
Paus Benedictus XVI - 30 december 2009
Geliefde broeders en zusters,
Tijdens de laatste audiëntie van dit jaar, zou ik u willen spreken over Petrus Lombardus: een theoloog die leefde in de XIIe eeuw en grote faam genoot, want één van zijn werken, “Sentences” (Spreuken) genoemd, werd vele eeuwen gebruikt als handboek van theologie.
Wie was dan Petrus Lombardus? Ook al zijn de inlichtingen over zijn leven weinig talrijk, toch kunnen wij ten minste de essentiële lijnen van zijn biografie reconstrueren. Hij werd geboren tussen de XIe en XIIe eeuw, in de buurt van Novara, in het noorden van Italië, op grondgebied dat vroeger toebehoorde aan de Lombarden: om die reden werd hem de naam “Lombardus” gegeven. Hij was van bescheiden afkomst, zoals we kunnen afleiden uit de brief die Bernardus van Clairvaux schreef aan Gilduin, overste van de abdij van Sint-Victor in Parijs, waarin hij vroeg hem gratis op te nemen omdat Petrus naar die stad kwam studeren. Inderdaad, zelfs in de Middeleeuwen waren het niet alleen edelen en rijken die konden studeren en een belangrijke rol spelen in het kerkelijke en sociale leven, maar ook personen van bescheiden afkomst, zoals bijvoorbeeld Paus Gregorius VII, de Paus die Hendrik IV het hoofd bood, of Maurice de Sully, aartsbisschop van Parijs die de Notre-Dame liet bouwen en zoon was van een arme boer.
Petrus Lombardus begon zijn studies in Bologna, vervolgens in Reims en uiteindelijk in Parijs. Vanaf 1140 gaf hij les in de prestigieuze school Notre-Dame. Als theoloog geacht en gewaardeerd, werd hij acht jaar later door paus Eugenius III belast met het onderzoek van de leerstellingen van Gilbert van Poitiers, gekend als “de la Porrée”, die vele discussies veroorzaakten omdat zij niet helemaal orthodox werden bevonden. Eens priester geworden, werd hij in 1159 aangesteld tot bisschop van Parijs, een jaar vóór zijn dood die plaatsvond in 1160.In een andere passage uit zijn hoofdwerk, stelt Petrus Lombardus zich over de verdiensten van Christus de vraag: “Waarom heeft (Christus) dan willen lijden en sterven, als Zijn deugden reeds volstonden voor alle verdiensten?”. Zijn antwoord is indringend en doeltreffend: “Voor u, niet voor Hemelf!”. Hij gaat dan verder met een andere vraag en antwoord, die de discussies lijken weer te geven die plaatshadden tijdens de lessen van de meesters in theologie tijdens de Middeleeuwen: “En in welke zin leed en stierf Hij voor mij? Opdat Zijn lijden en dood voor u een voorbeeld en reden zouden zijn. Een voorbeeld in deugd en nederigheid, een reden tot heerlijkheid en vrijheid; een voorbeeld door God gegeven die gehoorzaam was tot de dood; een reden voor uw bevrijding en zaligheid” Petrus Lombardus, Sententiae. 3,18,5.