21 januari 1981
Over het belang van het Woord Gods alsmede over het vernieuwde gebruik van de heilige Schrift in welke liturgische viering ook is reeds het nodige op duidelijke wijze gezegd, zowel door het Tweede Vaticaans Concilie Vgl. 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de heilige liturgie, Sacrosanctum Concilium (4 dec 1963), 7.24.33.35.48.51.52.56 Vgl. 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de Goddelijke openbaring, Dei Verbum (18 nov 1965), 1.21.25.26 Vgl. 2e Vaticaans Concilie, Decreet, Over de missie-activiteit van de Kerk, Ad Gentes Divinitus (7 dec 1965), 6 Vgl. 2e Vaticaans Concilie, Decreet, Over het leven en dienst van de priester, Presbyterorum Ordinis (7 dec 1965), 18 als door het pauselijk leergezag Vgl. H. Paus Paulus VI, Apostolische Brief, Ordening met betrekking tot de eerste tonsuur, de lagere wijdingen en het subdiaconaat in de Latijnse Kerk wordt vernieuwd, Ministeria quaedam (15 aug 1972), 5 Vgl. H. Paus Paulus VI, Apostolische Exhortatie, Over de vernieuwing van de Maria-verering in liturgie en persoonlijke beleving, Marialis Cultus (2 feb 1974), 12 en in verschillende documenten die na dit Concilie door de dicasteria van de heilige Stoel zijn uitgevaardigd. Bovendien zijn enige zeer belangrijke beginselen al in de inleiding van de Congregatie voor de Riten
Ordo Lectionum Missae - editio typica (25 mei 1969) van 1969 vooropgesteld en in het kort toegelicht.
Aangezien, bij gelegenheid van deze nieuwe uitgave van de Ordo Lectionum Missae van verschillende kanten gevraagd is om nader in te gaan op deze beginselen, is deze nieuwe Inleiding samengesteld, die breder van opzet en daardoor beter aan haar doel beantwoordt. Hierin wordt eerst in het algemeen gesproken over de verhouding tussen het Woord Gods en de liturgische handeling Vgl. 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de heilige liturgie, Sacrosanctum Concilium (4 dec 1963), 35.56 Vgl. H. Paus Paulus VI, Postsynodale Apostolische Exhortatie, Over de Evangelisatie in de Moderne Wereld, Evangelii Nuntiandi (8 dec 1975), 28.47 Vgl. H. Paus Johannes Paulus II, Brief, Het Mysterie en de Eredienst van de Heilige Eucharistie - Brief aan de Bisschoppen bij gelegenheid van Witte Donderdag 1980, Dominicae Cenae (24 feb 1980), 10.11.12; vervolgens wordt er meer in het bijzonder over het Woord Gods in de viering van de Eucharistie gesproken, en tenslotte wordt de structuur van de Ordo Lectionum, zoals deze is vastgesteld, uiteengezet.
Ofschoon een zekere beperking in het woordgebruik op dit gebied vereist mag worden terwille van de duidelijkheid en doorzichtigheid, zullen wij ons in deze Inleiding houden aan dezelfde uitdrukkingen die in de documenten van het Concilie of van na het Concilie worden gebruikt en de boeken, onder ingeving van de Heilige Geest geschreven, zonder onderscheid, nu eens Heilige Schrift, dan weer Woord Gods noemen en daarbij iedere verwarring van namen of zaken vermijden. Zoals b.v. Woord Gods, Heilige Schrift, Oude en Nieuwe Testament, lezing(en) van het Woord Gods, lezing(en) van de Heilige Schrift, viering(en) van het Woord Gods, enz.
De grote rijkdom van het Woord Gods in de veelsoortige vieringen en in de verschillende bijeenkomsten van gelovigen die aan deze vieringen deelnemen treedt op opmerkelijke wijze aan de dag wanneer in de loop van het jaar hit mysterie van Christus in zijn ontplooiing wordt herdacht, de sacramenten en andere kerkelijke plechtigheden worden gevierd of wanneer iedere gelovige afzonderlijk reageert op de innerlijke werking van de Heilige Geest. Een en dezelfde tekst kan daarom gelezen en gebruikt worden onder verschillende opzichten en bij verschillende liturgische gelegenheden en vieringen ven het kerkelijk jaar. Men herinnere hieraan in de homilie, de pastorale exegeet en de catechese. Zo is b.v. op grond van de indices in deze uitgave voor iedereen het gebruik van Rom. 6 of Rom. 8 duidelijk in de verschillende tijden ven het liturgisch jaar en bij de verschillende vieringen van Sacramenten en andere plechtigheden. Dan wordt immers deze liturgische viering, die vooral in het Woord Gods haar uitgangs- en steunpunt bezit, een nieuw gebeuren en wordt het woord daarin verrijkt met een nieuwe betekenis en kracht. Zo volgt de Kerk, in de wijze van lezen en verklaren van de Heilige Schrift in de liturgie, trouw de Heer, die aanspoort om uitgaande van het "heden" van het Christus-gebeuren de gehele Schrift te onderzoeken. Vgl. Lc. 4, 16-21 Vgl. Lc. 24, 25-35.44-49
In de liturgische viering wordt het Woord Gods niet slechts op één enkele wijze uitgesproken Zo b.v. Verkondiging of Lezing enz. in de Eucharistieviering Vgl. Congregatie voor de Goddelijke Eredienst, Institutio Generalis Missalis Romani - Editio typica altera (27 mrt 1975), 21.23.95.131.146.234.235 Vgl. Congregatie voor de Eredienst en de Sacramenten, Algemeen Statuut van het Romeins Missaal - Editio typica tertio 2002 / emendata 2008, Institutio Generalis Missalis Romani (18 mrt 2002), 43.45.134.175.275.276 en evenmin treft het altijd het hart van de hoorders met hetzelfde resultaat; steeds echter is Christus in zijn woord aanwezig. Vgl. 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de heilige liturgie, Sacrosanctum Concilium (4 dec 1963), 7.33 Vgl. Mc. 16, 19-20 Vgl. Mt. 28, 20 Hij laat het heilsmysterie vrucht dragen, heiligt de mensen en brengt de Vader een volmaakte eredienst. Vgl. 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de heilige liturgie, Sacrosanctum Concilium (4 dec 1963), 7 Ja zelfs bereikt de heilseconomie, in het Woord Gods onophoudelijk herdacht en verbreid, haar volle betekenis in de liturgie, zodat de liturgische viering het voortdurende, volledige en doeltreffende aanbod van het Woord Gods is.
Het in de liturgie voortdurend aangeboden Woord Gods is steeds levend en doeltreffend Vgl. Hebr. 4, 12 door de kracht van de Heilige Geest en getuigt van de liefde van de Vader die van blijvende invloed is op de mensen.
De Kerk verkondigt één en hetzelfde mysterie van Christus, wanneer zij in de liturgische viering zowel het Oude als het Nieuwe Testament laat spreken. Want In het Oude Testament is het Nieuwe verborgen en in het Nieuwe Testament wordt het Oude duidelijk. Vgl. 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de Goddelijke openbaring, Dei Verbum (18 nov 1965), 16 Christus echter is het middelpunt en de volheid zowel van de gehele Schrift als van de gehele liturgische viering Vgl. 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de Goddelijke openbaring, Dei Verbum (18 nov 1965), 25: daarom moeten allen die naar heil en leven zoeken aan zijn bronnen putten. Naarmate de liturgische viering sterker wordt beleefd, wordt ook het belang van het Woord Gods hoger gewaardeerd; ook het omgekeerde is waar, omdat in elk van beide het mysterie van Christus wordt herdacht en op geheel eigen wijze wordt voortgezet.
In de liturgische viering antwoordt de Kerk trouw hetzelfde "Amen" dit Christus, middelaar tussen God en de mensen, na het vergieten van zijn bloed eens vooral heeft uitgesproken om een nieuw verbond in de Heilige Geest van Godswege te bekrachtigen. Vgl. 2 Kor. 1, 20-22
Wanneer dus God zijn Woord mededeelt, verwacht Hij altijd een antwoord dat een luisteren en een aanbidden "in Geest en waarheid" (Joh. 4, 23) is. Want de Heilige Geest maakt dit antwoord doeltreffend, zodat wat in de liturgie wordt gehoord ook in het leven wordt ontwikkeld, overeenkomstig het gezegde van Jakobus (Jak. 1, 22) : "Weest uitvoerders van het Woord en niet alleen maar hoorders".
De lichaamshoudingen, gebaren en woorden, waarin de liturgische handeling haar uitdrukking vindt en de gelovigen van hun deelname getuigen, ontlenen hun betekenis niet alleen aan de menselijke ervaring, waaruit zij voortkomen, maar ook aan het Woord Gods en aan de heilseconomie waarop zij betrekking hebben. Daarom nemen de gelovigen des te meer aan de liturgische handeling deel naarmate zij, al luisterend naar de verkondiging van het Woord Gods in de liturgie, streven naar een inniger vereniging met dit Woord, dit in Christus vlees is geworden. Zo zullen zij hetgeen zij in de liturgie hebben gevierd, trachten te behouden in hun levenswijze, en omgekeerd zullen zij wat zij in hun leven hebben gedaan trachten in te brengen In de liturgische viering. Vgl. 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de heilige liturgie, Sacrosanctum Concilium (4 dec 1963), 10
In het aanhoren van het Woord Gods voltrekt zich de opbouw en de groei van de Kerk, en de wonderen die God eertijds op vele wijzen in de heilsgeschiedenis heeft verricht, worden in de tekens van de liturgische viering weer tot werkelijkheid, zij het tot een werkelijkheid van geheimvolle aard. Van de andere kant maakt God van de liturgievierende gemeenschap van gelovigen gebruik om zijn woord te verbreiden en te verheerlijken en zijn naam groot te maken onder de volken. Vgl. 2 Tess. 3, 1
Telkens derhalve als de Kerk, door de Heilige Geest voor de viering van de liturgie verenigd, het Woord Gods verkondigt en laat klinken, weet zij zich het nieuwe volk waaronder het eertijds gesloten verbond zijn volmaakte en definitieve vorm krijgt. Alle gelovigen die door doopsel en vormsel in de Geest boden van het Woord Gods zijn geworden dank zij de gave van het gehoor, moeten dit Woord Gods in de kerk en in de wereld verkondigen, minstens door het getuigenis van hun leven.
Dit Woord Gods, dat in de viering van de heilige mysteries wordt verkondigd, raakt niet alleen de huidige situatie, maar is ook een terugblik op het verleden en een vooruitzien naar de toekomst en biedt aan onze hoop datgene wat zij vurig moet verlangen, opdat te midden van de wisselvalligheden van de wereld ons hart daar blijvend is waar de echte vreugden zijn.
Daar krachtens Christus eigen wil het nieuwe Godsvolk zich onderscheidt door een wonderlijke verscheidenheid van leden, zijn er ook onderling verschillende taken en functies van de afzonderlijke leden met betrekking tot het Woord Gods, zodat de gelovigen dit Woord aanhoren en overwegen, maar alleen zij het mogen uitleggen die op grond van de heilige wijding dragers zijn van het leergezag, of degenen aan wie de uitoefening van deze bediening wordt toevertrouwd.
Aldus wordt In leer en eredienst door de Kerk voortgezet en aan aale geslachten doorgegeven al wat zij zelf Is, al wat zij gelooft, zodat zij In dl loop der tijden voortdurend naar de volheid van de goddelijke waarheid op weg is, totdat in haar het Woord Gods zijn hoogste vervulling bereikt. Vgl. 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de Goddelijke openbaring, Dei Verbum (18 nov 1965), 8
Om te bereiken dat het Woord Gods werkelijk datgene in de harten tot stand brengt wat in de oren klinkt, is de werking vereist van de Heilige Geest: door zijn inspiratie en hulp wordt het Woord Gods tot grondslag van de liturgie en tot norm en steun van heel het leven.
Door de werking van deze Geest wordt niet alleen heel de liturgische handeling voorafgegaan, begeleid en gevolgd, maar wordt aan eenieder dat alles ingegeven Vgl. Joh. 14, 15-17 Vgl. Joh. 15, 26-16, 15 wat bij de verkondiging wordt uitgesproken. En terwijl hierdoor de eenheid van allen wordt vergroot, wordt ook de verscheidenheid van genadegaven bevorderd en een veelzijdige werkzaamheid verzekerd.
Het Woord Gods en het mysterie van de Eucharistie worden door de kerk met dezelfde eerbied, zij het niet met dezelfde uiterlijke normen, geëerd. Dat heeft zij gewild en voorgeschreven voor alle tijden en plaatsen. Want krachtens het voorbeeld van haar Stichter heeft zij nooit opgehouden zijn Paasmysterie te vieren door samen te komen om "in alle Schriften te lezen wat op Hem betrekking heeft" (Lc. 24, 27) en het heilswerk door de gedachtenis viering van de Heer en door de sacramenten ten uitvoer te brengen. De prediking van het Woord is immers "vereist voor de bediening van de sacramenten, omdat zij sacramenten van het geloof zijn en omdat het geloof ontstaat en gevoed wordt door het Woord" 2e Vaticaans Concilie, Decreet, Over het leven en dienst van de priester, Presbyterorum Ordinis (7 dec 1965), 4
De Kerk, die aan beide tafels geestelijk wordt gevoed Vgl. 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de heilige liturgie, Sacrosanctum Concilium (4 dec 1963), 51 Vgl. 2e Vaticaans Concilie, Decreet, Over het leven en dienst van de priester, Presbyterorum Ordinis (7 dec 1965), 18 Vgl. 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de Goddelijke openbaring, Dei Verbum (18 nov 1965), 21 Vgl. 2e Vaticaans Concilie, Decreet, Over de missie-activiteit van de Kerk, Ad Gentes Divinitus (7 dec 1965), 6 Vgl. Congregatie voor de Goddelijke Eredienst, Institutio Generalis Missalis Romani - Editio typica altera (27 mrt 1975), 8 Vgl. Congregatie voor de Eredienst en de Sacramenten, Algemeen Statuut van het Romeins Missaal - Editio typica tertio 2002 / emendata 2008, Institutio Generalis Missalis Romani (18 mrt 2002), 28, wordt aan de ene meer onderricht, aan de andere meer geheiligd. In het Woord Gods wordt het goddelijk verbond aangekondigd, in de Eucharistie wordt het nieuwe, altijddurende verbond vernieuwd. In het ene wordt de heilsgeschiedenis door de klank van woorden opgeroepen, in het andere wordt deze geschiedenis in de sacramentele tekens van de liturgie getoond.
Daarom moet men steeds voor ogen houden dat het Woord Gods, dat door de kerk wordt gelezen en verkondigd in haar liturgie, ons leidt naar het offer van het verbond en de maaltijd van de genade, d.w.z. naar de Eucharistie als zijn eigen doel. De viering van de mis, waarin zowel het Woord wordt aanhoord als de Eucharistie wordt opgedragen en genuttigd, vormt derhalve één enkele daad van eredienst 24 : daarin wordt aan God het offer van lof gebracht en aan de mens de volheid van de verlossing geschonken.
