Allereerst dient de keuze van de talen overwogen te worden die in liturgische vieringen gebruikt mogen worden. Want het is goed dat in ieder gebied een pastoraal plan wordt uitgewerkt dat rekening houdt met de voornaamste talen die daar bestaan waarbij men onderscheid maakt maken tussen talen die spontaan door het volk gesproken worden en talen die, omdat zij niet de natuurlijke communicatie betreffen op het niveau van de pastoraal, slechts een zaak van cultureel belang blijven. Bij het nadenken over een dergelijk plan en bij de samenstelling ervan moet men ervoor waken dat de keuze van volkstalen die in de liturgie gebruikt gaan worden, niet ertoe leidt dat de gelovigen in te kleine groeperingen worden opgedeeld, omdat dan het gevaar bestaat dat onder de burgers onenigheid wordt bevorderd ten koste van de eenheid van volkeren, en ook ten koste zowel van de particuliere Kerken als van de universele Kerk.

In dit plan zal ook duidelijk een onderscheid gemaakt moeten worden tussen van de ene kant talen die in de pastorale communicatie algemeen worden verstaan en van de andere kant de talen die in de liturgie gebruikt gaan worden. Bij het opstellen van dit plan dient men zich eveneens te laten leiden door de vraag of er voldoende ondersteuning is voor het gebruik van die taal in de liturgie, zoals het aantal priesters, diakens en lekenmedewerkers die in staat zijn die taal te gebruiken en ook het aantal mensen dat deskundig en ervaren genoeg is en ook de mogelijkheid heeft vertalingen van alle liturgische boeken van de Romeinse ritus tot stand te brengen in overeenstemming met de hier gepubliceerde uitgangspunten; en ook of er voldoende geldelijke en technische hulpmiddelen voorhanden zijn om vertalingen te maken en de boeken te drukken die echt geschikt zijn voor liturgisch gebruik.

Bovendien dient zich op het terrein van de liturgie een noodzakelijk onderscheid aan tussen talen en dialecten. Vanwege hun bijzondere karakter kunnen dialecten die niet bijdragen tot een algemene academische en culturele vorming, niet tot een volledig liturgisch gebruik toegelaten worden, omdat zij te kort schieten in de stabiliteit en de omvang die noodzakelijk zijn om binnen ruimere grenzen als liturgische taal te functioneren. Hoe dan ook dient het aantal particuliere liturgische talen niet al te zeer vergroot te worden. Congregatie voor de Eredienst en de Sacramenten, De linguis vulgaribus in S. Liturgiam inducendis - Brief aan de Voorzitters van de Bisschoppenconferenties, Decem Iam Annos (5 juni 1976) Dit is nodig om in de liturgische vieringen binnen de grenzen van een land een zekere eenheid van taal te bevorderen.

Een taal echter die niet is ingevoerd voor volledig liturgisch gebruik, is om die reden nog niet geheel van het terrein van de liturgie uitgesloten. Zij kan althans bij een bepaalde gelegenheid gebruikt worden in de voorbede, in liedteksten, in de inleidende woorden of in een gedeelte van de homilie, vooral wanneer het gaat om de eigen taal van de deelnemende christengelovigen. Altijd blijft het evenwel mogelijk hetzij de Latijnse taal hetzij een andere taal die in hetzelfde land wijd verspreid is, te gebruiken ook als het de taal niet is van alle of van een groot deel van de gelovigen die hier en nu deelnemen aan de liturgische viering, als maar verdeeldheid tussen de gelovigen vermeden wordt.

Omdat de invoering door de Kerk van talen voor liturgisch gebruik van invloed kan zijn op de ontwikkeling van die taal, ja zelfs deze kan bepalen, dient men ervoor te zorgen dat die talen bevorderd worden die, ook al hebben zij misschien geen lange geschreven traditie, mogelijkerwijs toch gebruikt kunnen worden door een groter aantal personen. Een verbrokkeling in dialecten dient vermeden te worden, vooral wanneer een dialect van een gesproken naar een geschreven vorm overgaat. Integendeel, altijd verdient het de voorkeur dat de spreektaal die gemeenschappelijk is aan gemeenschappen van mensen wordt gesteund of bevorderd.

Het komt de Bisschoppenconferentie toe te bepalen welke van de in haar gebied gebruikelijke talen geheel of gedeeltelijk ingevoerd dienen te worden in de liturgie. Deze besluiten dienen door de Apostolische Stoel goedgekeurd te worden voordat het vertaalwerk hoe dan ook wordt begonnen. Vgl. 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de heilige liturgie, Sacrosanctum Concilium (4 dec 1963), 36. § 3 Vgl. H. Paus Paulus VI, Encycliek, Oproep tot gebed tot Maria in de komende meimaand, Mense Maio (29 apr 1965) Voordat over dit onderwerp een besluit genomen wordt, zal de Bisschoppenconferentie niet nalaten schriftelijk de mening van deskundigen en andere met dit werk vertrouwde personen schriftelijk in te winnen; deze meningen zullen samen met de overige akten naar de Congregatie voor de goddelijke Eredienst en de Regeling van de Sacramenten toegezonden worden, samen ook met een verslag waarvan hierna in art. 16 sprake is.

Betreffende de beoordeling door de Bisschoppenconferentie die over de invoering van een volkstaal in liturgisch gebruik dient te beslissen, dient het hierna volgende onderhouden te worden vgl. nr. 79: Vgl. 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de heilige liturgie, Sacrosanctum Concilium (4 dec 1963), 36. § 3 Vgl. H. Paus Paulus VI, Motu Proprio, Over het van kracht worden van bepaalde voorschriften van de Constitutie over de Heilige Liturgie, door het Tweede Vaticaans Concilie goedgekeurd, Sacram Liturgiam (25 jan 1964) Vgl. Concilium ter uitvoering van de Constitutie heilige liturgie, Instructie voor de uitvoering van de Constitutie over de heilige Liturgie, Inter Oecumenici (26 sept 1964), 27-29 Vgl. Congregatie voor de Eredienst en de Sacramenten, De linguis vulgaribus in S. Liturgiam inducendis - Brief aan de Voorzitters van de Bisschoppenconferenties, Decem Iam Annos (5 juni 1976)

1. Om wettige decreten te kunnen uitvaardigen is tweederde van de geheime stemmen vereist van hen die in de Bisschoppenconferentie het recht van beslissende stem hebben;
2. Alle akten die door de Apostolische Stoel moeten worden goedgekeurd, dienen in tweevoud en ondertekend door de voorzitter en de secretaris van de Conferentie en tevens voorzien van het zegel, toegezonden te worden aan de Congregatie voor de goddelijke Eredienst en de Regeling van de Sacramenten. Deze handelingen dienen te omvatten:
   1. de namen van de bisschoppen of rechtens daarmee gelijkgestelde personen, die bij de vergadering aanwezig waren,
   2. een overzicht van het behandelde; dit moet het resultaat van de stemmingen bevatten bij ieder afzonderlijk decreet met daarbij het aantal voor- en tegenstemmers en het aantal onthoudingen,
   3. een duidelijke weergave van de afzonderlijke delen van de Liturgie waarvan besloten wordt dat zij in de volkstaal gezegd kunnen worden.
3. In een apart verslag dient duidelijk aangegeven te worden de taal waarover het gaat en de beweegredenen die ertoe hebben geleid te besluiten deze taal voor liturgisch gebruik in te voeren.

Wat betreft het gebruik van ‘kunstmatige’ talen dat af en toe in de loop van de tijd is voorgesteld, is de goedkeuring van de teksten en ook de toestemming voor het gebruik in liturgische vieringen strikt voorbehouden aan de Apostolische Stoel; deze toestemming wordt alleen in bijzondere omstandigheden en voor het pastoraal welzijn van de gelovigen gegeven na overleg met de bisschoppen voor wie het voornamelijk van belang is. Vgl. Congregatie voor de Eredienst en de Sacramenten, Normae de celebranda Missa in ‘esperanto’ (20 mrt 1990). in: Notitiae 26 (1990), 693-694

In vieringen die plaats hebben voor een volk van een andere taal, zoals vreemdelingen, migranten, bedevaartgangers, enzovoorts. is het toegestaan met toestemming van de diocesane bisschop de heilige liturgie in de volkstaal te vieren die bekend is bij deze mensen, door gebruik te maken van het liturgische boek dat door het bevoegde gezag reeds is goedgekeurd en door de Apostolische Stoel is beoordeeld. Vgl. Concilium ter uitvoering van de Constitutie heilige liturgie, Instructie voor de uitvoering van de Constitutie over de heilige Liturgie, Inter Oecumenici (26 sept 1964), 41 Wanneer deze vieringen vrij regelmatig op bepaalde tijden plaats vinden, dan moet de diocesane bisschop een kort verslag sturen naar de Congregatie voor de goddelijke Eredienst en de Regeling van de Sacramenten, waarin de voorwaarden, het aantal deelnemers en de gebruikte uitgaven worden omschreven.