Joseph Kardinaal Ratzinger - 24 mei 1990
Bewogen door een mateloze liefde heeft God de mens, op zoek naar zijn eigen diepste wezen, nabij willen komen en hem op zijn levenspad willen vergezellen. Vgl. Lc. 24, 15 Hij heeft hem ook bevrijd van de listen van de 'vader der leugen' Vgl. Joh. 8, 44 en hem toegang gegeven tot zijn intimiteit opdat de mens daarin in overvloedige mate de volle waarheid en ware vrijheid zou vinden. Dit liefdesplan komt van de 'Vader der hemellichten' (Jak. 1, 17) Vgl. 1 Pt. 2, 9 Vgl. 1 Joh. 1, 5 ; het wordt volvoerd door de Zoon die zegeviert over de dood Vgl. Joh. 8, 36 , en wordt voortgezet door de Geest die 'tot de volledige waarheid' (Joh. 16, 13) leidt.
Uit haar wezen heeft de waarheid het vermogen om mensen onderling een te maken: zij bevrijdt de mensen uit hun isolement en uit de tegenstellingen waarin zij door het gebrek aan kennis van de waarheid gevangen worden gehouden; zij opent de weg naar God en brengt daardoor eenheid onder hen tot stand. Christus heeft de scheidingsmuur neergehaald waardoor zij vervreemd waren geraakt van Gods belofte en van de gemeenschap van het Verbond. Vgl. Ef. 2, 12-14 Hij zendt zijn Geest in het hart der gelovigen, waardoor wij allen in Hem nog maar 'één persoon' zijn. Vgl. Rom. 5,5 Vgl. Gal. 3, 28 Dankzij de nieuwe geboorte en de zalving van de Heilige Geest Vgl. Joh. 3, 5 Vgl. 1 Joh. 2, 20.27 worden wij zo tot het enige en nieuwe Godsvolk dat, met onze verschillende roepingen en charisma's, de opdracht heeft om het geschenk van de waarheid te bewaren en door te geven. Inderdaad moet heel de Kerk als 'het zout der aarde' en 'het licht der wereld' Vgl. Mt. 5, 13. e.v. getuigenis afleggen van de vrijmakende waarheid van Christus.
Op deze roepstem antwoordt het Godsvolk 'voor alles door een leven van geloof en liefde, en door God een offer van lofprijzing te brengen'. Wat meer in het bijzonder het 'geloofsleven' betreft, zegt het Tweede Vaticaans Concilie duidelijk dat 'de totaliteit der gelovigen die de zalving van de Heilige Geest hebben ontvangen Vgl. 1 Joh. 2, 20.27 in geloofszaken niet kan dwalen', en dat 'dit voorrecht zichtbaar wordt in het bovennatuurlijk geloofsbesef dat het gehele Godsvolk gemeen heeft, wanneer "vanaf de bisschoppen tot de laatste gelovige leken" universele instemming wordt betuigd inzake geloof en zeden. 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de Kerk, Lumen Gentium (21 nov 1964), 12
Onder de zo door de Geest in de Kerk gewekte roepingen heeft de theoloog een speciale plaats. Het is zijn taak om, in gemeenschap met het Magisterium, op eigen wijze te komen tot een steeds beter verstaan van het Woord Gods dat vervat ligt in de geïnspireerde Schrift en dat wordt overgedragen door de levende Traditie van de Kerk.
Uit zijn wezen streeft het geloof naar inzicht, want het openbaart de mens de waarheid omtrent zijn bestemming en de weg daarheen. Het is waar dat de geopenbaarde waarheid ons redenerend verstand te boven gaat, en dat onze begrippen tekort schieten tegenover haar uiteindelijk ondoorgrondelijke grootheid. Vgl. Ef. 3, 19 Maar toch wordt ons verstand - een gave Gods waardoor wij de Waarheid kunnen kennen - door het geloof uitgenodigd om in zijn licht te treden en daardoor tot op zekere hoogte tot inzicht te geraken in wat het gelooft. In antwoord op de stem der Waarheid zoekt de theologische wetenschap het geloof te verstaan. Volgens het gebod van de Apostel Vgl. 1 Pt. 3, 15 helpt zij daarmee het Godsvolk om aan wie daarom vragen rekenschap te geven van de hoop die in hen leeft.
De arbeid van de theoloog is zo in overeenstemming met de eigen dynamiek van het geloof. Krachtens haar aard wil de waarheid worden meegedeeld, want de mens is geschapen om tot de Waarheid te komen, en verlangt uit het diepst van zijn wezen haar te kennen om daarin te leven en zijn heil te vinden. Vgl. 1 Tim. 2, 4 Om die reden heeft de Heer zijn apostelen uitgezonden om alle volkeren tot zijn 'leerlingen' te maken en te onderwijzen. Vgl. Mt. 28, 19. e.v. De theologie, die immers zoekt naar' de verantwoording van het geloof' en deze verantwoording aanbiedt aan hen die zoeken, vormt een integraal element in het gehoorzamen aan dit gebod, want de mensen kunnen geen leerlingen worden als de Waarheid die in het geloofswoord vervat ligt, hun niet wordt voorgehouden. Vgl. Rom. 10, 14. e.v.
De theologie draagt er dus het hare toe bij dat het geloof kan worden meegedeeld, en het verstand van hen die Christus nog niet kennen, geholpen wordt om het geloof te zoeken en te vinden. De theologie gehoorzaamt zo aan de aandrift van de Waarheid die op zelfmededeelzaamheid gericht is, maar zij vindt ook haar oorsprong in de liefde en de dynamiek daarvan: in de geloofsdaad kent de mens de goedheid van God en begint Hem lief te hebben; maar liefde wil de beminde steeds beter leren kennen. H. Bonaventura, Commentaar op boek IV van de Sententiae Petrus Lombardi, Commentaria in IV librum Sententiarum Petri Lombardi,. Prooem. in I, q. 2, ad 6: "Quando fides non assentit propter rationem, sed propter amorem eius cui assentit, desiderat habere rationes". Uit deze dubbele oorsprong van de theologie, die ligt ingebed in het inwendig leven van het Godsvolk en zijn missionaire roeping, vloeit voort op welke manier zij moet worden beoefend om te voldoen aan de eisen van haar eigen wezen.
