Zoeken in kerkelijke documenten en berichten

Het protest tegen God omwille van de gerechtigheid is niet dienstig. Een wereld zonder God is een wereld zonder hoop (Ef. 2, 12). Alleen God kan gerechtigheid schenken. En het geloof geeft ons de zekerheid: Hij doet het. Het beeld van het Laatste Oordeel is allereerst geen schrikbeeld, maar een beeld van hoop, voor ons misschien zelfs wel het beslissende beeld van de hoop. Maar is het niet toch ook een beeld van de vrees? Ik zou zeggen: een beeld van de verantwoordelijkheid. Van daaruit een beeld voor die vrees, waarvan de heilige Hilarius zegt, dat al onze vrees in de liefde zijn oorsprong vindt. Vgl. H. Hilarius van Poitiers, Tractaten over de Psalmen, Tractatus super Psalmos. Ps. 127, 1-3: CSEL 22, 628-630 God is gerechtigheid en verschaft gerechtigheid. Dat is onze troost en onze hoop. Maar in Zijn gerechtigheid is tegelijk genade. Dat weten wij door de blik op de gekruisigde en verrezen Christus. Beide, gerechtigheid en genade, moeten in de juiste innerlijke band met elkaar worden gezien. De genade heft de gerechtigheid niet op. Zij maakt het onrecht niet tot recht. De genade is geen spons die alles uitwist, zodat ten slotte toch alles om het even is wat iemand op aarde gedaan heeft. Tegen zo’n soort van hemel en genade heeft bijvoorbeeld Dostojevski in zijn roman De Gebroeders Karamazov met recht protest aangetekend. De misdadigers zitten uiteindelijk niet naast de slachtoffers op dezelfde wijze aan de tafel van het eeuwig bruiloftsmaal, alsof er niets gebeurd zou zijn. Ik zou hier graag een tekst van Plato willen citeren, die een voorgevoel van het rechtvaardige oordeel uitdrukt, die in veel opzichten ook voor de christen waar en heilzaam blijft. Hij heeft het erover – zeker, in mythologische beelden, die echter ondubbelzinnig waarheid zichtbaar maken – dat aan het einde de zielen naakt voor de rechter zullen staan. Nu telt niet meer wat ze eens in de geschiedenis geweest waren, maar alleen nog wat ze in waarheid zijn. “Daar heeft hij (de rechter) wellicht de ziel van een (...) koning of heerser voor zich en ziet er helemaal niets gezonds aan. Hij ziet haar door en door gegeseld en vol littekens die van meineed en ongerechtigheid stammen (...) en alles is scheef, vol leugens en hoogmoed, en niets is recht, omdat zij zonder waarheid opgegroeid is. En hij ziet hoe de ziel door willekeur, weelde, overmoed en onbezonnenheid in het handelen met mateloosheid en schandelijkheid beladen is. Bij deze aanblik stuurt hij deze ziel meteen naar de kerker, waar zij de verdiende straffen zal moeten ondergaan (...) Soms echter ziet hij een andere ziel voor zich, een die een vroom en eerlijk leven heeft geleid (...); hij verheugt zich over haar en zendt haar zeker naar de eilanden van de zaligen.” Plato, Gorgias. 525a-526c Jezus heeft ons als waarschuwing in de gelijkenis van de rijke vrek en de arme Lazarus Vgl. Lc. 16, 19-31 het beeld van zo’n door overmoed en weelde vernielde ziel getoond, die zelf een onoverbrugbare kloof tussen zichzelf en de arme heeft geschapen: de kloof van het opgesloten zijn in materieel genot, de kloof van het vergeten van de ander, van het onvermogen om lief te hebben, die nu tot brandende en niet meer te genezen dorst wordt. Daarbij moeten we wel bedenken dat Jezus in deze gelijkenis niet over het definitieve lot na het Oordeel over de wereld spreekt, maar een voorstellingswijze hanteert die zich onder meer in het vroege jodendom bevindt en die meent dat er een tussentoestand bestaat tussen dood en opstanding, waarin de definitieve uitspraak nog gedaan moet worden.