Alvorens over te gaan tot de bespreking van de verschillende onderwerpen, wil ik erop wijzen dat de bisschoppensynode een bijzonder geschikt instrument is om de kerkelijke eenheid te bevorderen.

Toen paus Paulus VI tegen het einde van het Tweede Vaticaans Concilie de synode in het leven riep, gaf hij duidelijk te kennen dat een van de wezenlijke taken ervan zou zijn om, onder leiding van Petrus’ opvolger, de communio onder de bisschoppen over de hele wereld gestalte te geven en te bevorderen. Vgl. H. Paus Paulus VI, Motu Proprio, Oprichting van de Synode van Bisschoppen voor de universele Kerk, Apostolica Sollicitudo (15 sept 1965), 2 Het beginsel dat ten grondslag ligt aan de oprichting van de bisschoppensynode is eenvoudig: hoe nauwer de onderlinge verbondenheid is van de bisschoppen, hoe rijker de communio wordt van de kerk als geheel. De kerk in Afrika is een bewijs hoe juist deze woorden zijn, want zij heeft het enthousiasme en de concrete resultaten gezien waarmee de voorbereidingen op de Speciale Vergadering voor Afrika van de Bisschoppensynode gepaard gingen.

Bij mijn eerste ontmoeting met de Raad van het Secretariaat van de Bisschoppensynode dat was opgericht voor de speciale vergadering voor Afrika, heb ik uiteengezet waarom ik het goed achtte deze vergadering bijeen te roepen: het bevorderen van “een organisch samenhangende pastorale solidariteit op heel het Afrikaans grondgebied en op de aanliggende eilanden”. H. Paus Johannes Paulus II, Toespraak, Tot de Raad van het Secretariaat van de Speciale Vergadering voor Afrika van de Bisschoppensynode (23 juni 1989), 1 Vgl. H. Paus Johannes Paulus II, Angelus/Regina Caeli, Waaronder aankondiging van het bijeenroepen van een Speciale Bisschoppensynode over Afrika, Op het Hoogfeest van Epifanie (6 jan 1989) Met deze woorden wilde ik de voornaamste doelstellingen en oogmerken aangeven die de Vergadering zou moeten nastreven. Om te verduidelijken wat ik ervan verwachtte, heb ik eraan toegevoegd dat in de beschouwingen ter voorbereiding van de vergadering “alle belangrijke facetten van het leven van de kerk in Afrika betrokken moesten worden, en dat daartoe met name gerekend moesten worden de evangelisering, de inculturatie, de dialoog, de pastoraal op sociaal gebied en de sociale communicatiemiddelen”. H. Paus Johannes Paulus II, Toespraak, Tot de Raad van het Secretariaat van de Speciale Vergadering voor Afrika van de Bisschoppensynode (23 juni 1989), 5

Tijdens mijn pastorale bezoeken in Afrika heb ik herhaaldelijk gesproken over de speciale vergadering voor Afrika en over de voornaamste bedoelingen waarom zij was bijeengeroepen. Toen ik voor de eerste keer, op Afrikaanse bodem, een vergadering bijwoonde van de synoderaad, heb ik niet nagelaten mijn krachtige overtuiging uit te spreken dat een synodevergadering niet beperkt mag blijven tot een raadpleging over praktische onderwerpen. Haar werkelijke bestaansreden is gelegen in het feit dat de kerk slechts voortgang kan maken door de communio onder haar leden, allereerst onder haar herders, te versterken. Vgl. H. Paus Johannes Paulus II, Toespraak, Yamoussoukro, Ivoorkust, Tot de Raad van het Secretariaat van de Speciale Vergadering voor Afrika van de Bisschoppensynode (10 sept 1990), 3

De solidariteit onder de leiders van de particulieren kerken bij het vervullen van hun zending over de grens van hun diocees heen wordt door iedere synodevergadering zichtbaar gemaakt en vergroot. Het Tweede Vaticaans Concilie leert: “Als rechtmatige opvolgers van de apostelen en als leden van het bisschoppencollege dienen de bisschoppen steeds te beseffen dat zij onderling nauw met elkaar verbonden zijn. Ook moeten zij zorg betonen voor het welzijn van alle kerken, daar ieder van hen krachtens goddelijke instelling en krachtens hun apostolisch ambt samen met de andere bisschoppen borg staat voor de gehele kerk.” 2e Vaticaans Concilie, Decreet, Over het herderlijk ambt van de bisschoppen in de Kerk, Christus Dominus (28 okt 1965), 6

Het thema dat ik voor de speciale vergadering heb vastgesteld – De kerk in Afrika en haar opdracht tot evangelisering op weg naar het jaar 2000: ‘Gij zult mijn getuigen zijn’ (Hand. 1, 8) – bewijst mijn wens dat de kerk de tijd die naar het grote Jubileumjaar leidt zal beleven als een ‘nieuwe advent’, als een tijd van verwachting en voorbereiding. Ik beschouw namelijk de voorbereiding op het jaar 2000 als het ware een hermeneutische sleutel voor mijn pontificaat. Vgl. H. Paus Johannes Paulus II, Apostolische Brief, Nu het derde millennium van de nieuwe tijd nadert, Tertio millennio adveniente (10 nov 1994), 23

De synodevergaderingen die in de afgelopen bijna dertig jaar gehouden zijn – algemene synodevergaderingen en speciale vergaderingen op continentaal, regionaal of nationaal vlak – maken alle deel uit van de voorbereiding op het grote Jubileumjaar. Evangelisering was het onderwerp van al deze vergaderingen, hetgeen bewijst hoe levendig de kerk zich op het ogenblik bewust is van de heilsopdracht die zij van Christus heeft ontvangen. Dit besef ziet men bijzonder duidelijk in de postsynodale apostolische exhortaties die gewijd waren aan evangelisering, de catechese, het gezin, het berouw en de verzoening in het leven van de kerk en dat van de gehele mensheid, de roeping en zending van de leken, de vorming van de priester.