Zoeken in kerkelijke documenten en berichten

Geplaatst voor een morele keuze, kan het geweten zich ofwel een juist oordeel vormen, dat overeenstemt met de rede en de goddelijke wet, ofwel integendeel een verkeerd oordeel, dat de mens ervan verwijdert.

De mens wordt soms geconfronteerd met situaties die het moreel oordeel minder zeker en de beslissing moeilijk maken. Maar hij moet altijd zoeken naar wat juist en goed is en de wil van God onderkennen die uitgedrukt wordt in de goddelijke wet.

Hiertoe spant de mens zich in, de gegevens van de ervaring en de tekenen van de tijd uit te leggen met behulp van de deugd van voorzichtigheid, de raadgevingen van bezonnen personen en dankzij de hulp van de heilige Geest en zijn gaven.

Enkele regels kunnen in alle gevallen toegepast worden:

• Nooit mag men kwaad doen, opdat er een goed uit volgt.
• - De "gulden regel": "Alles wat gij wilt dat de mensen voor u doen, doet dat ook voor hen" (Mt. 7, 12). Vgl. Lc 6, 31 Vgl. Tobit 4, 15
• Liefde heeft altijd te maken met eerbied voor de naaste en zijn geweten: "Door te zondigen tegen de broeders en hun angstvallig geweten te kwetsen (...) zondigt gij tegen Christus" (1 Kor. 8, 12). "Het is goed zich te onthouden (...) wanneer uw broeder daardoor geërgerd wordt" (Rom. 14, 21).

De mens moet altijd gehoorzamen aan het zekere oordeel van zijn geweten. Zou hij welbewust tegen dit gewetensoordeel in handelen, dan zou hij zichzelf veroordelen. Maar het kan gebeuren dat het morele geweten onwetend is en een verkeerd oordeel velt over nog te stellen of reeds gestelde daden.

Dikwijls is men voor deze onwetendheid persoonlijk verantwoordelijk. Zo is het "wanneer de mens zich weinig zorgen maakt over het zoeken naar het ware en goede, en het geweten door de gewoonte tot zondigen langzamerhand praktisch blind wordt". 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de Kerk in de wereld van deze tijd, Gaudium et Spes (7 dec 1965), 16 In deze gevallen is de persoon schuldig aan het begane kwaad.

Aan de oorsprong van de afwijkingen van het oordeel in het moreel handelen kunnen liggen: onwetendheid aangaande Christus en zijn Evangelie, het slechte voorbeeld van anderen, de slavernij van de driften, het beroep op een verkeerd begrepen autonomie van het geweten, het ontkennen van het gezag van de Kerk en haar onderricht, het gebrek aan bekering en liefde.

Wanneer daarentegen de onwetendheid onoverkomelijk is, of als het oordeel dwalend is zonder verantwoordelijkheid van het moreel subject, dan kan het kwaad dat door de persoon bedreven wordt, hem niet aangerekend worden. Dit neemt niet weg dat het een kwaad blijft, een gemis, een wanorde. Men moet dus werken om het moreel geweten te zuiveren van zijn dwalingen.

Een goed en zuiver geweten wordt verlicht door het waarachtig geloof. Want de liefde komt tegelijkertijd voort "uit een rein hart, een goed geweten en een ongeveinsd geloof" (1 Tim. 1, 5). Vgl. 1 Tim. 3, 9 Vgl. 2 Tim. 1, 3 Vgl. 1 Petr. 3, 21 Vgl. Hand. 24, 16

Hoe meer een juist geweten de overhand heeft, des te meer verwijderen personen en groepen zich van de blinde willekeur en leggen zij er zich op toe zich te conformeren aan de objectieve normen van de moraliteit. 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de Kerk in de wereld van deze tijd, Gaudium et Spes (7 dec 1965), 16

"Het geweten is de meest innerlijke kern en het heiligdom van de mens, waarin hij alleen is met God, wiens stem binnen in hem weerklinkt". 2e Vaticaans Concilie, Constitutie, Over de Kerk in de wereld van deze tijd, Gaudium et Spes (7 dec 1965), 16