Benedictus XVI heft vier excommunicaties op: “De eenheid in de liefde bevorderen”

Terwijl de Gebedsweek voor de Eenheid van de Christenen volop bezig was, stelde Benedictus XVI een sterk gebaar door de excommunicatie van vier bisschoppen op te heffen, die in 1988 gewijd werden door Mgr. Lefebvre, ten einde “de eenheid in de liefde te bevorderen”.

Het is een stap méér naar de zichtbare eenheid van alle christenen, wat de Paus de prioriteit van zijn pontificaat noemde. De data van het decreet en de publicatie ervan, zijn op zich reeds een leessleutel van het gebeuren.

Het Congregatie voor de Bisschoppen
Decreet betreffende kwijtschelding van de censuur van de excommunicatie van vier Bisschoppen van de Broederschap Sint Pius X
(21 januari 2009) van de Congregatie voor de Bisschoppen, daterend van 21 januari 2009, opgesteld op vraag van de Paus en ondertekend door de prefect van deze Congregatie, kardinaal Giovanni Battista Re, werd vanmorgen, 24 januari 2009 door de perszaal van de Heilige Stoel gepubliceerd, op het feest van de heilige Franciscus van Sales. Het is vergezeld van een Congregatie voor de Bisschoppen
Decreet betreffende kwijtschelding van de censuur van de excommunicatie van vier Bisschoppen van de Broederschap Sint Pius X
(21 januari 2009) van ditzelfde persbureau.

Het Congregatie voor de Bisschoppen
Decreet betreffende kwijtschelding van de censuur van de excommunicatie van vier Bisschoppen van de Broederschap Sint Pius X
(21 januari 2009) benadrukt dat de opheffing van de sanctie blijk geeft van de wil om de gemeenschap te herstellen: “Hiermee wenst men het wederzijds vertrouwen te herstellen, de relaties van de Apostolische Stoel met de Pius X Broederschap te versterken en stabiliseren. De vrede die op het einde van de Kerstvieringen, aangereikt wordt, wil ook een teken zijn van de betrachting om de eenheid in liefde te bevorderen van de universele Kerk en de ergernis weg te nemen van de verdeeldheid”.

Een nederig en sterk gebaar

Het gebaar is des te zinvoller daar het zich richt tot een “minderheid”, zoals gezegd werd. Andere christelijke minderheden die in dialoog zijn met Rome, zullen er zich zeker door bemoedigd voelen.

Dit Congregatie voor de Bisschoppen
Decreet betreffende kwijtschelding van de censuur van de excommunicatie van vier Bisschoppen van de Broederschap Sint Pius X
(21 januari 2009) heft de excommunicatie op die “ipso facto” - in termen van kerkrecht, “late sententiae” – de vier bisschoppen trof die door Mgr. Lefebvre in Ecône, in het Zwitserse bisdom Sion, op 30 juni 1988 zonder Pauselijk mandaat Wetboek, Codex van het Canonieke recht, Codex Iuris Canonici (25 jan 1983), 1382. canon 1382 gewijd werden: Mgr. Bernard Fellay, Zwitser, Mgr. Alfonso de Gallareta, Spanjaard, Mgr. Tissier de Mallerais, Fransman en Mgr. Rchard Williamson, Engelsman. Mgr. Marcel Lefebvre en de bisschop die de wijding mee heeft toegediend, Mgr. Antonio de Castro Mayer, zijn respectievelijk op 25 maart en 26 april 1991 overleden en daarmee verviel ook hun excommunicatie.

De beslissing van Benedictus XVI kwam nadat Mgr. Bernard Fellay namens dezelfde bisschoppen, op 15 december 2008 aan kardinaal Dario Castrillon Hoyos, voorzitter van de Pauselijke Commissie 'Ecclesia Dei' een brief geschreven had waarin hij de opheffing van de sanctie vroeg.

In zijn brief, zo zegt het Congregatie voor de Bisschoppen
Decreet betreffende kwijtschelding van de censuur van de excommunicatie van vier Bisschoppen van de Broederschap Sint Pius X
(21 januari 2009), verklaart Mgr. Fellay meer bepaald: “Wij zijn nog steeds vastbesloten katholiek te blijven en al onze krachten ten dienste te stellen van de Kerk van Onze Heer Jezus Christus, de Rooms Katholieke Kerk namelijk. Wij aanvaarden haar leer met kinderlijke geest. Wij geloven vast in het primaat en de voorrechten van Petrus, vandaar dat wij zozeer onder de huidige toestand lijden”.

Zeker, voor wie de schapen en de eeuwen telt, heeft het nederige gebaar van Benedictus XVI niet de grootheid van de historische “Secretariaat voor eenheid der Christenen
Wederzijdse herroeping van de ex-communicatie van 1054 door Rome en Constantinopel
Gemeenschappelijke verklaring
(7 december 1965)”, in het midden van het Tweede Vaticaans Concilie, op 7 december 1965, van Paus Paulus VI en patriarch Athenagoras I, waarin het besluit staat, de excommunicaties van het jaar 1054 uit het “geheugen” en het midden van de Kerk te verwijderen.

Maar sindsdien toont het geduld van de oecumene hoe moeilijk het is de gemeenschap te herstellen wanneer verdeeldheid een gewoonte is geworden. En het gebaar van Benedictus XVI, dat niet minder krachtig is, draagt zonder twijfel bij tot deze “zuivering van het geheugen”, die Johannes Paulus II wenste ter gelegenheid van het Grote Jubileum van de Menswording. Sommige waarnemers zien in de bedevaart van de Pius X Broederschap naar Rome, op 8, 9 en 10 augustus 2000 en hun doorgang door de Heilige Poort, de zichtbare manifestatie van een waarachtig heimwee naar de eenheid.

En toen op 22 januari laatstleden, twee Italiaanse dagbladen, “Il Giornale” en “Il Riformista” aankondigden dat Benedictus XVI het Congregatie voor de Bisschoppen
Decreet betreffende kwijtschelding van de censuur van de excommunicatie van vier Bisschoppen van de Broederschap Sint Pius X
(21 januari 2009) reeds ondertekend had, maakte dit onmiddellijk reacties los over de hele wereld: alle nieuwsuitzendingen op de televisie in Frankrijk openden met dit bericht.

Werken zonder krachten te sparen

Verschillende kwesties blijven hangende.Van binnen en van buiten: het negationisme van Mgr. Williamson verplicht eraan te herinneren dat het opheffen van een excommunicatie geen goedkeuring betekent van dwalingen noch een algemene absolutie. De dialoog moet doorgaan. “Men hoopt dat deze stap zal gevolgd worden door de snelle verwezenlijking van de volledige gemeenschap van heel de Pius X Broederschap met de Kerk, wat zou getuigen van de ware trouw en ware erkenning van het Leergezag en het gezag van de Paus, waarvan de zichtbare eenheid getuigt”, onderlijnt kardinaal Re.

De Paus doet dus wat hij de dag na zijn verkiezing, 20 april 2005, in de Sixtijnse Kapel had aangekondigd: “Gevoed en gesteund door de Eucharistie, kunnen de katholieken zich slechts gestimuleerd voelen om naar deze volle eenheid te streven waarnaar Christus in het cenakel vurig verlangd heeft”.
Hij benadrukte de rol van de bisschop van Rome op dit vlak: “De opvolger van Petrus weet dat hij deze hoogste verzuchting van de Goddelijke Meester heel bijzonder ter harte moet nemen. Hem werd namelijk de taak toevertrouwd zijn broeders te bevestigen Vgl. Lc. 22, 32 ".
“Het is dus in het volle besef, bij de aanvang van zijn ambt in de Kerk van Rome die Petrus met zijn bloed gedrenkt heeft, dat zijn huidige opvolger als eerste engagement op zich neemt, te werken aan de heropbouw van de volledige en zichtbare eenheid van allen die in Christus geloven, zonder daarbij zijn krachten te sparen. Dat is zijn streven, dat is zijn dringende plicht”, had Benedictus XVI meteen bevestigd Paus Benedictus XVI, Boodschap, Na de eerste H. Mis in de Sixtijnse Kapel, gecelebreerd met alle in Rome aanwezige Kardinalen, "Een Kerk ... die geen angst heeft voor de toekomst" (20 apr 2005), 5.

Goede gevoelens volstaan niet

En de Paus kondigde “gebaren” aan: “Hij is er zich van bewust dat met dit doel voor ogen, goede gevoelens niet volstaan. Concrete gebaren zijn nodig, die de zielen doordringen en de gewetens roeren, door ieder tot deze innerlijke bekering op te roepen die de vooronderstelling is van iedere vooruitgang op de weg van de oecumene”. Paus Benedictus XVI, Boodschap, Na de eerste H. Mis in de Sixtijnse Kapel, gecelebreerd met alle in Rome aanwezige Kardinalen, "Een Kerk ... die geen angst heeft voor de toekomst" (20 apr 2005), 5

Men herinnert zich de “Motu proprio” van Johannes Paulus II “H. Paus Johannes Paulus II - Motu Proprio
Ecclesia Dei Adflicta
Over de verhouding met de Priesterbroederschap St. Pius X
(2 juli 1988)” van 2 juli 1988 en het decreet van 1 juli 1988 “Congregatie voor de Bisschoppen
Dominus Marcellus Lefebvre
Decreet ter vaststelling van de zelf opgelopen ex-communicatie door het ongeldig wijden van Bisschoppen (1 juli 1988)” van de Congregatie voor de Bisschoppen, toen voorgezeten door kardinaal Bernardin Gantin, die het schisma van Mgr. Lefebvre in rechtstreeks verband zagen met de bisschopswijdingen zonder het mandaat van Paus Johannes Paulus II.

De overste van de Pius X Broederschap, Mgr. Bernard Fellay, wenste echter dat het missaal dat vóór het Concilie in voege was, terug zou ingevoerd worden en de excommunicatie opgeheven.

De Paus die Mgr. Fellay persoonlijk ontmoet heeft op 29 augustus 2005, heeft de twee “gebaren” geleidelijk gesteld. In september 2007 heeft Benedictus XVI de “Motu proprio” “Paus Benedictus XVI - Motu Proprio
Summorum Pontificum
Over het gebruik van de Romeinse Liturgie voorafgaand aan de hervorming van 1970
(7 juli 2007)” over de Romeinse liturgie van vóór de hervorming van 1970 uitgevaardigd, vergezeld van een Paus Benedictus XVI - Brief
Aan de Bisschoppen ter gelegenheid van de Apostolische brief Motu Propriodata Summorum Pontificum over het gebruik van de Romeinse Liturgie voorafgaand aan de hervorming van 1970
(7 juli 2007). Zo maakte de Paus ruimte voor het “buitengewoon” gebruik van het oude missaal in de liturgie. Nu verleent hij de opheffing van de excommunicatie.

“Voor deze beslissing werd de Heilige Vader geïnspireerd door de wens dat men zo vlug mogelijk tot volledige verzoening en volledige gemeenschap zou komen”, onderlijnt vandaag de perszaal van de Heilige Stoel.

De Pius X Broederschap naar de volle gemeenschap

Benedictus XVI heeft als eerste geleden onder de verbroken eenheid: kardinaal Joseph Ratzinger was toen prefect van de Congregatie voor de Geloofsleer en Mgr. Lefebvre was in extremis teruggekomen op een akkoord dat hij reeds met hem ondertekend had. De wonde was open gebleven.

Het Congregatie voor de Bisschoppen
Decreet betreffende kwijtschelding van de censuur van de excommunicatie van vier Bisschoppen van de Broederschap Sint Pius X
(21 januari 2009) wijst de richting aan voor de volgende stappen: “Men hoopt dat deze stap zal gevolgd worden door de snelle verwezenlijking van de volledige gemeenschap van heel de Pius X Broederschap met de Kerk, wat zou getuigen van de ware trouw en ware erkenning van het Leergezag en het gezag van de Paus, waarvan de zichtbare eenheid getuigt”.

In zijn programmatische Paus Benedictus XVI - Boodschap
Een Kerk ... die geen angst heeft voor de toekomst
Na de eerste H. Mis in de Sixtijnse Kapel, gecelebreerd met alle in Rome aanwezige Kardinalen
(20 april 2005) van 20 april 2005 in de Sixtijnse Kapel, die reeds geciteerd werd omdat zij naar deze materie verwijst – heeft Benedictus XVI niet alleen geïnsisteerd op het charisma van Petrus voor de eenheid van de Kerk, maar ook bevestigd werk te willen maken van het Tweede Vaticaans Concilie. “Nu ik ook mijzelf voorbereid op de dienst die eigen is aan de opvolger van Petrus, wil ik de vaste wil bekrachtigen om het engagement dat het Tweede Vaticaans Concilie op gang gebracht heeft, verder op te nemen in het spoor van mijn voorgangers en in trouwe continuïteit met de tweeduizendjarige traditie van de Kerk” Paus Benedictus XVI, Boodschap, Na de eerste H. Mis in de Sixtijnse Kapel, gecelebreerd met alle in Rome aanwezige Kardinalen, "Een Kerk ... die geen angst heeft voor de toekomst" (20 apr 2005), 3.

Actualiteit van het Concilie

Benedictus XVI onderlijnde de veertigste verjaardag van het slot van het Concilie (8 december 1965) en zijn actualiteit: “In de loop der jaren hebben de Conciliedocumenten hun actualiteit niet verloren; hun leer blijkt zelfs bijzonder relevant voor de nieuwe eisen van de Kerk en de huidige gemondialiseerde samenleving”. Vgl. Paus Benedictus XVI, Angelus/Regina Caeli, Documenten Vaticanum II in actualiteit toegenomen (28 okt 2005) Dit kan degenen die verontrust zijn door de terugkeer van het Pius X Broederschap tot de gemeenschap, geruststellen.

Want onder de Conciliedocumenten bevindt zich het decreet over de oecumene “2e Vaticaans Concilie - Decreet
Unitatis Redintegratio
Over de oecumene
(21 november 1964)” van 21 november 1964, dat zegt: “Het herstel van de eenheid onder alle christenen bevorderen is één van de belangrijkste doelstellingen van het heilig Tweede Vaticaans Oecumenisch Concilie. Eén enkele en unieke Kerk werd door Christus de Heer ingesteld” 2e Vaticaans Concilie, Decreet, Over de oecumene, Unitatis Redintegratio (21 nov 1964), 1.

Het lijdt geen twijfel dat het nieuwe gebaar van Benedictus XVI, op de vooravond van het slot van de grote jaarlijkse Gebedsweek voor de Eenheid van de Christenen, in de lijn ligt van deze dynamiek.