De historische weg van het christendom heeft met het ontstaan van vele nationaal getinte vormen grote inculturatie-prestaties geleverd en christelijke naties en culturen doen ontstaan, waarin men een uitdrukking van het Pinksterwonder kan zien: iedereen bidt tot God in zijn eigen taal en niettemin bestaat er een gemeenschappelijk bewustzijn, tot een universele kerk te behoren. Deze inculturatie, volgens het principe van "één volk Gods in veel talen en culturen" die door staatsgrenzen van elkaar gescheiden zijn, heeft echter ook haar schaduwkanten. Ze kan worden misbruikt om particularismen te accentueren, die het culturele verschil benadrukken en alleen maar een keurig gescheiden nationaal-kerkelijke identiteit bevorderen.

Tegenover de uitdaging van een moderne migrantenzielzorg heeft zo'n inculturatie-principe toch maar een beperkte geldigheid. Daarom benadrukken zowel de universele als de lokale richtlijnen voor de migrantenzielzorg niet alleen maar de klassieke inculturatie in de herkomstculturen van de migranten als principe van pastoraal. Wat evenzeer vereist wordt is de inculturatie in de zich veranderende culturen van de migranten (inculturatie "onderweg") en de inculturatie in de plaatselijke kerk (doel-inculturatie).

Inculturatie in de zich veranderende culturen der migranten: Bij alle nadruk op het recht van behoud van de moedertaal en van het geestelijk erfgoed houden de richtlijnen er toch aan vast, dat 'de manier waarop' - de juridische vormen en de passende duur van de godsdienstige bijstand voor de migranten in het algemeen en in ieder afzonderlijk geval - dat dit alles zeer wel overlegd en voortdurend aan de verschillende situaties aangepast moet worden. Hier worden onder andere genoemd: "de duur van de emigratie en het proces van de integratie (in de eerste generatie en in de volgende), de verschillen in cultuur (taal en ritus), de omstandigheden van de emigratie: een periodieke, blijvende of in tijd begrensde emigratie, een emigratie van kleine groepen of van grote massa's, geografisch geconcentreerd of gespreid" Congregatie voor de Bisschoppen, Instructie over de pastorale zorg voor de migranten, De pastorali migratorum cura (22 aug 1969), 11. Met andere woorden: de migrantenzielzorg moet, evenals de zielzorg in het algemeen constant worden aangepast aan de levensomstandigheden en de culturele verderontwikkeling van de mensen.

Met name de migranten uit de tweede en derde generatie leiden een "leven in meer dan één cultuur", trouwen met mensen uit het nieuwe vaderland of met migranten uit weer andere culturen. Bij hen wortelen de taal en de gewoonten van het nieuwe land zich hoe langer hoe meer. Dit ontstaan van zogenaamde meng-etniciteiten is normaal en was altijd al de regel bij de moderne migratie in de tijd van de industrialisering. Maar op het gebied van het religieuze en parochiële leven ontdekken de immigranten, dat er uitsluitend naar moedertalen keurig gescheiden aanbiedingen bestaan, die op de hier genoemde ontwikkelingen niet ingaan.

Inculturatie in de plaatselijke kerk betekent meer dan alleen maar de deelname aan Duitstalig godsdienstig en parochieel leven, die door het synodedocument wordt verwacht. Inculturatie is namelijk een wederzijds proces. Ook de plaatselijke kerk moet tegenover de migratie bereid zijn tot inculturatie, tot het opnemen van en het zich aanpassen aan de nieuwe mensen.

De ontwikkeling van een levende katholiciteit veronderstelt dat in de Duitse parochies en in de anderstalige missies de nodige voorwaarden worden geschapen die het de migranten mogelijk maken, hun eigen identiteit ook werkelijk te beleven. Niet alleen de migrantenzielzorgers, maar ook de "inheemse" zielzorgers zouden bruggenbouwers moeten zijn voor inculturatie en intercultureel begrip. De gewenste inculturatie in de plaatselijke kerk is alleen dan mogelijk, wanneer in de toekomst in plaats van een "monoculturele" een "multiculturele" pastoraal gepraktiseerd wordt. Dat wil zeggen, dat de inmiddels ingetreden multiculturele situatie van de maatschappij moet worden doorgetrokken naar een "pastorale structuurconstante' met de daarbij behorende consequenties voor de opleiding van missionarissen en "inheemse" zielzorgers met talenkennis.

Het Christendom was oorspronkelijk multicultureel met het "visioen", in een en dezelfde maatschappij het volk Gods uit volkeren te zijn, waarin geen "Grieken" en "Joden" meer zijn. Pas later werd de inculturatie in de verschillende "nationale culturen" nodig. Kerk werd op die manier meer en meer begrepen als volk Gods in veel nationaal getinte volkeren en culturen. Deze visie heeft in de katholieke kerk na het Tweede Vaticaans Concilie door de grotere betekenis van de lokale kerken een bijzondere betekenis gekregen. Tegelijkertijd benadrukt het Concilie het oer-christelijke begrip van "volk Gods" en geeft zicht op de "eenheid van de familie der mensheid" en op het "éénworden" van de wereld.

Het Tweede Vaticaans Concilie spreekt op indrukwekkende wijze over het nieuwe "Godsvolk", dat onder alle volkeren der aarde woont en uit al die volkeren zijn burgers betrekt. Het Concilie wijst bovendien op universaliteit en katholiciteit als kenmerken van dit nieuwe "Godsvolk": "op grond van deze katholiciteit dragen de afzonderlijke delen hun eigen gaven aan en schenken die aan de andere delen en aan heel de kerk, zodat het geheel en de afzonderlijke delen groter worden door allen die de gemeenschap met elkaar onderhouden en samenwerken aan een volheid in eenheid".

Zo'n katholiciteit laat echter pas zien wat ze waard is, als christenen, komend uit verschillende volkeren, de grenzen van de verschillende nationale staten doorbreken en leven in één en dezelfde maatschappij. Pas dan worden christenen praktisch uitgedaagd, te laten zien dat ze echt "een volk van volkeren" zijn. Zo biedt de door migratiebewegingen in alle Europese staten ontstane multiculturele maatschappij de mogelijkheid, weer aan te knopen aan de "Volk-Gods-ervaring" van de oerkerk.