Zoeken in kerkelijke documenten en berichten

Als God de almachtige Vader, Schepper van de geordende en goede wereld, voor al zijn schepselen zorgt, waarom bestaat dan het kwaad? Op deze even klemmende als onvermijdelijke, deze even smartelijke als mysterieuze vraag kan niet vlug een afdoend antwoord gegeven worden. Het geheel van het christelijk geloof vormt het antwoord op deze vraag: de goedheid van de schepping, het drama van de zonde, de geduldige liefde van God die de mens tegemoet komt door verbintenissen die Hij telkens met hem sluit, door de verlossende menswording van zijn Zoon, door de gave van de Geest, door de gemeenschap van de kerk, door de kracht van de sacramenten, door de roeping tot een gelukzalig leven waarmee de vrije schepselen op uitnodiging van God van tevoren hun instemming kunnen betuigen, maar waaraan zij zich ook door een verschrikkelijk mysterie, van meet af aan kunnen onttrekken. Er is geen enkel aspect van de christelijke boodschap dat niet voor een gedeelte een antwoord is op het probleem van het kwaad.

Waarom heeft God geen wereld geschapen die zo volmaakt is dat er geen kwaad in kan bestaan? Overeenkomstig zijn oneindige macht zou God te allen tijde iets beters kunnen scheppen. Vgl. H. Thomas van Aquino, Summa Theologiae. I,25,6 Toch heeft Hij in zijn oneindige wijsheid en goedheid uit vrije wil een wereld willen scheppen "in staat van op 'weg' zijn" naar haar uiteindelijke volmaaktheid. Dit wordend karakter brengt in Gods heilsplan met zich mee dat met het verschijnen van bepaalde wezens het verdwijnen van andere gepaard gaat, met het volmaaktere ook het minder volmaakte en met de opbouw in de natuur tevens afbraak. Met het fysieke goed is derhalve ook het fysieke kwaad gegeven, zolang de schepping niet haar voltooiing bereikt heeft. Vgl. H. Paus Johannes Paulus II, Encycliek, Over kerkelijke moraalleer, Veritatis Splendor (6 aug 1993). 3,71

Engelen en mensen, met rede begaafde en vrije schepselen, moeten naar hun uiteindelijke bestemming voortgaan uit een vrije keuze en op liefde gebaseerde voorkeur. Zij kunnen derhalve van de rechte weg afdwalen. Zij hebben in feite gezondigd. Zó is het morele kwaad in de wereld gekomen, een kwaad dat onmetelijk veel erger is dan het fysieke kwaad. God is op geen enkele manier, direct noch indirect, de oorzaak van het morele kwaad. H. Augustinus, De Libero Arbitrio (1 jan 388). 1.1.1 H. Thomas van Aquino, Summa Theologiae. 1-2,79,1 Hij laat het wel toe, omdat Hij de vrijheid van zijn schepsel respecteert en op mysterieuze wijze er het goede weet uit te halen:

Immers, aangezien de almachtige God (...) oneindig goed is, zou Hij op geen enkele manier enig kwaad in zijn werken laten voortbestaan, als Hij niet zo almachtig en goed was om ook uit het kwade het goede te laten ontstaan. H. Augustinus, Enchiridion ad Laurentium de fide et spe et caritate. 11,3

Zo kan men mettertijd ontdekken dat God in zijn almachtige voorzienigheid iets goeds kan laten voortkomen uit de gevolgen van een kwaad, zelfs van een moreel kwaad, veroorzaakt door zijn schepselen: "Niet jullie hebben mij hier gebracht", zegt Jozef tegen zijn broers, "maar God zelf; (...) jullie hebben kwaad tegen mij beraamd, maar God heeft het ten goede gekeerd, om (...) het behoud van een talrijk volk te bewerken" (Gen. 45, 8)(Gen. 50, 20). Vgl. Tobit 2, 12-18. vulg. Uit het grootste morele kwaad dat ooit bedreven is, het afwijzen en het vermoorden van de Zoon van God, veroorzaakt door de zonden van alle mensen, heeft God door de overvloed van zijn genade Vgl. Rom. 5, 20 het allergrootste goed laten voortkomen: de verheerlijking van Christus en onze verlossing. Daarmee wordt het kwaad echter nog geen goed.

"God bevordert in alles het heil van die Hem liefhebben" (Rom. 8, 28). Het getuigenis van de heiligen houdt niet op deze waarheid te bevestigen:

Zo zegt de heilige Catharina van Siëna tot "hen die aanstoot nemen aan en in opstand komen tegen hetgeen hun overkomt": "Alles komt voort uit de liefde, alles is besloten tot het heil van de mens, God doet alles slechts met dit doel." H. Catharina van Siëna, Dialoog van de Goddelijke Voorzienigheid, Dialogi. 138, vert. uit It.

En de heilige Thomas More troost vlak voor zijn marteldood zijn dochter als volgt: "Er kan niets gebeuren tenzij dat wat God wil. En ik ben er vast van overtuigd dat dit, wat het ook moge zijn, ook al lijkt het nog zo erg, in feite het beste zal zijn". H. Thomas More, Brief van Margaret Roper aan Alice Alington. augustus 1534, vert. Getijdenboek, Lect. II,5,205

Juliana van Norwich zegt: "Ik heb dus door de genade van God geleerd dat ik mij aan het geloof moet vastklampen en niet minder standvastig moet geloven dat alles goed zal zijn (...). En jij zult zelf zien dat alles goed zal zijn." ("Thou Shalt see thyself that all manner of thing shall be well"). Juliana van Norwich, Zestien openbaringen van de Goddelijke Liefde. 13, 32

Wij geloven stellig dat God de heer van de wereld en van de geschiedenis is. Maar de wegen van zijn voorzienigheid zijn ons vaak onbekend. Alleen op het einde, wanneer er een einde zal komen aan onze gedeeltelijke kennis, wanneer wij God "van aangezicht tot aangezicht" (1 Kor. 13, 12) zullen zien, zullen de wegen ons volledig bekend zijn, waarlangs God, zelfs door het drama van het kwaad en de zonde heen, zijn schepping geleid zal hebben naar de rust van die definitieve sabbat Vgl. Gen. 2, 2 waartoe Hij hemel en aarde geschapen heeft.

Het feit dat God het fysieke kwaad en het morele kwaad toelaat, is een mysterie dat God opheldert door zijn Zoon, Jezus Christus, gestorven en verrezen om het kwaad te overwinnen. Het geloof schenkt ons de zekerheid dat God nooit het kwaad zou toelaten, als Hij niet het goede uit het kwaad zelf zou laten voortkomen, langs wegen die wij pas in het eeuwige leven ten volle zullen kennen.