Aan het einde van de Synode, gedurende welke wij ons hebben bezonnen in een klimaat van kerkgemeenschap, geleid door het licht van onze Heer Jezus Christus over 'de roeping en zending van de leken in Kerk en wereld twintig jaar na het Tweede Vaticaans Concilie', richten wij ons, Synode-vaders, in vereniging met de opvolger van Petrus, tot u, onze broeders in het Bisschopsambt, tot de priesters, diakens, mannelijke en vrouwelijke religieuzen, en heel bijzonder tot u, leken, mannen en vrouwen, met een gevoel van diepe genegenheid, om met u de kerk-ervaring te delen, die wij in deze dagen beleefd hebben.

Heel de katholieke wereld heeft ons zijn stem doen horen, niet alleen door de Synode-vaders, maar ook door de leken, die uitgenodigd waren door de Heilige Vader. Hun getuigenis in hun suggesties vormden voor ons een echo van al uw stemmen. Daardoor konden wij de aanwezigheid van alle kerken voelen met hun lijden en angsten, maar ook met hun vitaliteit en hun hoop. Wij hebben de aanwezigheid van de verrezen Heer ervaren, die de Kerk vergezelt in deze beslissende uren van de geschiedenis.

Het mysterie van de Kerk uitdiepend, heeft het Tweede Vaticaans Concilie een vernieuwing gebracht, waarvan de dynamiek in heel het volk van God het ontstaan van nieuwe vormen van deelname en zendings-engagement van de leken bevorderd heeft.

Zo ontstonden nieuwe instellingen en diensten, groepen en bewegingen, nieuwe vormen van samenwerking en dialoog.

In moeilijke omstandigheden, waar de godsdienstvrijheid niet erkend wordt, hebben leken het geloof doorgegeven en in stand gehouden, zelfs met opoffering van hun leven. In landen waar men het geloof pas kort kent, hebben catechisten en andere leken het evangelie verkondigd en gemeenschappen opgebouwd. De nieuwe omstandigheden van de wereld, die momenteel snelle en ingrijpende veranderingen kent, brengen ook nieuwe uitdagingen op alle vlakken van het leven.

In de wereld hebben de leken, op grond van hun geloof, een onvervangbare rol. Zo zetten mannen en vrouwen zich juist als christen meer en meer in op het gebied van cultuur, wetenschap, techniek, arbeid, politiek en in de verschillende vormen van de uitoefening van macht.

De weg in de geschiedenis opent voor de Kerk nieuwe horizonten en vereist aangepaste antwoorden op de uitdagingen, waarvoor zij wordt gesteld. Alle leken, die trouw zijn aan hun roeping en betrokken bij de zending van de Kerk, willen wij onze dankbaarheid uitdrukken, ons vertrouwen schenken en onze steun betuigen.

In ons gemeenschappelijk denken hebben wij getracht het wezen, de waardigheid en de verantwoordelijkheid van de leek te omschrijven. De leken hebben een waardigheid, die zij gemeenschappelijk hebben met de clerici en de religieuzen; zij vormen allen samen éen verenigd volk in de eenheid van de Vader, de Zoon en de heilige Geest' 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de Kerk, Lumen Gentium (21 nov 1964), 4.

Deze waardigheid komt voort uit het doopsel, waardoor de persoon geïncorporeerd is in Christus en in de gemeenschap van de Kerk, en geroepen tot een leven van heiligheid. Al wie het doopsel, het vormsel en de Eucharistie ontvangt, verplicht zich Christen te volgen en door heel zijn leven van Hem te getuigen, vooral in de uitoefening van zijn beroep. In deze persoonlijke en gemeenschappelijke navolging van Christus spelen de gaven van de heilige Geest - die God uit- deelt aan ieder voor het heil van allen - een belangrijke rol.

De meerderheid van de leek leeft vooral als volgeling en leerling van Christus in dat wat wij 'de wereld' noemen: het gezin, het werk, de plaatselijke gemeenschap enz. Hun opdracht was en blijft deze werkelijkheid altijd sterker te doordringen met de Geest van Christus.

Zo werken zij mee aan de heiliging van de wereld en aan de totstandkoming van het Rijk van God. Ze zijn ook geroepen te getuigen van de Blijde Boodschap en met alle mensen in gesprek te gaan. Sommige gelovigen ontvangen het sacrament van de wijding, die hen de waardigheid toebedeelt in de naam van Christus, de Herder, de gemeenschap samen te roepen 2e Vaticaans Concilie, Decreet, Over het leven en dienst van de priester, Presbyterorum Ordinis (7 dec 1965), 2, om haar te voeden met het Woord van de sacramenten, en om haar in eenheid te bewaren. Andere christenen zijn geroepen om op een radicale wijze te getuigen van de liefde van God door het uitoefenen van de evangelische raden in seculiere of in religieuze gemeenschappen.

Wij zijn allen geroepen heilig te zijn zoals de Vader die in de hemel is, ieder volgens zijn eigen roeping. In onze tijd groeit het verlangen naar heiligheid meer en meer in het hart van de gelovigen, wanneer zij de roepstem van God horen, die hen uitnodigt te leven met Christus en de wereld te hervormen.

De heilige Geest doet ons steeds duidelijker ontdekken, dat de heiligheid vandaag de dag niet bereikt kan worden zonder rechtvaardigheid en ook niet zonder solidariteit met de armen en verdrukten. In de ware heiligheid van de leken moet de sociale dimensie van de omvorming van de wereld volgens het plan van God opgenomen worden.

De verrezen Christus is onze kracht. Zijn Geest vernieuwt de geschiedenis; Hij schenkt zijn gaven zodat de menselijke familie zich sterk maakt in de eenheid, waarvan de Kerk het sacrament is. Door hun lidmaatschap van de Kerk zijn de leken getuigen en bouwers van de eenheid, die voortkomt uit het mysterie van de heilige Drieëenheid en de kerkelijke communio.

Gevoed door het Woord en de sacramenten, als leden levend binnen een concrete gemeenschap, met ondersteuning van hun herders, leren zij de geestelijke gaven herkennen, waarmee de Heer ons verrijkt ten bate van de geloofsgemeenschap en de hele menselijke samenleving. Als herders drukken wij onze wil uit deze gaven en charismata te erkennen, te ondersteunen, te enthousiasmeren en te coördineren. Hieruit komen verenigingen en bewegingen voort die effectief samenwerken voor de opbouw van de Kerk. Onze erkentelijkheid gaat uit naar de Katholieke Actie, waarvan de vruchten zeer talrijk waren in verscheidene landen en die een nieuwe opbloei kent; onze erkentelijkheid gaat ook uit naar de andere traditionele katholieke verenigingen. De Geest antwoordt op nieuwe uitdagingen door nieuwe bewegingen te laten ontstaan, die vreugde en hoop aan de universele Kerk geven. Een van de criteria van hun authenticiteit vormt hun harmonische integratie in de plaatselijke Kerk om samen met haar herders bij te dragen aan haar opbouw in de liefde.

Alle plaatselijke Kerken hebben hun erkentelijkheid tot uitdrukking gebracht voor die leken, mannen en vrouwen, die zonder aarzeling, tot aan het martelaarschap toe, samen met de clerus en de religieuzen, de Kerk hebben opgebouwd door de eeuwen heen en tot aan de uiteinden der aarde.

Het algemeen bewustzijn van het recht van de christelijke leken te werken aan de opbouw van een nieuwe wereld en de theologische visie, ontworpen door het Tweede Vaticaans Concilie, hebben een veel grotere deelname aan het leven van de Kerk en haar werk in de wereld tot ontwikkeling gebracht.

Gebaseerd op het sacrament van het huwelijk, is het christelijke gezin de bevoorrechte plaats voor de menselijke vorming, de waakzaamheid, de groei en uitstraling van het geloof. Moge zij werkelijk worden tot een 'huiskerk', waar men samen bidt, waar men op een voorbeeldige manier het gebod van de liefde befeeft en waa het leven welkom, gerespecteerd en beschermd is.

In de jongeren zien wij een werkelijke kracht voor de Kerk van vandaag en morgen. Onzerzijds ontvangen de jongeren een speciale aandacht in onze pastorale bekommernis. Wij bieden hen aan Christus te volgen in de radicaliteit van het kruis en in de zekerheid van de verrijzenis, die de bron is van hun inzet in de Kerk, als fundament voor een waar levensplan en een oprechte hoop.

Geïnspireerd door het Woord van God bevestigen wij de gelijkwaarheid van vrouw en man. 'Man en vrouw schiep Hij hen' (Gen. 1, 27).

Het volk van God wordt gevormd door de gedoopten, met eenzelfde waardigheid en een gemeenschappelijke zending, ook al zijn de vormen en taken verschillend. De zonde heeft de volmaaktheid van Gods plan verstoord. De discriminatie, die er uit voortkomt, bestaat in vele vormen. Wij keuren die af en wij verheugen ons over de erkenning van de legitieme rechten, die de vrouw toelaten haar zending in de Kerk en de wereld te vervullen. Dat brengt ons er toe onze blik te wenden naar Maria, de Moeder van de Heer, het oerbeeld van de waardigheid van de vrouw en voorbeeld zonder weerga van de deelname in het heilswerk.

In het Bisdom is de parochie de gewone plaats waar de gelovigen samenkomen om te groeien in heiligheid, om deel te nemen aan de zending van de Kerk en om de kerkelijke gemeenschap te beleven. Wij zijn verheugd te zien, dat de parochie een gemeenschap van gemeenschappen wordt, het dynamische centrum van kerkelijke basisgroepen als ook van andere groepen en bewegingen, die haar kracht geven en waaraan zij zich op hun beurt laven. In de viering van de Eucharistie, die het centrum is van heel het christelijk leven, verenigen de gelovigen zich met Christus en worden zij uitgezonden tot de dienst aan de wereld. Wij sporen alle leken aan intens deel te nemen aan het leven van hun parochies door de lezing van het Woord van God en de viering van de Dag des Heren, de pastorale raden en de verschillende vormen van activiteit en apostolaat.

Het sociaal-politiek engagement van de gelovigen wortelt in het geloof, want dit moet heel de persoon en heel het leven verlichten. Het veronderstelt een verzorgde vorming, die geschikt maakt om de huidige en toekomstige verantwoordelijkheden op te nemen. Bij de gelovigen zou er samenhang moeten zijn tussen het geloof en het leven, zowel in de deelname in politieke en sociale instellingen alsook in het dagelijks leven, opdat de structuren en wereldlijke activiteiten doordrongen worden van de geest van het evangelie. In de politieke bedrijvigheid moet de eerste zorg van de leken de eerlijkheid zijn, het bevorderen van de sociale rechtvaardigheid en de rechten van de mens in alle perioden van het leven, de verdediging en het herwinnen van vrijheden, in het bijzonder de godsdienstvrijheid, die in zovele streken van de wereld wordt onderdrukt; daarbij komt het onophoudelijk bevorderen van vrede in heel de wereld. Het engagement van de christen moet zich ook uitstrekken tot het gebied van de gezondheid, de cultuur, de wetenschap en de techniek, het werk en de sociale communicatiemiddelen.

De leken ervaren een dorst naar innerlijk leven, naar spiritualiteit en naar een missionair en apostolisch engagement. Dat vereist een rijpingsproces in het licht van het Woord van God, zoals dat ontvangen is in de traditie van de Kerk en authentiek verklaard wordt door het leergezag, en een steeds vruchtbaarder deelname aan de sacramenten. Deze innerlijke groei wordt gevoed door het veelvuldig ontvangen van het sacrament van boete en verzoening en door geestelijke leiding. De algehele vorming van alle gelovigen, leken, religieuzen, clerus, moet vandaag pastorale voorrang krijgen.

Met het oog op deze stellingname van het geweten van ons zijn en ons worden in een wereld, waarin wij allen volledig solidair zijn met elkaar, moeten wij allen, die leden van het Volk van God zijn, onszelf nederig ondervragen voor God. Omdat wij allen gedoopt zijn, moeten wij altijd meer het zuurdesem in onze wereld worden. Laten wij ons in herinnering brengen, dat we geoordeeld zullen worden over onze liefde. Vgl. Mt. 25

• Volkeren van de wereld, die gewond zijt in uw waardigheid, aangevallen in uw vrijheid, beroofd van uw bezit, vervolgd voor uw geloof, zonder verdediging uitgeleverd aan de wil van alle mogelijke machten; de Kerk is u nabij en wil getuige zijn, midden onder u en met u, van de liefde van Christus, die ons heeft bevrijd en verzoend met de Vader.
• U, die in de steek gelaten bent en aan de rand staat van onze consumptiemaatschappij: zieken, gehandicapten, armen, hongerenden, emigranten, vluchtelingen, gevangenen, werklozen, eenzamen, bejaarden en verlaten kinderen;
• u, slachtoffers van oorlog en van alle soorten geweld, die voortkomen uit onze 'vrije' samenleving: de Kerk deelt in uw lijden, dat zij aan de Heer opdraagt, die u deelgenoot maakt aan Zijn verlossend lijden en u doet leven in het licht van Zijn verrijzenis. Wij rekenen op u om de wereld te leren wat liefde is. Wij doen wat we kunnen opdat u de plaats zou vinden die u toekomt in de Kerk en in de samenleving.
• Gezinnen, wees overtuigd van uw vitaliteit en uw verhevenheid.
• Christelijke gezinnen wees een 'huis-kerk', waar mannen en vrouwen zich openstelien voor de liefde van God en voor de liefde tot naasten.
• Jongeren, jullie dragen de hoop van de wereld en van de Kerk. Laat je niet afschrikken door de wereld zoals ze is; laat je inzet niet teloor gaan door gemakzucht en apathie. Richt je blik op Christus, die is de weg, de waarheid en het leven: Hij is de jeugd van de nieuwe mensheid. Hij zal voor jullie een bron zijn, bruisend van scheppingskracht voor een rechtvaardiger en broederlijkere wereld.
• Vrouwen, jullie strijden terecht voor de volledige erkenning van je waardigheid en je rechten. Moge deze strijd een wereld voortbrengen, waarin ruimte is voor dialoog en wederzijdse aanvulling, een wereld zoals die gewild is door de Schepper, die het lot van de wereld heeft toevertrouwd aan de man en de vrouw, en die ons in de Kerk de Vrouw gegeven heeft, die in de volheid van de vrouwelijkheid en van de genade hersteld was: de maagd Maria.
• U, die het lot van de mens en de volkeren in uw handen draagt; u, die sleutels van bezit en macht bezitten; u, die plannen maakt voor de mogelijkheden en het welzijn van de mensen met het oog op een betere wereld; u, die de macht van verwoesting en vernietiging bezit; en u, mensen van wetenschap, cultuur en kunst: wij zijn overtuigd van uw grote verantwoordelijkheid, die echter niet zonder onduidelijkheid is. De wereld heeft vrede nodig. De mensen moeten gerespecteerd worden in hun grondrechten. Het menselijke leven is heilig. Wij rekenen op u en wij zeggen u ons gebed toe, opdat u uw moeilijke opdracht kunt verwerkelijken. Als u al autoriteit heeft, dan is dat om u zelf ten dienste van de mensen te stellen en niet om mensen tot slaaf te maken.
• Bisschoppen, priesters en diakens, laten wij levende gemeenschappen vormen, 'toegewijd aan het onderricht van de apostelen en aan de broederlijke eenheid, aan het breken van het brood en aan het gebed' (Hand. 2, 42). Laten wij de gaven van de Geest bij de leken erkennen en accepteren en laten wij bij hen het gevoel van eenheid en verantwoordelijkheid stimuleren.

Broeders en zusters in Christus, laten wij onze roeping tot heiligheid ieder in zijn omgeving en allen samen in de gemeenschap van gelovigen beleven.

Laten wij grootmoedig antwoorden op de oproep van Christus: 'Gaat en maakt alle volkeren tot Mijn leerlingen' (Mt. 28,19). Allen zijn wij missionarissen, christenen, van alle denominaties, laten we verder gaan op de weg van de eenheid, gewild door Christus: 'Opdat allen één zijn" (Joh. 17, 21). Gelovigen en mensen van goede wil, laten wij elkaar de hand geven om een wereld op te bouwen van rechtvaardigheid en vrede.

Gij allen, mannen en vrouwen, kinderen en jongeren, zieken en bejaarden, mensen van alle levensomstandigheden, elk ras en iedere cultuur, u allen: leken, priesters, religieuzen, u die nieuwe wegen openlegt en vooruitloopt op de komende wereld, u die hechte broederlijke banden aanknoopt, banden van eendracht, van rechtvaarheidheid en van vrede, de Kerk herkent zichzelf in u en zegt u, de moed niet te verliezen, want 'de hoop wordt niet teleurgesteld' (Rom. 5, 5).

'Christenen met u en Bisschoppen voor U' (H. Augustinus). Wij danken de Geest van de Heer, die ons samen doet voortgaan en ons steeds meer de diepe betekenis van deze woorden doet begrijpen. In deze dagen van luisteren en van dialoog hebben wij de aanwezigheid van de verrezen Heer temidden van ons ondervonden. Hij heeft zich met ons onderhouden zoals op de weg naar Emmaüs. Nu wij vol hoop in het voetspoor van het Tweede Vaticaans Concilie onze weg vervolgen, zijn wij er zeker van dat de Heer samen met ons op weg blijft gaan (Mat. 28,20). In dit Mariajaar en aan het einde van deze samenkomst in diepe kerkelijke communio stellen wij al onze hoop en ons vertrouwen op de Maagd Maria. Wij vertrouwen u allen die de Kerk zijt aan haar toe, aan haar die het voorbeelden Moeder van ons allen is.

De 7e Algemene Bisschoppensynode in vergadering bijeen op 29 oktober 1987