Internet heeft een aantal treffende eigenschappen. Het is razend snel, direct, wereldwijd, gedecentraliseerd, interactief, eindeloos uit te breiden qua inhoud en bereik en opmerkelijk flexibel aan te passen. Het gaat uit van gelijkheid, in de zin dat ieder met de nodige apparatuur en een bescheiden technische vaardigheid actief kan zijn op het Web, zijn of haar boodschap aan de wereld kan verklaren en kan vragen te worden gehoord. Het staat individuen toe zich in de anonimiteit te storten, een rol te spelen en te fantaseren en ook een gemeenschap met anderen te vormen en hen deelgenoot te maken. Naar de smaak van de gebruikers leent het zich even goed voor actieve deelname als voor passieve overgave aan “een narcistische, zelfgenoegzame wereld van prikkels met bijna narcotische effecten”. Pauselijke Raad voor de Sociale Communicatiemiddelen, Wereld Communicatie Dag, Jubileum van de Journalisten tijdens het Heilig Jaar 2000, Ethiek in de communicatie (4 juni 2000), 2 Het kan worden gebruikt om het isolement te doorbreken van individuen en groepen, of het te vergroten.

De technologie rondom internet raakt aan vele ethische aspecten: mensen hadden de neiging het te gebruiken zoals het was ontworpen en ontwerpen het verder naar gebruik. Dit ‘nieuwe’ systeem dateert eigenlijk van de Koude Oorlog in de jaren zestig, bedoeld om een nucleaire aanval te voorkomen door een decentraal netwerk van computers met vitale gegevens. Decentralisatie was de sleutel tot het plan, omdat zo, naar men dacht, het verlies van een of zelfs vele computers niet het verlies van de gegevens zou betekenen.

Een idealistische visie van de vrije uitwisseling van informatie en ideeën heeft een prijzenswaardige rol gespeeld bij de ontwikkeling van internet. Toch bleken zijn decentrale configuratie en het ook decentrale World Wide Web vanaf eind jaren tachtig ook een mentaliteit mee te brengen tegen alles wat maar riekte naar wettelijke regeling van publieke verantwoordelijkheid. Zo ontstond er een overdreven individualisme met betrekking tot internet. Hier, zo zei men, had men een nieuw domein, het schitterende land van de cyberspace, waar alle uitingen waren geoorloofd met als enige wet die van de individuele vrijheid om te doen wat je wilt. Natuurlijk betekende dit dat de enige groep waarvan de rechten en belangen daar echt erkend zouden worden die van radicale libertijnen zou zijn. Deze denkwijze blijft van invloed in bepaalde kringen, met de steun van bekende libertijnse argumenten die ook gebruikt worden om pornografie en geweld te verdedigen in de media in het algemeen. Pauselijke Raad voor de Sociale Communicatiemiddelen, Pornografie en geweld in de communicatiemedia: een pastoraal antwoord (7 mei 1989), 20

Hoewel radicale individualisten en ondernemers duidelijk twee verschillende groepen zijn, is er een overlap van de belangen van hen die willen dat internet een plaats is voor bijna elke soort van expressie, hoe laag en destructief ook, en hen die het zien als kanaal voor onbelemmerde commerciële activiteit, naar neoliberaal model dat “winst en marktwerking beschouwt als absolute graadmeters ten koste van waardigheid en eerbiediging van individu en volk”. H. Paus Johannes Paulus II, Postsynodale Apostolische Exhortatie, De Kerk in Amerika, Ecclesia in America (22 jan 1999), 56

De explosie van de informatietechnologie heeft de communicatiemogelijkheden van sommige bevoorrechte individuen en groepen vele malen vergroot. Internet kan mensen helpen bij een verantwoordelijk gebruik van vrijheid en democratie, het kan de beschikbare alternatieven uitbreiden op diverse gebieden van het leven, de educatieve en culturele horizon verbreden, verdeeldheid opheffen en de menselijke ontwikkeling op vele manieren bevorderen. “De vrije stroom van beelden en tekst op wereldwijde schaal brengt niet alleen verandering in de politieke en economische betrekkingen tussen volken, maar zelfs in ons verstaan van de wereld. Het opent een scala aan tot dusver ondenkbare mogelijkheden.” H. Paus Johannes Paulus II, Boodschap, Wereldvredeszondag 2001, Dialoog tussen culturen voor een beschaving van liefde en vrede (8 dec 2000), 11 Indien gebaseerd op gemeenschappelijke waarden die geworteld zijn in de natuur van de persoon, kan de interculturele dialoog, mogelijk gemaakt door internet en andere media, “een middel bij uitstek (zijn) om de beschaving van liefde te stichten”. H. Paus Johannes Paulus II, Boodschap, Wereldvredeszondag 2001, Dialoog tussen culturen voor een beschaving van liefde en vrede (8 dec 2000), 16

Maar dat is niet het hele verhaal. “Paradoxaal genoeg kunnen de krachten die een betere communicatie kunnen bewerkstelligen echter ook tot toenemend egocentrisme en vervreemding leiden.” H. Paus Johannes Paulus II, Boodschap, Boodschap voor de XXXIIIste Wereldcommunicatiedag 1999, Massamedia: een vriendschappelijke metgezel voor wie de Vader zoekt (24 jan 1999), 4 Internet kan mensen verenigen, maar hen ook verdelen, zowel als individu als ook als elkaar wantrouwende groepen gescheiden door ideologie, politiek, bezit, etniciteit, generatieverschillen en zelfs religie. Internet werd al agressief gebruikt, bijna als oorlogswapen en men spreekt van het gevaar van ‘cyber-terrorisme’. Het zou pijnlijk ironisch zijn als dit communicatiemiddel met zo’n vermogen om mensen bij elkaar te brengen terug zou keren naar zijn oorsprong in de koude oorlog en een arena zou worden van internationaal conflict.