De feministische Bijbelhermeneutiek is tegen het einde van de negentiende eeuw ontstaan in de Verenigde Staten. In de sociaal-culturele context van de strijd voor de rechten van de vrouw bracht het comité voor de herziening van de Bijbel The Woman’s Bible uit in twee delen (New York 1885/ 1898).

Met nieuwe kracht is die stroming weer opgekomen sinds de jaren 1970, en zij heeft sindsdien samen met de vrouwenbevrijdingsbeweging een geweldige vlucht genomen, vooral in Noord-Amerika.

Eigenlijk zijn er verschillende soorten van feministische Bijbelhermeneutiek te onderscheiden, want er worden zeer verschillende benaderingswijzen gebruikt. Wat zij gemeen hebben is hun thema, de vrouw en het doel dat zij nastreven: de bevrijding van de vrouwen en de gelijkberechtiging met de man.

Wij willen hier de drie voornaamste richtingen van feministische Bijbelhermeneutiek noemen: de radicale richting, de nieuw-orthodoxe richting en de kritische richting.

• De radicale richting wijst het gezag van de Bijbel geheel en al af, en zegt dat de Bijbel een product is van mannen met de bedoeling om de overheersing van de man over de vrouw veilig te stellen (androcentrisme).
• Voor de nieuw-orthodoxe richting is de Bijbel profetisch en kan hij van dienst zijn voor zover hij het opneemt voor de zwakken en dus ook voor de vrouw. Dit wordt beschouwd als een ‘canon in de canon’, om zo alles naar voren te halen wat in de Bijbel pleit voor de bevrijding van de vrouwen haar rechten.
• De kritische richting gebruikt een subtiele methodologie en probeert de positie en rol van de christelijke vrouw te herontdekken in de Jezusbeweging en in de paulinische gemeenten. Er zou in die tijd een zekere gelijkstelling tussen man en vrouw hebben bestaan. Maar die gelijkheid zou in de geschriften van het Nieuwe Testament, en in sterker mate nog daarna, min of meer zijn verheimelijkt, terwijl patriarchaat en androcentrisme steeds meer de overhand kregen.

De feministische hermeneutiek heeft geen nieuwe methode uitgewerkt. Ze bedient zich van de gebruikelijke exegetische methodes, met name van de historisch-kritische methode. Maar zij voegt er twee onderzoekscriteria aan toe.

• Allereerst het feministisch criterium, ontleend aan de vrouwenbevrijdingsbeweging, in de lijn van de meer algemene beweging van de bevrijdingstheologie. Dit criterium gebruikt een hermeneutiek gebaseerd op achterdocht: de geschiedenis is meestal geschreven door de overwinnaars; wil men de waarheid achterhalen, dan mag men dus niet afgaan op de teksten, maar moet men in de teksten aanwijzingen zoeken die misschien iets anders onthullen.
• Het tweede is een sociologisch criterium; het gaat uit van de studie van de maatschappijvormen in de Bijbelse tijden, hun sociale stratificatie en de plaats die de vrouw daarin had.

Wat de geschriften van het Nieuwe Testament betreft bestudeert men uiteindelijk niet de idee over de vrouw zoals die te vinden is in het Nieuwe Testament; men tracht twee verschillende situaties van de vrouw in de eerste eeuw historisch te reconstrueren:

- de gebruikelijke situatie in de joodse en de Grieks-Romeinse maatschappij,

- de situatie, met een geheel vernieuwend karakter, die in de Jezusbeweging en de paulinische gemeenten ontstond; men zou daar een "gemeenschap van volgelingen van Jezus hebben gevormd die allen gelijk waren". Voor deze zienswijze beroept men zich vaak op de tekst van Galaten 3,28. De doelstelling is de vergeten rol van de vrouw in de Kerk van de begintijd weer te ontdekken.

De feministische exegese is zeer verrijkend. Vrouwen zijn actiever betrokken geraakt bij het exegetisch onderzoek. Vaak duidelijker dan de mannen hebben zij de aanwezigheid, betekenis en rol van de vrouw weten te onderscheiden in de Bijbel, de geschiedenis van de christelijke begintijd en in de Kerk. Omdat de moderne culturele belangstelling meer aandacht heeft voor de waardigheid van de vrouwen haar rol in de maatschappij en in de Kerk, worden aan de Bijbeltekst nieuwe vragen gesteld, waar weer nieuwe ontdekkingen uit voortkomen. Door het aanvoelen van de vrouwen kunnen bepaalde, veel gebruikte interpretaties ontmaskerd en gecorrigeerd worden, die tendentieus waren en dienden als rechtvaardiging voor de overheersing door de man.

Wat het Oude Testament betreft, hebben verschillende studies getracht tot een beter verstaan van het Godsbeeld te komen. De God van de Bijbel is niet de projectie van een patriarchale mentaliteit. Hij is Vader, maar Hij is ook de God vol moederlijke tederheid en liefde.

Voor zover de feministische exegese uitgaat van een vooringenomen standpunt, bestaat het gevaar dat zij de Bijbelteksten tendentieus en dus op aanvechtbare wijze interpreteert. Om haar stellingen te bewijzen, moet zij vaak bij gebrek aan beter haar toevlucht nemen tot argumenten ex silentio. Zoals men weet is dat soort argumenten in het algemeen onbetrouwbaar; ze zijn nooit sterk genoeg om er een gevolgtrekking op te baseren. Daarnaast kan het zoeken, op grond van vluchtige aanwijzingen uit de tekst, naar een historische situatie die door diezelfde teksten verheimelijkt zou worden, niet als exegetische arbeid in eigenlijke zin worden beschouwd. Het gevolg ervan is dat de inhoud van de geïnspireerde teksten wordt afgewezen en liever gekozen wordt voor een andere, hypothetische constructie.

De feministische exegese werpt vaak vragen op over de macht in de Kerk. Zoals bekend, zijn deze vragen onderwerp van discussie of vormen een bron van conflicten. Op dit gebied zal de feministische exegese alleen dan nuttig zijn voor de Kerk als ze niet dezelfde fouten maakt die ze aan de kaak stelt, en als zij niet vergeet wat het evangelie leert over macht als dienst, een leer die Jezus heeft gericht tot al zijn leerlingen, mannen en vrouwen.²