Eerbiedwaardige broeders, dierbare zonen en dochters, heil en apostolische zegen!

De sociale zorg van de Kerk die een authentieke ontwikkeling van de mens en de maatschappij beoogt welke de menselijke persoon in al zijn dimensies eerbiedigt en bevordert, is steeds op de meest verschillende wijzen tot uitdrukking gekomen. Eén van de bevoorrechte middelen waarmee de Kerk in de jongste tijd tussenbeide is gekomen, is het leergezag van de pausen dat, vanaf de encycliek Paus Leo XIII - Encycliek
Rerum Novarum
Over kapitaal en arbeid
(15 mei 1891) van Leo XIII als referentiepunt, dikwijls gehandeld heeft over het sociale vraagstuk en de publicatie van de verschillende sociale documenten enige malen heeft laten samenvallen met de herdenking van dat eerste document. Paus Pius XI, Encycliek, Over de aanpassing van de sociale orde, Quadragesimo Anno (15 mei 1931) H. Paus Johannes XXIII, Encycliek, Moderne ontwikkeling van het sociale leven en de christelijke beginselen, Mater et Magistra (15 mei 1961) H. Paus Paulus VI, Apostolische Brief, Aan Maurice Kardinaal Roy, bij gelegenheid van de 80ste verjaardag van Rerum Novarum, Octogesima Adveniens (14 mei 1971) H. Paus Johannes Paulus II, Encycliek, Op de negentigste verjaardag van de encycliek Rerum Novarum, Laborem Exercens (14 sept 1981) Paus Pius XII, Radiotoespraak, Op het Hoogfeest van Pinksteren ter gelegenheid van de vijftigste verjaardag van Rerum Novarum, La Solennità (1 juni 1941). De pausen hebben niet nagelaten door die interventies ook nieuwe aspecten van de sociale leer van de Kerk toe te lichten. Daardoor is, te beginnen bij de zeer waardevolle inbreng van Leo XIII welke door de volgende bijdragen van het leergezag verrijkt is, een bijgewerkt leerstellig 'corpus' gevormd, dat zich ontwikkelt naarmate de Kerk in het volle licht van het door Jezus Christus geopenbaarde Woord Vgl. 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de Goddelijke openbaring, Dei Verbum (18 nov 1965), 4 en onder de bijstand van de heilige Geest Vgl. Joh. 14, 16.26 Vgl. Joh. 16, 13-15 de gebeurtenissen interpreteert terwijl deze zich in de loop van de geschiedenis afspelen. Zo tracht zij de mensen te leiden bij het beantwoorden aan hun roeping om de aardse maatschappij op verantwoorde wijze op te bouwen, ook met behulp van de rationele reflectie en van de menselijke wetenschappen.

In dat belangrijke corpus van sociale leer bevindt en onderscheidt zich de encycliek H. Paus Paulus VI - Encycliek
Populorum Progressio
Over de ontwikkeling van de volken
(26 maart 1967), die mijn vereerde voorganger Paulus VI op 26 maart 1967 gepubliceerd heeft.

De blijvende actualiteit van deze encycliek kan men gemakkelijk herkennen als men de reeks van herdenkingen ziet die gedurende dit jaar plaatsgevonden hebben, in verschillende vormen en in vele kringen van de kerkelijke en burgerlijke wereld. Met hetzelfde doel heeft de Pauselijke Raad 'Justitia et Pax' vorig jaar een rondschrijven gezonden aan de synoden van de oosterse katholieke Kerken en aan de bisschoppenconferenties. Zij heeft ideeën en voorstellen gevraagd voor de beste wijze waarop de herdenking van de encycliek gevierd en het onderricht ervan verrijkt en eventueel toegepast zou kunnen worden. De commissie heeft zelf bij gelegenheid van de twintigste verjaardag een plechtige herdenking georganiseerd waaraan ik zelf heb willen deelnemen door de slottoespraak te houden. Vgl. H. Paus Johannes Paulus II, Toespraak, Bij het slot van de herdenking van twintig jaar Populorum Progressio (24 mrt 1987)

Gelet ook op de inhoud van de antwoorden op het genoemde rondschrijven lijkt het mij passend nu, aan het eind van het jaar 1987, een encycliek te wijden aan de thematiek van H. Paus Paulus VI - Encycliek
Populorum Progressio
Over de ontwikkeling van de volken
(26 maart 1967).

Ik wil daarmee voornamelijk twee belangrijke doeleinden bereiken: van de ene kant eer betuigen aan dat H. Paus Paulus VI - Encycliek
Populorum Progressio
Over de ontwikkeling van de volken
(26 maart 1967) van Paulus VI en aan de leer ervan; van de andere kant in de lijn die getrokken is door mijn vereerde voorgangers op de Stoel van Petrus, de continuïteit en de voortdurende vernieuwing van de sociale leer bevestigen. Want continuïteit en vernieuwing vormen een bewijs van de blijvende waarde van de leer van de kerk. Dit tweevoudige kenmerk is karakteristiek voor haar leer op sociaal gebied. Enerzijds is zij blijvend, want zij blijft dezelfde in haar diepste inspiratie, in haar 'beginselen tot bezinning', haar 'beoordelingsnormen', haar fundamentele 'richtlijnen tot handelen' Vgl. Congregatie voor de Geloofsleer, Over de christelijke vrijheid en bevrijding, Libertatis conscientia (22 mrt 1986) Vgl. H. Paus Paulus VI, Apostolische Brief, Aan Maurice Kardinaal Roy, bij gelegenheid van de 80ste verjaardag van Rerum Novarum, Octogesima Adveniens (14 mei 1971) en vooral in haar levende band met het evangelie van de Heer; anderzijds is zij altijd nieuw, want zij is onderhevig aan de noodzakelijke en gewenste aanpassingen die gesuggereerd worden door het veranderen van de historische omstandigheden en door het onophoudelijke verloop van de gebeurtenissen waarin het leven van de mensen en van de maatschappij zich afspeelt.

Ik ben overtuigd dat de leer van de encycliek H. Paus Paulus VI - Encycliek
Populorum Progressio
Over de ontwikkeling van de volken
(26 maart 1967) die gericht is aan de mensen en de maatschappij van de zestiger jaren, heel haar vermogen van beroep op het geweten behouden heeft. In deze overtuiging stel ik mij voor nu, op het eind van de tachtiger jaren, de weerklank ervan te doen voortduren en haar te verbinden met de mogelijke toepassingen op het huidige ogenblik van de geschiedenis, dat niet minder dramatisch is dan dat van twintig jaar geleden. Ik tracht daarbij de dragende lijnen van de huidige wereld te schetsen, steeds vanuit de gezichtshoek van het motief dat de leer geïnspireerd heeft, nl. de ontwikkeling van de volken, die nog lang niet voltooid is.

Wij weten goed dat de tijd volgens hetzelfde ritme verloopt. Toch heeft men nu de indruk dat hij onderhevig is aan een beweging van voortdurende versnelling, vooral vanwege de vermenigvuldiging en de ingewikkeldheid van de verschijnselen temidden waarvan wij leven. Bijgevolg heeft de gestalte van de wereld, die weliswaar enige fundamentele constanten bewaart, in de loop van de laatste twintig jaren belangrijke veranderingen ondergaan en vertoont zij gij enkele nieuwe aspecten.

Deze tijdsspanne, die aan de vooravond van het derde christelijke millennium gekenmerkt wordt door een wijdverspreide verwachting, als van een nieuwe 'advent' Vgl. H. Paus Johannes Paulus II, Encycliek, Moeder van de Verlosser, Redemptoris Mater (25 mrt 1987), 3 Vgl. H. Paus Johannes Paulus II, Homilie, Nieuwjaarsdag 1987, Feest van de Heilige Moeder van God en de twintigste wereldvredesdag (1 jan 1987) welke in zekere zin geen mens onberoerd laat, biedt de gelegenheid om de leer van de encycliek te verdiepen en om er ook de perspectieven van te onderscheiden. De onderhavige reflectie heeft vooral tot doel om met behulp van het theologische onderzoek van de tijdelijke werkelijkheid de noodzaak te benadrukken van een rijker en meer gedifferentieerd begrip van de ontwikkeling, overeenkomstig de voorstellen van de encycliek, en om enige praktische vormen van uitvoering aan te geven.