Zoeken in kerkelijke documenten en berichten

De apostolische en missionaire activiteit van de heilige Cyrillus en Methodius, welke in de tweede helft van de negende eeuw viel, kan als de eerste daadwerkelijke evangelisatie van de Slaven worden beschouwd.

Ze betrof weliswaar de afzonderlijke gebieden in verschillende graad; de kern werd vooral gevormd door de gebieden van de toenmalige staat Groot Moravië. Op de eerste plaats omvatte dit de gebieden van de 'metropool' waarvan Methodius als herder de leiding had, namelijk Moravië, Slowakije en Pannonië dat een deel van het huidige Hongarije was. Binnen het bredere invloedsgebied dat door deze apostolische ijver was ontstaan, vooral door missionarissen die zelf door Methodius waren gevormd, behoorden andere groepen Westerse Slaven en vooral die van Bohemen. De historisch eerste vorst van Bohemen uit het geslacht van de Premysliden, namelijk Bozyvoj (Boryvoj), werd waarschijnlijk volgens de Slavische ritus gedoopt. Later bereikte deze invloed ook de Servisch-Lusaziaanse stammen en het gebied van Zuid-Polen. Toen Groot Moravië echter was gevallen (omstreeks 905-906) werd deze ritus door de Latijnse vervangen en werd Bohemen kerkrechtelijk toegewezen aan de bisschop van Regensburg en de 'metropool' Salzburg. De aandacht moet er evenwel op worden gevestigd, dat er tegen het midden van de tiende eeuw, in de tijd van de heilige Wenceslaus, nog een sterke onderlinge vermenging was van elementen uit beide ritussen en een als het ware voortdurend samengaan van beide in de liturgie gebruikte talen: het Slavisch en het Latijn. Overigens was de kerstening van het volk niet mogelijk zonder zijn moedertaal te gebruiken. Alleen daaruit kon zich de reeks christelijke woorden in Bohemen ontwikkelen en vandaaruit kon zich vervolgens het kerkelijk spraakgebruik in Polen ontwikkelen en vestigen. De opmerking over de vorst van de Vislani in de Anoniem
Vita Methodii () is het oudste historisch document over een van de Poolse stammen. Vgl. Anoniem, Vita Methodii. XI, 2-3: Constantinus et Methodius Thessalonicenses, Fontes, recensuerunt et illustraverunt Fr. Grivec et Fr. Tomši? (Radovi Staroslavenskog Instituta, Knjiga 4, Zagreb 1960), p. 231 Om met deze opmerking de instelling van een kerkelijke organisatie van de Slavische ritus op Poolse bodem te verbinden, ontbreken de overeenstemmende gegevens.