Het machtige en bijna onweerstaanbare verlangen van de volkeren naar een bevrijding vormt een van de voornaamste tekenen des tijds die de Kerk moet doorzoeken en interpreteren in het licht van het Evangelie. Vgl. 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de Kerk in de wereld van deze tijd, Gaudium et Spes (7 dec 1965), 4 Dit belangrijkste verschijnsel van onze tijd heeft een universele draagwijdte, maar komt onder verschillende vormen en gradaties tot uitdrukking al naar gelang de volkeren. Vooral bij de volkeren die de last van de ellende kennen en binnen de misdeelde lagen ervan komt dit verlangen bijzonder sterk tot uiting.

Dit verlangen geeft de authentieke, hoewel versluierde gewaarwording weer van de waardigheid van de mens die 'naar het beeld en de gelijkenis van God' (Gen. 1, 26-27) geschapen, wordt vernederd en geminacht door velerlei culturele, politieke, raciale, sociale en economische onderdrukkingen, en dikwijls opeenhopingen daarvan.

Door hun hun roeping tot kinderen van God te openbaren heeft het Evangelie in het hart van de mensen de eis en positieve wil tot een broederlijk, rechtvaardig en vreedzaam leven gewekt, waarin iedereen het respect en de voorwaarden zal vinden voor zijn geestelijke en materiële ontwikkeling. Deze eis ligt ongetwijfeld aan de oorsprong van het verlangen waarover wij spreken.

Daarom wil de mens niet langer lijdelijk de verpletterende ellende met haar gevolgen van dood, ziekten en vernederingen ondergaan. Hij ervaart deze ellende als een onduldbare schending van zijn aangeboren waardigheid. Verschillende factoren, waaronder het evangelisch zuurdeeg moet worden gerekend, hebben aan de bewustwording van de onderdrukten bijgedragen.

Zelfs in de nog analfabetische sectoren van de bevolking wordt niet meer ontkend dat de mensheid, dank zij de buitengewone ontwikkeling van de wetenschappen en technieken, bij een voortdurende bevolkingsgroei, in staat zou zijn aan ieder menselijk wezen het minimum aan goederen te waarborgen, welke door zijn waardigheid als persoon wordt geëist.

Het schandaal van de schreeuwende ongelijkheden tussen rijken en armen, of het nu gaat om ongelijkheden tussen rijke landen en arme landen of ongelijkheden tussen sociale klassen binnen een zelfde nationaal grondgebied, wordt niet meer geduld. Enerzijds is een tot nu toe ongekende overvloed bereikt, welke de verspilling bevordert, anderzijds leeft men nog in een staat van armoede welke wordt gekenmerkt door een zodanig gebrek aan de strikt noodzakelijke goederen, dat het aantal slachtoffers van ondervoeding niet meer wordt geteld.

Het gebrek aan rechtvaardigheid en aan zin voor solidariteit in het internationale verkeer werkt zodanig in het voordeel van de geïndustrialiseerde landen, dat de kloof tussen rijken en armen steeds dieper blijft worden. Vandaar het gevoel van frustratie bij de volkeren van de derde wereld en de beschuldiging van uitbuiting en economisch kolonialisme, welke tegen de geïndustrialiseerde landen wordt ingebracht.

De herinnering aan de misdrijven van een bepaald kolonialisme en zijn gevolgen houden dikwijls wonden open en doen trauma's voortduren.

In de lijn van het Tweede Vaticaans Concilie hebben de Apostolische Stoel en ook de bisschoppenconferenties onophoudelijk het schandaal aan de kaak gesteld, dat door de gigantische bewapeningswedloop wordt veroorzaakt, welke behalve de dreigingen tegen de vrede, enorme sommen opeist waarvan alleen al een gedeelte zou volstaan om aan de dringendste behoeften te beantwoorden van de volkeren die het noodzakelijke missen.