Het christelijk geloof bereikt de diepe kern van de ervaring van elke mens, in zoverre het de waarheid van de volkomen liefde van God verkondigt en de mens zich open stelt voor de kracht van deze liefde. Dankzij de liefde kan de mens het licht aanschouwen en is hij geroepen om lief te hebben, opdat hij in het licht blijft. Gedreven door het verlangen om de gehele werkelijkheid te verlichten vanuit de liefde van God die in Jezus openbaar wordt, en vervuld van het verlangen om met dezelfde liefde te beminnen, vonden de eerste christenen een geschikte gesprekspartner in de Griekse wereld met haar honger naar waarheid. De ontmoeting van de boodschap van het Evangelie met het filosofische gedachtegoed van de antieke cultuur, vormde een beslissende stap voor het Evangelie om alle volken te bereiken. Deze ontmoeting bevorderde een vruchtbare wisselwerking tussen geloof en rede, die zich in de loop der eeuwen voortdurend heeft ontwikkeld, tot op de dag van vandaag. In zijn encycliek H. Paus Johannes Paulus II - Encycliek
Fides et Ratio
Over de verhouding van Geloof en Rede
(14 september 1998) heeft de zalige Johannes Paulus II aangetoond hoe geloof en rede elkaar wederzijds versterken. Vgl. H. Paus Johannes Paulus II, Encycliek, Over de verhouding van Geloof en Rede, Fides et Ratio (14 sept 1998), 73 Wanneer we het volle licht van de liefde van Jezus vinden, ontdekken we dat in al onze liefdesrelaties altijd een glimp van dat licht aanwezig was en we begrijpen wat het uiteindelijke doel ervan was. Het gegeven dat onze liefde een licht in zich draagt, helpt ons tegelijk om de weg van de liefde te zien die leidt tot de volheid van de totale zelfgave van de Zoon Gods voor ons. In deze cirkelvormige beweging verheldert het licht van het geloof al onze menselijke relaties, die beleefd kunnen worden in eenheid met de liefde en de genegenheid van Christus.

In het leven van de heilige Augustinus vinden we een betekenisvol voorbeeld van deze weg waarop de zoektocht van de rede met haar verlangen naar waarheid en helderheid een plaats krijgt binnen de horizon van het geloof, van waaruit zij een nieuw verstaan ontving. Enerzijds neemt Augustinus de Griekse filosofie over het licht op met haar nadruk op het visuele aspect. Door zijn ontmoeting met het neoplatonisme had hij het paradigma leren kennen van het licht, dat afdaalt van boven om alles te verlichten en dat zo een symbool is van God. Op deze manier heeft de heilige Augustinus de goddelijke transcendentie begrepen en heeft hij ontdekt dat alle dingen een transparantie in zich dragen. Dat wil zeggen dat ze als het ware de goedheid Gods, het goede, kunnen weerspiegelen. Hierdoor kon hij zich vrijmaken van het manicheïsme waarin hij voordien leefde en die hem ertoe bracht te denken dat goed en kwaad voortdurend tegenover elkaar staan, waarbij ze in elkaar overgaan en zich vermengen zonder duidelijke afbakening. Het inzicht dat God licht is, gaf hem een nieuwe levensoriëntatie en stelde hem in staat het kwaad te erkennen waaraan hij schuldig was en zich te wenden tot het goede.

Anderzijds echter was in de concrete ervaring van de heilige Augustinus - zoals hij zelf verhaalt in zijn H. Augustinus
Confessiones
Belijdenissen () - het beslissende moment op zijn weg van het geloof niet een visioen van God buiten deze wereld. Beslissend was veeleer een horen, toen hij namelijk in de tuin een stem vernam, die sprak: ‘neem en lees’. Hij nam het boek met de brieven van de heilige Paulus en opende het bij het dertiende hoofdstuk van de Brief aan de Romeinen. Vgl. H. Augustinus, Belijdenissen, Confessiones. VIII,12,29: PL 32, 762 Zo openbaarde zich de persoonlijke God van de Heilige Schrift die in staat is tot een mens te spreken en af te dalen om met Hem te leven, om hem te begeleiden op zijn weg door de geschiedenis, door er te zijn op het tijdstip van het horen en van het antwoord.

Toch heeft deze ontmoeting met de God van het Woord de heilige Augustinus er niet toe gebracht het licht en het zien af te wijzen. Steeds geleid door de openbaring van de liefde van God in Jezus, heeft hij beide aspecten geïntegreerd. Op deze manier heeft hij een filosofie van het licht ontwikkeld, die de wederkerigheid van het woord in zich opneemt en ruimte maakt voor de vrijheid om de blik te richten op het licht. Zoals met het woord een vrij antwoord correspondeert, zo ontvangt het licht als ‘antwoord’ een beeld dat het weerspiegelt. Door horen en zien met elkaar te verbinden kan de heilige Augustinus verwijzen naar ‘het Woord dat in het binnenste van de mens oplicht’. H. Augustinus, Over de Drie-eenheid, De Trinitate. XV,11,20, in: PL 42, 1071: ‘Verbum quod intus lucet’ Zo wordt het licht als het ware het licht van een Woord omdat het het licht is van een persoonlijk Gelaat, een licht dat ons roept door ons te verlichten en zich op ons gelaat wil weerspiegelen, om vanuit ons binnenste te stralen. Overigens blijft het verlangen naar het zien van het geheel bestaan - en niet enkel van fragmenten van de geschiedenis. Deze wens zal aan het einde vervuld worden wanneer de mens, zoals de heilige bisschop van Hippo zegt, zal zien en beminnen. Vgl. H. Augustinus, Over de Stad Gods, De Civitate Dei. XXII, 30, 5, in: PL 41, 804 Dit niet omdat hij in staat zal zijn het hele licht te bezitten, dat steeds onuitputtelijk zal blijven, maar omdat hij geheel en al zal binnentreden in het licht.

Het licht van de liefde, dat eigen is aan het geloof, kan de vragen van onze tijd aangaande de waarheid verklaren. Tegenwoordig wordt de waarheid vaak gereduceerd tot een subjectieve authenticiteit van de enkeling, die ook alleen voor het individuele leven geldt. Een gemeenschappelijke waarheid beangstigt ons, omdat we haar identificeren met de onverzoenlijke dwang van totalitaire systemen. Wanneer de waarheid echter een waarheid van de Liefde is, wanneer de waarheid zich in de persoonlijke ontmoeting met de Ander en met de anderen ontsluit, dan wordt ze bevrijd uit de beslotenheid van het individu en kan ze een deel worden van het gemeenschappelijke goed. Omdat ze de waarheid van een Liefde is, vormt ze geen waarheid die zich met geweld oplegt en die individuele mensen verdrukt. Omdat ze voortkomt uit liefde, kan ze het hart bereiken, de persoonlijke kern van ieder mens. Zo wordt duidelijk, dat het geloof niet onverzoenlijk is, maar juist groeit in een vreedzaam samenleven met anderen dat de medemensen respecteert. De gelovige is niet arrogant; integendeel: de waarheid laat hem deemoedig worden omdat hij beseft, dat niet wij de waarheid bezitten, maar dat de waarheid ons omvat en bezit. Verre van ons te verharden, brengt de zekerheid die het geloof biedt, ons in beweging; ze maakt het getuigenis en de dialoog met eenieder mogelijk.

Omdat het verenigd is met de waarheid van de Liefde, is het licht van het geloof aan de andere kant ook niet vreemd aan de stoffelijke wereld, omdat de liefde steeds met lichaam en ziel beleefd wordt. Het licht van het geloof is een geïncarneerd licht, dat voortkomt uit het ‘lichtende’ leven van Jezus. Het schijnt ook op de materie, vertrouwt op haar ordening en erkent dat in de materie een weg opengaat van harmonie en van een steeds omvattender verstaan. Zo kan de zienswijze van de wetenschap haar voordeel doen met het geloof: het geloof nodigt de wetenschapper uit om open te blijven staan voor het geheel van de werkelijkheid, in heel haar onuitputtelijke rijkdom. Het geloof wekt het kritische bewustzijn, in zoverre het verhindert dat het onderzoek voldoening vindt in zijn formules; het geloof helpt om te begrijpen dat de natuur deze formules steeds weer overstijgt. Door verwondering te wekken over het mysterie van de schepping, biedt het geloof de rede een weidser perspectief om de wereld, die zich voor wetenschappelijk onderzoek ontsluit, beter te kunnen verlichten.