Paus Benedictus XVI - 30 november 2007
Voordat we onze hedendaagse vragen nagaan, moeten we eerst nog iets nauwkeuriger luisteren naar het getuigenis van de bijbel over de hoop. Hoop is inderdaad een kernwoord van het bijbelse geloof, zozeer dat de woorden geloof en hoop op verschillende plaatsen verwisselbaar lijken. Zo verbindt de Brief aan de Hebreeën “de volle overtuiging van ons geloof” (Hebr. 10, 22) en het “onwrikbaar vasthouden aan de belijdenis van onze hoop” (Hebr. 10, 23) heel nauw met elkaar. Ook waar de Eerste brief van Petrus de christenen er toe oproept altijd bereid te zijn tot verantwoording over de logos – de zin en grond – van hun hoop (1 Pt. 3, 15), betekent ‘hoop’ hetzelfde als ‘geloof’. Hoezeer de gave van een betrouwbare hoop het bewustzijn van de vroege christenen bepaalde, blijkt ook waar het christelijke bestaan vergeleken wordt met het leven vóór het geloof of met de situatie van de aanhangers van andere godsdiensten. Paulus herinnert de Efeziërs eraan dat zij vóór hun ontmoeting met Christus “zonder hoop en zonder God in de wereld” waren (Ef. 2, 12). Natuurlijk weet hij dat ze goden hadden, dat ze godsdienst hadden, maar hun goden waren twijfelachtig geworden en van hun tegenstrijdige mythen ging geen hoop uit. Ondanks de goden waren ze “zonder God” en stonden daarom in een donkere wereld, voor een donkere toekomst. “In nihil ab nihilo quam cito recidimus” (Hoe snel vallen wij van het niets in het niets terug) Corpus Inscriptionum Latinarum, Bd. VI, nr. 26003 luidt een grafschrift uit die tijd, waaruit onverbloemd het bewustzijn spreekt waar Paulus op zinspeelt. In diezelfde geest zegt hij tot de Tessalonicensen: U moet niet bedroefd zijn “zoals de andere mensen, die geen hoop hebben” (1 Tess. 4, 13). Ook hier blijkt het onderscheidende van de christenen dat ze toekomst hebben: niet dat ze tot in detail zouden weten wat hun te wachten staat, maar wel weten ze over het geheel dat hun leven niet uitloopt op leegte. Pas wanneer toekomst als positieve werkelijkheid zeker is, wordt ook het heden leefbaar. Zo kunnen we nu zeggen: het christendom was niet enkel 'goed nieuws', een mededeling van tot dan toe onbekende inhoud. In onze hedendaagse taal: de christelijke boodschap was niet alleen ‘informatief’ maar ook ‘performatief’, dat wil zeggen: het evangelie is niet alleen een mededeling op cognitief vlak; het is een mededeling die feiten tot stand brengt en het leven verandert. De donkere deur van de tijd, van de toekomst, is opengebroken. Wie hoop heeft, leeft anders; hem is een nieuw leven geschonken.
