De eenheid van de Kerk in tijd en ruimte is verbonden met de eenheid van het geloof: ‘Eén lichaam en één geest, (...) één geloof’ (Ef. 4, 4-5). Tegenwoordig kan het lijken alsof de eenheid van alle mensen realiseerbaar is in gemeenschappelijke inzet, in wederzijdse welwillendheid, in het delen van één en hetzelfde lot en in een gemeenschappelijk doel. We hebben echter grote moeilijkheden om een eenheid in dezelfde waarheid te zien. Het lijkt alsof een dergelijke eenheid tegengesteld is aan de vrijheid van denken en aan de autonomie van het subject. De ervaring van de liefde leert ons echter dat het mogelijk is om - juist in de liefde - een gemeenschappelijke visie te hebben. Door de liefde leren we om de werkelijkheid te bekijken met de ogen van anderen en we ontdekken dat dit geen verarming brengt, maar integendeel onze blik verruimt. De werkelijke liefde, die gemeten is naar de maat van de goddelijke liefde, eist de waarheid; in het gemeenschappelijke schouwen van de Waarheid, die Jezus Christus is, wordt de liefde diep en sterk. Dit is ook de vreugde van het geloof, de eenheid van zien in één lichaam en één Geest. Hierover kon de heilige Leo de Grote zeggen: ‘Wanneer het geloof niet één is, is het geen geloof’. Paus Benedictus XVI, Audiëntie, (4e catechese in deze reeks), De Kerk van de liefde is ook de Kerk van de waarheid (5 apr 2006). 4, 6: In nativitate Domini: SC 22, 110

Wat is het geheim van deze eenheid? Het geloof is in de eerste plaats één op grond van de eenheid van God, die gekend en beleden wordt. Alle artikelen van het geloof hebben op Hem betrekking en zijn eigenlijk wegen om Gods bestaan en handelen te leren kennen. De geloofsartikelen bezitten zodoende een eenheid die alle andere vormen van eenheid overstijgt, die we met ons denken tot stand kunnen brengen; ze bezitten een eenheid die ons verrijkt omdat ze zich aan ons meedeelt en ons verenigt.

Vervolgens is het geloof één omdat het verwijst naar de ene Heer, naar het leven van Jezus en naar zijn concrete geschiedenis, die Hij met ons deelt. De heilige Ireneüs van Lyon heeft dit tegenover de gnostici duidelijk gemaakt. Deze meenden dat er twee soorten van geloof zijn: enerzijds een ruw, onvolmaakt geloof: het geloof van de eenvoudige lieden, dat op de onderste tree van het vlees van Christus en de beschouwing van de mysteries blijft staan. Daarnaast zou er een dieper en meer volkomen vorm van geloof zijn: het ware geloof, dat voorbehouden is aan een kleine kring van ingewijden en dat, met de kracht van het verstand, zich verheft boven het vlees van Christus, tot de mysteries van de onbekende godheid. Tegenover deze voorstelling, die ook vandaag nog verleidelijk blijkt en aanhangers kent, beklemtoonde de heilige Ireneüs dat het geloof één is, omdat het steeds verloopt via het concrete punt van de menswording. Het geloof gaat nooit voorbij aan het vlees en de geschiedenis van Christus, omdat God zich juist daarin ten volle wilde openbaren. Om die reden is er geen onderscheid tussen het geloof van diegene ‘die veel over Hem weet te vertellen’ en van de ander ‘die maar weinig te melden heeft’; tussen het geloof van degene die meer en degene die minder geleerd is: de één kan het geloof niet vermeerderen, en de ander kan het niet kleiner maken. Vgl. H. Ireneüs van Lyon, Tegen de ketters, Adversus Haereses. I, 10, 2: SC 264, 160

Tenslotte is het geloof één omdat het gedeeld wordt door de gehele Kerk, die één lichaam en één geest is. In de gemeenschap van het éne subject - de Kerk - ontvangen we een gemeenschappelijke zienswijze. Omdat we hetzelfde geloof belijden, kunnen we steunen op dezelfde rots, worden we omgevormd door dezelfde Geest van liefde, stralen we hetzelfde licht uit en nemen we op dezelfde wijze de werkelijkheid waar.

Omdat het geloof één is, moet het in zijn volle schoonheid en ongerept beleden worden. Juist omdat alle geloofsartikelen in eenheid verbonden zijn, brengt de loochening van één artikel, zelfs van één dat minder belangrijk lijkt, schade toe aan alle. Elk tijdperk maakt mee dat bepaalde aspecten van het geloof met meer of minder moeite worden aanvaard. Het is daarom belangrijk om waakzaam te blijven opdat het gehele geloofsgoed wordt doorgegeven Vgl. 1 Tim. 6, 20 en opdat alle aspecten van de geloofsbelijdenis op geschikte wijze worden benadrukt. Voor zover de eenheid van het geloof ook de eenheid van de Kerk is, betekent iets van het geloof wegnemen inderdaad iets wegnemen van de waarheid van de gemeenschap. Naar analogie van het Lichaam van Christus en het voortbestaan daarvan in de Kerk, hebben de kerkvaders het geloof voorgesteld als een lichaam met verschillende ledematen, als het lichaam van de Waarheid. Vgl. H. Ireneüs van Lyon, Tegen de ketters, Adversus Haereses. II, 27, 1: SC 294, 264 De ongereptheid van het geloof werd ook in verbinding gebracht met het beeld van de Kerk als Maagd en met haar trouwe liefde als Bruid van Christus: het geloof beschadigen betekent schade toebrengen aan de gemeenschap met de Heer. Vgl. H. Augustinus, Over de heilige maagdelijkheid, De sancta Virginitate. 48,48: PL 40, 424- 425; ‘Servatur et in fide inviolata quaedam castitas virginalis, qua Ecclesia uni viro virgo casta cooptatur’. De eenheid van het geloof is die van een levend organisme. De zalige John Henry Newman heeft dit op zeer treffende wijze opgemerkt. Newman rekende onder de kenmerken ter onderscheiding van de continuïteit van de leer door de tijden heen, ook het vermogen van de Kerk om in zich alles te kunnen opnemen wat ze aantreft in de verschillende milieus waarin ze aanwezig is en in de verscheidene culturen waarmee ze in aanraking komt. Vgl. H. John Henry Kardinaal Newman, An essay on the development of Christian Doctrine (1 jan 1878). Uniform Edition: Longmans, Green and Company, London, 1868-1881, 185-189 De Kerk loutert dat alles en brengt het tot zijn beste uitdrukkingsvorm. Zo toont het geloof dat het universeel is en katholiek: haar licht neemt immers toe, om de hele kosmos en de hele geschiedenis te verlichten.

De Heer heeft aan de Kerk de gave van de apostolische successie geschonken als dienst aan de eenheid van het geloof en aan de ongerepte overdracht daarvan. De apostolische successie vormt een waarborg voor de continuïteit van de herinnering van de Kerk en maakt het mogelijk met zekerheid te putten uit de zuivere bron, waaruit het geloof ontspringt. In overeenstemming met het levende geloof dat de Kerk overlevert, zijn het levende personen die de waarborg vormen voor de band met de oorsprong. Het geloof steunt op de betrouwbaarheid van de getuigen, die door de Heer voor deze taak werden uitgekozen. Daarom spreekt het leergezag steeds gehoorzaam aan het oorspronkelijke Woord van God, waarop het geloof gegrondvest is. Het leergezag is betrouwbaar, omdat het zich toevertrouwt aan het Woord dat het hoort, bewaart en uitlegt. 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de Goddelijke openbaring, Dei Verbum (18 nov 1965), 10 De heilige Lucas heeft in de Handelingen van de Apostelen de afscheidsrede opgenomen die de heilige Paulus te Efeze hield tot de oudsten van Milete. Hierin getuigt Paulus ervan, de opdracht vervuld te hebben die de Heer hem had toevertrouwd, namelijk: ‘de wil van God in zijn geheel te verkondigen’ (Hand. 20, 27). Dankzij het leergezag van de Kerk kan deze wil ongeschonden overgeleverd worden en daarmee ook de vreugde, deze wil volledig te vervullen.