de wereld van deze tijd, Gaudium et Spes (7 dec 1965), 22 Deze overtuiging heeft onlangs Paus Benedictus XVI opnieuw naar voren gebracht: “Sommigen stellen vandaag de inzet van de Kerk voor de opvoeding ter discussie door zich af te vragen of haar middelen beter niet ergens anders zouden kunnen worden ingezet. (...) De primaire zending van de Kerk om te evangeliseren, waarbij opvoedkundige instellingen een cruciale rol spelen, is in overeenstemming met het fundamentele streven van een natie om een ware maatschappij te ontwikkelen die de waardigheid van de menselijke persoon waardig is. Soms wordt echter de waarde van de bijdrage van de Kerk aan het publieke forum ter discussie gesteld. Daarom is het belangrijk eraan te herinneren dat de waarheid van het geloof en die van de rede elkaar nooit tegenspreken”. Paus Benedictus XVI, Toespraak, Ontmoeting met de gemeenschap van Katholieke Universiteiten in de Conference Hall of the Catholic University te Washington D.C. (Verenigde Staten van Amerika), Onderwijs en het zoeken naar de waarheid (17 apr 2008), 20 De Kerk zuivert met de geopenbaarde waarheid de rede en helpt deze de laatste waarheden te erkennen als het fundament van de menselijke moraal en ethiek. De Kerk ondersteunt op grond van haar eigen natuur de wezenlijke morele categorieën door de hoop in de mensheid levend te houden.
De woorden van Paus Benedictus XVI sommen de redenen op waarom het vanzelfsprekend is dat de evangelisatie en de initiatie in het geloof gepaard gaan met een opvoedkundige activiteit die de Kerk ontwikkelt als dienst aan de wereld. Wij zijn geroepen deze taak vandaag te verwezenlijken op een ogenblik en in een culturele context waarin ieder vorm van opvoedkundige activiteit zo moeilijk en hachelijk lijkt dat de Paus zelf van een “opvoedkundige noodtoestand”. Paus Benedictus XVI, Toespraak, Bij de opening van het derde Diocesane Congres van het bisdom Rome in de St Jan van Lateranen, Jezus de Heer. Opvoeden in het geloof, in het leerling zijn, in het getuigen (11 juni 2007)
Met de term “opvoedkundige noodtoestand” wil de Paus zinspelen op de steeds grotere moeilijkheden die niet alleen de christelijke opvoeding vandaag ontmoet, maar meer in het algemeen iedere opvoedkundige activiteit. Men moet steeds meer moeite doen om aan de nieuwe generaties de fundamentele waarden van het bestaan en van een correct gedrag door te geven. En dit is de moeilijkheid die de ouders ondervinden: zij zien, evenals de opvoedingsinstellingen aan wie deze taak is gedelegeerd, te beginnen bij de school, dat hun vermogen om invloed te hebben in het opvoedingsproces steeds meer gereduceerd is.
En dergelijk op drift raken was gedeeltelijk te voorzien: in een maatschappij en een cultuur die te vaak van het relativisme hun eigen credo maken, gaat het licht van de waarheid ontbreken. Men beschouwt het als te vermoeiend om over waarheid te spreken, men beschouwt dit als “autoritair” en het eindigt ermee dat men twijfelt aan de goedheid van het leven - is het goed een mens te zijn? is het goed te leven? -, aan de waarde van de verhoudingen en de verplichtingen die het leven uitmaken. Hoe zou het in een dergelijke context mogelijk zijn aan de jongeren iets waardevols en zekers, leefregels, een authentieke betekenis en overtuigende doeleinden voor het menselijk bestaan, hetzij als persoon, hetzij als gemeenschap voor te houden en het van generatie op generatie door te geven? Daarom dreigt de opvoeding op grote schaal te worden gereduceerd tot het doorgeven van bepaalde vaardigheden of behendigheden, terwijl men het verlangen naar geluk van de nieuwe generaties tracht te bevredigen door hen te overladen met consumptieartikelen en kortstondige beloningen. Zo worden hetzij de ouders, hetzij de leraren gemakkelijk ertoe verleid om af te zien van de eigen opvoedkundige taken en evenmin nog te begrijpen wat hun rol, de hun toevertrouwde zending is.
En hierin is de opvoedkundige noodtoestand gelegen: wij zijn niet meer in staat de jonge mensen, de nieuwe generaties te bieden wat onze taak is hun door te geven. Wij zijn ten opzichte van hen ook de ware waarden verschuldigd die aan het leven een fundament geven. Zo wordt uiteindelijk het wezenlijke doel van de opvoeding genegeerd en vergeten: de vorming van de persoon om deze in staat te stellen in volheid te leven en een eigen bijdrage te leveren aan het welzijn van de gemeenschap. Daarom groeit er van verschillende kanten de vraag naar een authentieke opvoeding en de herontdekking van de behoefte aan opvoeders die dat werkelijk zijn. Men ziet dat ouders (bezorgd en vaak angstig voor de toekomst van hun kinderen), leraren (die de trieste ervaring beleven van de verloedering van de school), de maatschappij zelf, die de grondslagen zelf van de samenleving ondermijnd ziet, deze vraag gemeen hebben.
In een dergelijke context krijgt de inzet van de Kerk om op te voeden tot het geloof, tot het navolgen en getuigen van de Heer meer dan ooit de waarde van een bijdrage om de maatschappij waarin wij leven, uit de opvoedkundige crisis die haar teistert, te doen komen door het wantrouwen en die vreemde “haat tegen zichzelf”, die vormen van zelfminachting die een kenmerk lijken te zijn geworden van enkele van onze culturen, een halt toe te roepen. Een dergelijke inzet kan de christenen de juiste gelegenheid bieden om in de publieke ruimte van onze maatschappijen een plaats in te nemen en wel zo dat zij binnen deze ruimte de vraag naar God opnieuw kunnen stellen en als geschenk de eigen opvoedkundige traditie meebrengen, de vrucht die de christelijke gemeenschappen, geleid door de Geest, op dit terrein hebben weten voort te brengen.
De Kerk heeft, wat dit betreft, een traditie, ofwel een historisch kapitaal aan opvoedkundige middelen, bezinning en onderzoek, instellingen en mensen - gewijd en niet-gewijd, bijeengebracht in religieuze ordes, in congregaties - die veelbetekenend aanwezig kunnen zijn in de wereld van school en opvoeding. Bovendien heeft dit kapitaal ook met belangrijke veranderingen te maken, daar het betrokken is bij de maatschappelijke en culturele veranderingen die aan de gang zijn. Het zal daarom nuttig zijn ook in deze sector een onderscheiding te ontwikkelen om de kritieke punten die de veranderingen naar voren brengen, te ontdekken. Men zal de energie van de toekomst, de uitdagingen die een adequate opleiding noodzakelijk maken, moeten herkennen, wetend dat een wezenlijke taak van de Kerk is het opvoeden tot geloof, navolging en getuigenis, waarbij zij helpt om in een levende relatie met Christus en de Vader te treden.
