Zoeken in kerkelijke documenten en berichten

Het staat buiten kijf dat het eerste doel dat de grote Paus voor ogen stond bij het voltrekken van deze belangrijke, historische gebeurtenis, erin bestond om het onderricht te hernemen en te ontwikkelen over de verhouding tussen geloof en rede zoals het Eerste Vaticaans Concilie, waaraan hij als bisschop van Perugia actief had aan deelgenomen, had ontwikkeld. Immers, in de dogmatische constitutie 1e Vaticaans Concilie
Dei Filius
3e Zitting - Dogmatische Constitutie over het Katholieke Geloof
(24 april 1870) hadden de Concilievaders een bijzondere aandacht besteed aan dit brandend actuele thema: in de behandeling “de fide et ratione” hadden zij eensgezind stelling genomen tegen de wijsgerige en theologische instromingen afkomstig van het dominante rationalisme en hadden zij verklaard, op basis van de goddelijke Openbaring, overgeleverd en trouw geïnterpreteerd door de voorgaande oecumenische Concilies, toegelicht en verdedigd door de heilige Vaders en Leraren van het Oosten en het Westen, dat geloof en rede, veeleer dan aan elkaar tegengesteld te zijn, elkaar konden en moesten op vriendschappelijke wijze ontmoeten.Vgl. 1e Vaticaans Concilie, 3e Zitting - Dogmatische Constitutie over het Katholieke Geloof, Dei Filius (24 apr 1870), 17-22 Vgl. 1e Vaticaans Concilie, 3e Zitting - Dogmatische Constitutie over het Katholieke Geloof, Dei Filius (24 apr 1870), 38-40

De voortdurende vijandelijke aanvallen van de kant van de vijanden van het katholieke geloof en van de rechte rede leidde Leo XIII ertoe om in zijn Encycliek de leer van Vaticanum I te herbevestigen en verder te ontwikkelen. Nadat hij in de Encycliek de geleidelijke en steeds grotere bijdrage van verlichte geesten, zowel in het Oosten als in het Westen, ter verdediging en ontwikkeling van het wijsgerige en theologische denken opgeroepen heeft, staat de Paus stil bij het werk van verdieping en synthese dat Sint-Thomas verricht heeft. Hij aarzelt niet -in woorden die verdienen geciteerd te worden in hun helder, klassiek Latijn- om de Engelachtige Leraar aan te duiden als degene die het rationele onderzoek heeft binnengebracht in de geloofsgegevens, wat van onvergankelijke waarde is gebleken:

“Illorum doctrinas, velut dispersa cuiusdam corporis membra, in unum Thomas collegit et coagmentavit, miro ordine digessit, et magnis incrementis ita adauxit, ut catholicae Ecclesiae singulare praesidium et decus iure meritoque habeatur... Praeterea rationem, ut par est, a fide apprime distinguens, utramque tamen amice consocians, utriusque tum iura conservavit, tum dignitati consuluit, ita quidem ut ratio ad humanum fastigium Thomae pennis evecta, iam fere nequeat sublimius assurgere; neque fides a ratione fere possit plura aut validiora adiumenta prestolari, quam quae iam est per Thomam consecuta”.

"Hun leerstellingen, die als de verspreid liggende ledematen waren van één lichaam, heeft Thomas bijeengebracht en tot een feilloze synthese verbonden. Hij rangschikte alles in wonderbare orde en voegde er belangrijke punten aan toe, zodat hij met volle recht als een onvergelijkelijke steunpilaar en een sieraad van de katholieke Kerk wordt beschouwd.... Bovendien wist hij, bij de vereiste, door hem zeer scherp gestelde, onderscheiding van rede en geloof, ze toch vriendschappelijk te doen samengaan. Hierdoor liet hij elk van die beiden in haar recht en waarde, zodat enerzijds de rede op Thomas' vleugelen tot de hoogste voor de mens bereikbare hoogte gedragen, welhaast niet hoger meer kan stijgen; en anderzijds het geloof moeilijk méér of sterker steun van de rede kan verwachten, dan het door Thomas reeds verwierf. Paus Leo XIII, Encycliek, Ter herstel van de christelijke wijsbegeerte naar de geest van Sint-Thomas van Aquino in de katholieke scholen, Aeterni Patris (4 aug 1879), 45